تالاسوفوبیا نوعی هراس خاص است که به ترس دائمی و شدید از آبهای عمیق مانند اقیانوس یا دریا گفته میشود. سوالی که پیش میآید این است که فرق آکوافوبیا یا ترس از آب با تالاسوفوبیا در چیست؟
در آکوافوبیا ترس از خود آب مطرح است اما تالاسوفوبیا بر روی مناطق آبی متمرکز است که به نظر میرسد وسیع، تاریک، عمیق و خطرناک باشند. در واقع فرد بیشتر از اینکه از آب بترسد، از آنچه در زیر سطح آن کمین کرده است، واهمه دارد. تالاسوفوبیا در طبقه بندی DSM-5 ، که توسط روانپزشکان و سایر متخصصان بهداشت روان استفاده میشود، به عنوان یک اختلال جداگانه شناخته نمیشود، بلکه علائم آن جزو معیارهای تشخیصی هراسهای خاص قرار میگیرد.
اصطلاح تالاسوفوبیا از دو واژه یونانی تالاسا (دریا) و فوبوس (ترس) گرفته شده است. براساس موسسه ملی بهداشت روان (NIMH)، فوبیاها شایع ترین نوع بیماری روانی در ایالات متحده هستند. در حالی که دسته هراسهای خاص در بین عموم مردم کاملاً شایع است، اما مشخص نیست که دقیقا چند نفر از آنها به تالاسوفوبیا مبتلا هستند. هراسهای خاص یکی از پنج نوع مختلف است:
- هراس حیوانی
- هراس خون یا تزریقات
- هراس طبیعی-محیطی
- هراس موقعیتی
- سایر هراسها
تالاسوفوبیا معمولاً نوعی فوبیای خاص در محیط طبیعی تلقی میشود. ترس از محیط طبیعی معمولاً یکی از انواع فوبیایی است که نسبتا رایج است. برخی مطالعات حاکی از آن است که فوبیاهای مربوط به آب در زنان بیشتر دیده میشوند.
علت تالاسوقوبیا، عوامل محرک و عوامل خطر
تعدادی از عوامل مانند انواع دیگر هراسها و موارد زیر ممکن است زمینه ساز ترس از دریا میشوند.
ژنتیک
از منظر طبیعت، تکامل و ژنتیک ممکن است در این امر دخیل باشند. از اجداد ما آنهایی که احتیاط و ترس بیشتری نسبت به آبهای عمیق داشتند، احتمالاً زنده میمانند و این ژن های ترس را به فرزندان خود منتقل میکنند.
تجارب گذشته
این ترس همچنین ممکن است به دنبال تجربیات مردم در اطراف آب، تا حدی یاد گرفته شود. به عنوان مثال ترس از چیزی هنگام شنا نیز ممکن است دلیل احتمالی این نوع ترس باشد.
تربیت
مشاهده افراد دیگر، به ویژه والدین و دیگر بزرگسالان الگو که تالاسوفوبیا داشتند، میتواند یک عامل موثر باشد. همچنین تعدادی از عوامل خطر وجود دارد که ممکن است احتمال ابتلای فرد به هراس خاصی مانند تالاسوفوبیا را افزایش دهد. برخی از این موارد عبارتند از:
- داشتن یک عضو خانواده مبتلا به تالاسوفوبیا یا نوع دیگری از هراس خاص
- عوامل شخصیتی مانند منفینگر بودن، حساسیت یا اضطراب داشتن
- تجربیات شخصی آسیب زا شامل آبهای عمیق، آبهای بزرگ یا سفر در اقیانوسها
- شنیدن داستانهایی از افراد دیگر یا از طریق منابع رسانهای متمرکز بر حوادث آب
علائم تالاسوفوبیا
هراس میتواند علائم جسمی و عاطفی اضطراب و ترس را تحریک کند. برخی از علائم جسمی شایع تالاسوفوبیا عبارتند از:
- سرگیجه
- سبکی سر
- حالت تهوع
- تپش قلب
- تنفس سریع و پی در پی
- تنگی نفس
- تعریق
علائم احساسی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- غرق شدن در احساسات
- اضطراب
- احساس جدا شدن از شرایط
- داشتن حس مشکلات قریب الوقوع
- نیاز به فرار
این واکنش ترس میتواند در صورت تماس مستقیم با اقیانوس یا سایر اجسام عمیق آب مانند رانندگی از کنار ساحل یا پرواز بر فراز اقیانوس با هواپیما رخ دهد. اما لازم نیست حتما در نزدیکی آب بود تا علائم را تجربه کرد.
برای برخی از افراد، صرفا دیدن تصویری از دریا و آبهای عمیق یا حتی مشاهده کلماتی مانند “اقیانوس” یا “دریا” برای ایجاد پاسخ کافی است.
