شبکه بازویی شبکه عصبی است که پیام‌هایی را از نخاع به شانه، بازو و دستان فرد می‌فرستد. آسیب شبکه بازویی هنگامی اتفاق می‌افتد که اعصاب این شبکه کشیده شده، فشرده شده و یا در شدیدترین موارد از هم یا از نخاع جدا شوند.
آسیب‌های جزئی شبکه بازیی، که احساس گزش (stingers) یا سوزش (burners) نیز نامیده می‌شوند، در ورزش‌های تماسی، مانند فوتبال رایج است. نوزادان گاهی هنگام تولد متحمل آسیب شبکه بازویی می‌شوند. برخی شرایط دیگر، مانند التهاب یا وجود تومورها نیز ممکن است شبکه بازویی را تحت تاثیر قرار دهد.
شدیدترین آسیب‌ها معمولاً در اثر تصادف با اتومبیل یا موتورسیکلت ایجاد می‌شود. آسیب شدید شبکه بازویی می‌تواند موجب فلج شدن بازو شود اما ممکن است این آسیب با جراحی قابل برگشت باشد.
علائم آسیب شبکه بازویی
نشان‌ها و علائم آسیب شبکه بازویی بسته به شدت و محل آسیب می‌تواند بسیار متفاوت باشد. معمولاً تنها یک بازو تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
آسیب خفیف
آسیب‌های جزئی اغلب در هنگام ورزش‌های تماسی، مانند فوتبال یا کشتی و در اثر کشیده شدن یا فشرده شدن اعصاب شبکه بازویی رخ می‌دهد. این آسیب‌ها احساس گزش یا شوزش را ایجاد می‌کنند و علائم زیر را در پی دارد:
- احساسی مانند شوک الکتریکی یا احساس سوزش در بخش پایینی بازو
- بی حسی و ضعف بازو
این علائم معمولاً تنها چند ثانیه یا چند دقیقه طول می‌کشند، اما در برخی افراد ممکن است تا چند روز یا بیشتر باقی بمانند.
آسیب شدید
آسیب‌های شدیدتر به علت ضربه شدید یا پارگی اعصاب اتفاق می‌افتند. جدی‌ترین آسیب شبکه براکیال هنگامی رخ می‌دهد که ریشه عصب از نخاع جدا شود.
علائم و نشانه‌های آسیب‌های شدیدتر عبارتند از:
- ضعف یا ناتوانی در استفاده از برخی از عضلات دست، بازو یا شانه
- نقص کامل حرکت و حس بازو، شانه و دست
- درد شدید
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
آسیب شبکه بازویی می‌تواند باعث ضعف یا ناتوانی دائمی شود. حتی اگر جزئی نیز به نظر برسد، ممکن است به مراقبت پزشکی نیاز داشته باشد. در ص.رت بروز شرایط زیر به پزشک مراجعه کنید:
- burners یا stingers های مکرر
- ضعف در دست یا بازو
- گردن درد
- علائم در هر دو بازو
علت آسیب شبکه بازویی
آسیب به اعصاب فوقانی که شبکه بازویی را تشکیل می‌دهند، هنگامی اتفاق می‌افتد که شانه به سمت پایین و گردن به سمت بالا کشیده شود. اعصاب تحتانی هنگام بالا بردن شانه به بالای سر آسیب می‌بیند.
این آسیب‌ها می‌توانند به روش‌های مختلفی ظاهر شوند، از جمله:
- ورزش‌های تماسی. بسیاری از بازیکنان فوتبال احساس سوزش یا گزش را تجربه می‌کنند که می‌تواند هنگام کشش بیش از حد اعصاب شبکه بازویی در حین برخورد با بازیکنان ایجاد شود.
- زایمان دشوار. بروز آسیب شبکه بازویی در نوزادان نیز محتمل است. این موارد ممکن است به علت وزن بالا هنگام تولد، زایمان بریچ یا زایمان طولانی مدت ایجاد شود. اگر شانه‌های نوزاد در داخل کانال زایمان قرار گیرد، احتمال فلج شبکه بازویی افزایش می‌یابد. اعلب، اعصاب فوقانی آسیب می‌بینند که فلج ارب نامیده می‌شود.
- تروما. چندین نوع تروما، از جمله تصادف با وسایل نقلیه موتوری، تصادفات با موتور سیکلت، زمین خوردن یا زخم گلوله، می‌تواند منجر به آسیب شبکه براکیال شود.
- تومورها و درمان‌های سرطان. تومورها می‌توانند در شبکه بازویی یا در امتداد آن رشد کرده، یا شبکه بازویی را تحت فشار قرار دهند یا به اعصاب این شبکه گسترش یابند. پرتو درمانی پستان نیز ممکن است باعث آسیب شبکه بازویی شود.
