دانشمندان گروه اپتیک و فتونیک (Optics and Photonics) دانشکدهی مهندسی دانشگاه ناتینگهام شیوهی جدیدی را طراحی کردهاند که به آنها اجازه میدهد داخل سلولهای زنده را در مقیاسی که پیش از این دستیافتی نبود، ببینند. به دلیل استفاده از صوت به جای نور، این روشِ پیشرو محدودیتهای فعلی تصویربرداری میکروسکوپی را پشت سر میگذارد. جزئیات یافتههای محققان در مقالهای در Scientific Reports منتشر شدهاست.
این روش در اساس از فراصوت بسیار تخصص یافته بهره میبرد. دستگاه، امواج صوتی با فرکانس بالا میفرستد. این امواج از درون نمونه عبور میکنند و پس از برخورد به مرز دو سطح متفاوت بازتابش مییابند. سپس امواج بازتابشده توسط یک پروب (Probe) دریافت و آنالیز میشوند. زمانی که طول میکشد تا امواج فرستادهشده به سمت پروب بازگردند برای اندازهگیری فاصلهی مرز استفاده میشود. سپس این دادهها گردآوری شده و تصویری ۳ بعدی از نمونه ایجاد میشود.
به نقل از Phys.org پروفسور مت کلارک (Matt Clark)، از محققان این پروژه، میگوید:
مردم بیشتر با فراصوت به عنوان روشی برای مشاهدهی داخل بدن آشنایی دارند. به بیان ساده ما این روش را به اندازهای مهندسی کردیم که میتواند برای مشاهدهی داخل سلولهای مجزا مورد استفاده قرار گیرد. در حال حاضر ناتینگهام تنها جایی در جهان است که این قابلیت را دارد.
زمانی که میخواهیم نگاهی به درون سلول بیندازیم، صوت مزیتهای فراوانی نسبت به نور دارد روشهای متداول تصویربرداری میکروسکوپی مستلزم محدودیت در طول موج است به طوری که تنها طول موجهای بزرگتر از نور آبی میتوانند مورد استفاده قرار گیرد. (فوتونهای نور با طول موج کمتر انرژی بسیار زیادی را حمل میکنند که نمونه را به خطر میاندازد). صوت این محدودیت را ندارد چرا که حتی در طول موجهای بسیار کوتاه نیز انرژی کمی را حمل میکند.
به علاوه، تصویربرداری نوری با رزولوشن بالا (Optical super-resolution imaging) معمولاً از مواد رنگی که برای سلول زنده سمی هستند استفاده میکند. همچنین این روش زمان زیاد و انرژی نورانی فراوانی برای جمعآوری دادههای کافی برای ایجاد یک تصویر مناسب نیاز دارد و هر دوی این موارد میتوانند سبب آسیب به سلول شوند.
دکتر کلارک اظهار میدارد:
فراصوت مورد استفاده در سلولها همانند فراصوتی که در تصویربرداری از بدن استفادهمیشود، آسیبی به سلول وارد نمیکند و نیازی به مواد شیمیایی سمی برای کارکرد خود ندارد که این موضوعی با اهمیت است. به همین دلیل میتوانیم داخل سلولهایی را ببینیم که روزی ممکن است به عنوان مثال در پیوند سلولهای بنیادی دوباره به داخل بدن بازگردند.
توانایی مشاهدهی درون سلولهایی که میتوانند دوباره به میزبان بیولوژیکی خود برگرداندهشوند میتواند منجر به شیوههای جدید درمانی برای بیماریهای سلولی مانند سرطان شود یا ما را در ساخت هر چه دقیقتر اندامهای مصنوعی یاری کند و یا حتی ما را قادر سازد روند پیری را متوجه شویم و از آن جلوگیری کنیم.