پاسخ فوبیایی چیزی فراتر از احساس عصبی یا اضطراب است. تصور کنید آخرین باری که با مسئله خطرناکی روبرو شدید چه احساسی داشتید.احتمالاً سریعا پاسخ جنگ یا گریز را تجربه کرده اید.جنگ یا گریز در واقع به مجموعهای از واکنشهای بدن برای ماندن و مقابله با تهدید یا امادگی برای فرار گفته میشود. در فرد مبتلا به تالاسوفوبیا حتی اگر پاسخ متناسب با خطر واقعی نباشد، همان واکنشها رخ خواهد داد.
علاوه بر این افراد هنگام حضور در آبهای عمیق، برای جلوگیری از قرار گرفتن در بخشها عمیقتر و یا حتی نگاه کردن به آن تمام تلاش خود را میکنند. آنها ممکن است اضطراب ناشی از پیش بینی را تجربه کنند. مثلاً قبل از سوار شدن بر قایق و کشتی، چون شرایط آینده را میدانند بسیار عصبی و نگران خواهند شد.
تشخیص تالاسوفوبیا
اگر شک دارید که به تالاسوفوبیا مبتلا هستید، چند کار وجود دارد که می توانید انجام دهید. تستهای آنلاین غیر رسمی و آزمایشات خانگی مثل بررسی تصاویر بالقوه محرک برای تعیین میزان و شدت ترس کمک کننده هستند.
برای تشخیص رسمی تر، باید با یک متخصص مانند پزشک، روانپزشک یا روانشناس مشورت کنید.
البته هیچ آزمایش یا ارزیابی رسمی برای تشخیص این فوبیا وجود ندارد، پزشک احتمالاً علائم و عوامل زمینهای شما را ارزیابی میکند و سپس به طور رسمی تشخیص فوبیای خاصی داده شود. به منظور تشخیص هراس خاص تالاسوفوبیا با توجه به DSM-5 راهگشا خواهد بود:
- ترس شما از آب های عمیق دائمی، بیش از حد و غیر منطقی است.
- این ترس را هر بار که در معرض آب عمیق یا دریا قرار بگیرید احساس میکنید.
- متوجه میشوید که ترس شما با خطرات واقعی متناسب نیست.
- از دریا یا آبهای دیگر اجتناب میکنید یا آنها را با ترس شدیدی تحمل می کنید.
- ترس از دریا در عملکرد طبیعی شما اختلال ایجاد میکند.
- حدودا شش ماه یا بیشتر است که درگیر این ترس هستید.
- ترس شما با اختلال بهتر دیگری مانند اختلال اضطراب عمومی یا اختلال استرس پس از سانحه توضیح داده نمی شود.
درمان
در حال حاضر که هیچ تحقیقی در مورد درمان تالاسوفوبیا به طور خاص در دسترس نیست، فرض بر این است که افراد نتایج درمانی مشابه با سایر فوبیا را تجربه خواهند کرد.
تحقیقات نشان میدهد که رفتار درمانی، به ویژه درمانهای مبتنی بر قرار گرفتن در معرض فوبیا، در کاهش علائم هراس خاص کاملاً موثر هستند. اشکال دیگر از رفتار درمانی برای فوبیا موثر است:
- رفتار درمانی شناختی
- حساسیت زدایی سیستماتیک
تحقیقات نشان داده است که همه روشهای درمانی برای انواع مختلف فوبیای خاص اثر یکسانی ندارند. برای مثال روش درمانی قرار گرفتن در شرایط in vivo (که شامل قرار گرفتن در معرض شی ترسناک در زندگی واقعی است)، اگرچه میتواند مفید باشد ولی نرخ بالای ترک درمان و نرخ پایین پذیرش درمان را دارد.
تحقیقات نشان می دهد که قرار گرفتن در معرض ترس بیشتر از روش تصور مواجهه با ترس موثر است، اما یک مطالعه منتشر شده در Frontiers، مجله روانشناسی، نشان داد که قرار گرفتن مجازی در معرض ترس به اندازه مواجهه در دنیای واقعی موثر به نظر میرسد.
البته قرار گرفتن در معرض جسم ترسناک در زندگی واقعی همیشه امکان پذیر نیست، به ویژه اگر شامل چیز خطرناک یا غیرممکن باشد. در مورد تالاسوفوبیا، قرار گرفتن در معرض آبهای آزاد و دریا موثرترین روش درمانی است اما درمواردی که این روش ممکن نباشد، قرار گرفتن مجازی در معرض عامل خطرناک ممکن است راهگشا باشد. درمان میتواند ترکیبی از چندین استراتژی مختلف از جمله مواجهه تدریجی، حساسیت زدایی سیستماتیک، بازسازی شناختی و تکنیکهای آرام سازی باشد.