عوامل خطر آسیب شبکه بازویی
شرکت در ورزش‌های تماسی، به ویژه فوتبال و کشتی یا تصادف با سرعت بالا با وسایل نقلیه موتوری، خطر آسیب شبکه براکیال را افزایش می‌دهد.
عوارض آسیب شبکه بازویی
با در نظر گرفتن زمان کافی، بسیاری از آسیب‌های شبکه بازویی در کودکان و بزرگسالان در صورت آسیب دیدگی پایدار بهبود اندکی می‌یابند. اما برخی از آسیب‌ها می‌توانند مشکلات موقتی یا دائمی را ایجاد کنند، مانند:
سفتی مفاصل. اگر بیمار دچار فلج دست یا بازوی خود شود، ممکن است مفاصل دچار سفتی شوند. این کار حرکت را دشوار می‌کند؛ حتی اگر بیمار بتواند توانایی استفاده دوباره از اندام را بازیباد. به همین دلیل، پزشک احتمالاً در طی دوره نقاهت فیزیوتراپی مداوم را توصیه کند.
درد. درد به علت آسیب عصبی ایجاد می‌شود و ممکن است مزمن شود.
بی حسی. اگر بیمار حس دست یا بازو خود را از دست بدهد، بدون این که خود بداند در معرض سوختگی یا آسیب به خود قرار دارد.
آتروفی عضله. اعصاب رشد آهسته‌ای دارند و بهبودی آن‌ها پس از آسیب ممکن است چندین سال طول بکشد. در این مدت عدم استفاده از عضله ممکن است باعث از بین رفتن عضلات آسیب دیده شود.
ناتوانی دائمی. میزان بهبودی آسیب اعصاب بازو به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله سن و نوع، محل و شدت آسیب. حتی با انجام جراحی نیز برخی از افراد دچار ضعف عضلانی یا فلج دائمی می‌شوند.
پیشگیری از آسیب شبکه براکیال
اگرچه آسیب شبکه بازویی اغلب قابل پیشگیری نیست، اما می‌توان اقداماتی را به منظور کاهش آسیب و عوارض وارده در نظر گرفت:
- بزرگسالان. اگر به طور موقت توانایی استفاده از دست یا بازو خود را از دست داده‌اید، تمرینات روزانه دامنه حرکتی و فیزیوتراپی می‌تواند از سفتی مفاصل جلوگیری کند. از سوختگی یا بریدگی ناحیه باید اجتناب شود، زیرا در صورت بی‌حسی ممکن است فرد متوجه آسیب نشود. برای ورزشکاران، پزشک به منظور محافظت از ناحیه آسیب دیده حین ورزش، استفاده از paddingهای مخصوص را توصیه می‌کند.
- کودکان. والدین کودکی که دچار فلج شبکه بازویی شده است، باید هر روز مفاصل و عضلات کودک را حرکت دهند، این کار باید از زمانی که کودک تنها چند هفته‌ای است، آغاز شود. این کار کمک می‌کند تا مفاصل به طور دائمی سفت نشوند و عضلات فعال کودک قوی و سالم باقی بمانند.
تشخیص آسیب شبکه بازویی
برای تشخیص آسیب شبکه بازویی پزشک علائم بیمار را بررسی کرده و معاینه فیزیکی مخصوص را انجام می‌دهد. برای کمک به تشخیص میزان و شدت آسیب شبکه بازویی، ممکن است یک یا چند تست زیر انجام شود:
- رادیوگرافی. با رادیوگرافی شانه و گردن می‌توان شکستگی یا سایر آسیب‌های همراه را تشخیص داد.
- الکترومیوگرافی (EMG). در EMG، پزشک الکترود سوزنی را از طریق پوست به عضلات مختلف وارد می‌کند. این تست فعالیت الکتریکی عضلات را هنگام انقباض و استراحت ارزیابی می‌کند. قرار دادن الکترودها ممکن است اندکی باعث احساس درد شود، اما بیشتر افراد می‌توانند این درد را بدون ناراحتی زیاد تحمل کنند.
- مطالعات هدایت عصبی. این آزمایشات معمولاً به عنوان بخشی از EMG انجام می‌شود و هنگام عبور جریان کوچکی از عصب، سرعت هدایت عصب را اندازه گیری می‌کنند. با این کار اطلاعاتی در مورد عملکرد عصب فراهم می‌شود.
- ام آر آی. این تست از یک میدان مغناطیسی قدرتمند و امواج رادیویی برای تولید تصویری دقیق از بدن بیمار در چندین صفحه استفاده می‌کند. این کار اغلب می‌تواند میزان آسیب شبکه براکیال را نشان دهد و در ارزیابی وضعیت عروق اندام یا بازسازی آن اهمیت دادر. از روش‌های جدید MRI با وضوح بالا، معروف به نوروگرافی با تشدید مغناطیسی نیز می‌توان استفاده کرد.
