یکی از اولین چیزهایی که در مورد تکامل در مدرسه یاد می‌گیریم وجود اندام‌های وستیجیال (Vestigial) از جمله آپاندیس، دندان عقل و استخوان دنبالچه در انسان‌هاست که به تدریج به دنبال سازگاری با شرایط جدید زندگی کاربرد خود را از دست داده‌اند.
با وجود این که دندان‌های عقل بیش از آن که نفعی داشته باشند سبب آزار هستند، آپاندیس ممکن است چیزی فراتر از فقط یک “بمب ساعتی” در داخل شکم باشد. بر اساس مطالعه‌ای جدید آپاندیس ممکن است نقش بیولوژیکی مهمی داشته‌باشد.
محققان دانشگاه Midwestern University پدید آمدن، ناپدید شدن و ظهور مجدد آپاندیس را در چندین دودمان از پستانداران در ۱۱ میلیون سال گذشته دنبال کردند تا مشخص کنند چند بار از بدن جانوران حذف شده و یا با اثر نیروی تکامل دوباره به ساختار بدن بازگشته‌است.
مشخص شد که این اندام دست‌کم ۲۹ بار – حتی ممکن است تا ۴۱ بار – در طول تکامل پستانداران دستخوش تغییر و تنها حداکثر ۱۲ بار حذف شده‌است. تیم تحقیقاتی گزارش می‌دهد:
این شواهد آماری قدرتمند که در آن‌ها احتمال پیدایش آپاندیس بسیار بیشتر از احتمال حذف آن است نشان‌دهنده‌ی اهمیت بالای این ساختار است. به همین دلیل با اطمینان می‌توانیم این فرضیه را که آپاندیس یک ساختار وستیجیال و وفق‌ناپذیر با شرایط جدید و بدون عملکرد در میان پستانداران است، رد کنیم.
اگر آپاندیس در طی میلیون‌ها سال چندین بار به ساختار بدن انسان‌ها و سایر پستانداران بازگشته است، دقیقا چه کاربردی دارد؟
منطق رایج می‌گوید آپاندیس در انسان‌ها اندام تحلیل‌رفته‌ای است که زمانی نقش مهمی در یکی از اجداد انسان‌ها در میلیون‌ها سال گذشته داشته‌است. علت این که هنوز هم وجود دارد – و گاهی اوقات به دلیل التهاب وخیم باید برداشته شود – این است که ازبین‌رفتن آن به لحاظ تکاملی پر هزینه است. نیروی تکاملی قدرتمندی که بتواند آن را از بین ببرد وجود ندارد. به عبارت دیگر، در اکثر افراد آپاندیس آسیبی به فرد وارد نمی‌کند و دلیلی برای از بین رفتن آن وجود ندارد.
آیا آپاندیس کاربردی در بدن دارد؟
سال‌هاست پژوهشگران به دنبال عملکرد احتمالی آپاندیس در انسان می‌گردند. فرضیه‌ی پیشتاز این است که آپاندیس به عنوان مأمنی برای باکتری‌های “خوب” روده عمل می‌کند و کمک می‌کند عفونت ها از بدن دور نگه‌داشته‌شوند. از بهترین شواهد این فرضیه مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۲ است که نشان‌می‌دهد افرادی که آپاندیس آن‌ها برداشته‌شده‌است ۴ برابر دیگران در معرض بازگشت عفونت باکتریایی Clostridium difficile colitis هستند – که این عفونت سبب اسهال، استفراغ، تب و درد ناحیه‌ی شکم می‌شود. به گزارش Scientific American بازگشت عفونت در افرادی که آپاندیس خود را خارج‌نکرده‌بودند ۱۱ درصد بود در حالی که در افراد بدون آپاندیس این رقم ۴۸ درصد بود.
حال تیم دانشگاه میدوسترن از روش متفاوتی برای رسیدن به همین نتیجه استفاده کرده‌است. ابتدا داده‌های مربوط به وجود یا عدم وجود آپاندیس و سایر صفات محیطی و گوارشی در ۵۵۳ گونه‌ی پستانداران در ۱۱,۲۴۴ میلیون سال گذشته را جمع‌آوری‌کردند. آن‌ها در هر درخت تبارزایی (Genetic Tree) مربوط به چندین دودمان پستانداران، چگونگی تکامل آپاندیس طی سالیان متعدد را بررسی کردند و متوجه شدند زمانی که این اندام به وجود می‌آید تقریبا هیچ‌گاه از بین نمی‌رود. تیم محققان اظهار داشتند:
آپاندیس به طور مستقل در چندین دودمان پستانداران بیش از ۳۰ بار تکامل یافته و پس از ایجاد تقریباً هیچ‌گاه از دودمان حذف نمی‍شود. این نشان‌می‌دهد که احتمالاً آپاندیس نقشی در سازگاری ایفا می‌کند.
سپس پژوهشگران فاکتورهای محیطی مختلف از جمله رفتار‌ها در گونه‌ی جانور، رژیم غذایی، اقلیم و محل زندگی را در نظر گرفتند تا تعیین کنند آپاندیس چه نقشی در سازگاری ایفا می‌کند. آن‌ها متوجه شدند گونه‌هایی که در آن‌ها آپاندیس پدید‌آمده‌بود، متوسط تجمع بافت لنفاوی (ایمنی) بیشتری در روده‌ی کور (در مجاورت آپاندیس) داشتند. این نشان‌می‌دهد آپاندیس می‌تواند نقش مهمی در سیستم ایمنی گونه‌ها ایفا کند به خصوص که بافت لنفاوی رشد انواع مشخصی از باکتری‌های مفید روده را افزایش می‌دهد.
در نتیجه‌گیری تیم تحقیقاتی آمده‌است:
با آن که این ارتباطات بین آپاندیس و فاکتورهای موجود در روده‌ی کور پیش از این نیز مشخص‌شده‌بودند، این اولین بار است که به صورت آماری مورد تأیید قرارمی‌گیرند. ارتباط بین وجود آپاندیس و بافت لنفاوی فرضیه‌ی نقش ایمنی آپاندیس در زنجیره‌ی تکامل را مورد حمایت قرار می‌دهد.
چالش پیش‌رو اثبات آن است که در بیان ساده‌تر از عمل است چرا که بسیاری از افرادی که آپاندیس آن‌ها برداشته شده‌است مبتلا به عوارض جانبی درازمدت نمی‌شوند. می‌توان اینگونه توجیه کرد که در افرادی که آپاندیس ندارند بافت‌های تولیدکننده‌ی سلول‌های ایمنی بیشتر فعالیت می‌کنند تا این نقص را جبران کنند.