عوارض
اگرچه تالاسوفوبیا به نظر بعضی ها به سادگی یک ترس کوتاه مدت است، اما میتواند زندگی را برای کسانی که با آن دست و پنجه نرم میکنند دشوار کند. در نهایت این عوارض میتوانند در بسیاری از زمینههای مختلف زندگی فرد تأثیر بگذارند.
وحشت زدگی
حمله پانیک یا وحشت زدگی به احساس ترس ناگهانی و شدید که اغلب با علائم جسمی مانند درد قفسه سینه، احساس خفگی، بی حسی و ترس از مرگ همراه است، گفته میشود.
تنهایی و انزوای اجتماعی
علائم اضطراب و ترس از اینکه دچار حمله وحشت شوند، گاها سبب میشود تا افراد از موقعیتهایی که ممکن است با ترس خود مواجه شوند، جلوگیری کنند.
افسردگی
تحقیقات نشان داده است که افرادی که هراس خاصی دارند نیز گاهی اوقات دچار تغییرات خلقی یا علائم افسردگی میشوند.
سومصرف مواد
گاهی اوقات افراد ممکن است علائم اضطراب را با الکل و سایر مواد خودسرانه درمان کنند.
پیشگیری
در حالی که عوامل ژنتیکی و تکاملی ممکن است در بروز هراسهای خاص مانند تالاسوفوبیا نقش داشته باشند، اما اقذاماتی کمک کننده برای جلوگیری از بروز چنین ترسهایی نیز وجود دارد.
از آنجا که تالاسوفوبیا غالباً به دنبال یک تجربه استرس زا یا آسیب زای خاص رخ میدهد، نحوه برخورد با چنین تجربیاتی میتواند نقش اساسی در نتیجه حاصل از کنترل هراس داشته باشد. برخی از اقداماتی که میتوانید برای به حداقل رساندن خطر ابتلا به تالاسوفوبیا انجام دهید عبارتند از:
- سریعا کمک بگیرید: اگر شک دارید که ترس شدیدی از آبهای عمیق یا آبهای آزاد دارید، در اسرع وقت به دنبال راههایی برای کنار آمدن با اضطراب خود باشید.مثلا با یک متخصص بهداشت روان در مورد بیماری و ترس خود صحبت کنید.
- رفتارهای مورد نظر را الگوی خود قرار دهید: کودکان اغلب چگونگی پاسخ خود به موارد ترسناک را از والدین خود میاموزند، بنابراین اگر شما ترس از دریا و آبهای آزاد دارید، کودکتان نیز ممکن است تحت تاثیر نگرانی شما قرار گیرد و همان ترس در او نیز جا خوش کند. با مقابله مثبت با ترسهای خود و ایجاد الگوهای رفتاری غیر اضطرابی در اطراف فرزندان، میتوانید از این امر جلوگیری کنید.
نکاتی برای مقابله با ترس
هرچند که مقابله با تالاسوفوبیا چالش برانگیز است، اما مواردی نیز برای کنار آمدن و کاهش ترستان وجود دارد.
استراتژیهای آرام شدن
وقتی متوجه شدید که در واکنش به دریا یا حتی فکر کردن به آن علائم مربوط به ترس را تجربه می کنید، از روشهای آرامش یابی برای آرام کردن ذهن و بدن خود استفاده کنید، از جمله:
- تنفس عمیق
- شل شدن عضلانی پیشرونده (PMR)
- تجسم
هرچه بیشتر این تکنیکها را تمرین کنید، در کنترل علائم خود در برابر ترس موفقتر خواهید بود.
خوددرمانی
در حالی که درمان تحت نظر یک درمانگر اغلب بهترین روش است، اما میتوانید برای مقابله با ترس خود از یک روش خودرمانی استفاده کنید. به سادگی با تجسم خود در نزدیکی یک قسمت عمیق از آب دریا شروع کنید، سپس از روشهای تمدد اعصاب استفاده کنید تا خود را آرام کنید. با گذشت زمان، به تدریج خود را در معرض منبع ترس خود قرار دهید، این کار را با تصاویر، سپس حضور در کنار منابع کوچکتر آبی و در نهایت اقیانوس، دریا یا دریاچه بزرگ آغاز کنید. هر بار، از روشهای آرامش یابی خود استفاده کنید تا پاسخ ترس خود را کاهش دهید.
با گذشت زمان، ترس شما کاهش میابد و رسیدن به حالت آرامش روانی بسیار راحت تر خواهد شد.
توجه: همیشه احتیاط کنید و هرگز خود را در موقعیت ناامن قرار ندهید. نکته اصلی این است که فقط در فضاهای کنترل شده با ترس خود مقابله کنید.
مهمترین نکته ای که باید هنگام کنار آمدن با تالاسوفوبیا به یاد داشته باشید این است که با خود مهربان باشید. فوبیای خاص کاملاً رایج است، بنابراین گرچه همه ترس شما را ندارند، اما بسیاری از افراد تجربههای مشابه داشتهاند و قادر به درک شما هستند.