- میلوگرافی توموگرافی کامپیوتری. توموگرافی رایانه‌ای از یک سری اشعه ایکس برای تهیه تصاویر مقطعی از بدن استفاده می‌کند. در سی‌تی میلوگرافی ماده حاجب به روش تپ نخاعی تزریق شده و هنگام سی تی اسکن، تصویری دقیقی از نخاع و ریشه‌های عصب ایجاد می‌شود. این تست گاهی هنگامی درخواست می‌شود که MRI اطلاعات کافی را ارائه ندهد.
درمان آسیب شبکه بازویی
درمان آسیب شبکه بازویی به عوامل مختلفی از جمله شدت آسیب، نوع آسیب، مدت زمان پس از آسیب و سایر بیماری‌های موجود بستگی دارد.
اعصابی که تنها دچار کشیدگی می‌شوند ممکن است بدون درمان بیشتر بهبود یابند.
پزشک ممکن است برای حفظ موقعیت صحیح مفاصل و عضلات، حفظ دامنه حرکتی و جلوگیری از سفتی مفاصل، فیزیوتراپی را توصیه کند.
به طور کلی، جراحی برای ترمیم آسیب اعصاب بازو، باید پس از گذشت شش ماه انجام شود. جراحی‌هایی که دیرتر از این موعد انجام می‌شوند، میزان موفقیت کمتری دارند.
بافت عصب رشد آهسته‌ای دارد، بنابراین ظهور فایده کامل جراحی ممکن است چندین سال طول بکشد. در طول دوره نقاهت، باید با یک برنامه تمرینی، انعطاف پذیری مفاصل را حفظ کرد. برای جلوگیری از پیچ خوردگی دست به سمت داخل، می‌توان از آتل استفاده کرد.
انواع روش‌های جراحی
- نورولیز. در نورولیز عصب از بافت اسکار آزاد می‌شود.
- پیوند عصب. در این روش، قسمت آسیب دیده شبکه بازویی برداشته شده و بخش‌هایی از اعصاب تهیه شده از سایر قسمت‌های بدن پیوند زده می‌شود. این کار با گذشت زمان، پلی برای رشد عصب جدید ایجاد می‌کند.
- انتقال عصب. وقتی ریشه عصب از نخاع جدا شود، جراحان اعلب عصب کم اهمیتی که کارکرد دارد را به عصب مهم‌تری که عملکرد خود را از دست داده، متصل می‌کنند. این یک یک بای پس برای رشد عصب جدید فراهم می‌کند.
- انتقال عضله. انتقال عضله روشی است که در آن جراح عضله یا تاندون کم‌اهمیتی را از قسمت دیگری از بدن، معمولاً ران، جدا کرده و آن را به بازو منتقل می‌کند و اعصاب و عروق خونی تأمین کننده عضله را دوباره به عضله جدید متصل می‌کند.
کنترل درد
درد ناشی از شدیدترین انواع آسیب شبکه براکیال به عنوان احساس خرد شدگی، له شدگی یا سوزش مداوم و شدید توصیف می‌شود. این درد در بیشتر افراد، پس از سه سال برطرف می‌شود. اگر داروها برای کنترل درد موثر نباشند، پزشک ممکن است روش جراحی را برای قطع سیگنال‌های درد ناشی از قسمت آسیب دیده نخاع پیشنهاد کند.
آمادگی برای قرار ملاقات با پزشک
برای تشخیص نوع و شدت آسیب شبکه بازویی ممکن است تعدادی از آزمایش‌ها انجام شوند. هنگام تعیین زمان ویزیت، حتماً سوال کنید که آیا لازم است برای انجام آزمایشات آمادگی خاصی داشته باشید یا نه. به عنوان مثال، ممکن است لازم باشد مصرف برخی از داروها را به مدت چند روز قطع کنید یا در روز آزمایش از لوسیون‌ها استفاده نکنید.
در صورت امکان، یکی از اعضای خانواده یا یکی از دوستان شما را همراهی کنند. گاهی ممکن است به یاد سپردن تمام اطلاعاتی که در حین ویزیت رد و بدل می‌شود، دشوار باشد. شخصی که شما را همراهی می‌کند می‌تواند به شما در یادآوری اطلاعات فراموش شده کمک کند.
سایر پیشنهادات برای استفاده حداکثری از قرار ملاقات عبارتند از:
- یادداشت تمامی علائم، از جمله چگونگی آسیب دیدگی، مدت زمان بروز علائم و تشدید یا بهبود علائم با گذشت زمان
- تهیه لیستی از تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی
- از پرسیدن سوالات بیشتر ابایی نداشته باشید. کودکان و بزرگسالان با آسیب شبکه بازویی گزینه‌های مختلفی برای بازیابی عملکرد از دست رفته پیش رو دارند. حتماً از پزشک خود بخواهد یتا تمامی گزینه‌های موجود برای خود يا کودک را مطرح و بررسی کند.
