بیماری هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) به بزرگ شدن غیرسرطانی پروستات اشاره دارد و در میان مردان مسن شایع است.
پروستات، غده ای کوچک و گرد با حجم تقریبا ۲۰ سی سی است که در زیر مثانه و در اطراف مجرای ادراری قرار دارد و با افزایش سن و تغییرات هورمونی، بافت پروستات رشد کرده و بزرگ می شود.
این افزایش اندازه، به مجرای ادراری فشار وارد کرده و جریان ادرار را مختل می کند.
علائم بزرگی خوشخیم پروستات شامل تکرر ادرار، ضعف جریان ادرار، و احساس تخلیه ناقص مثانه است.
این بیماری به طور کلی خوش خیم است، اما با علائم آزاردهنده ای که ممکن است نیاز به درمان دارویی یا جراحی داشته باشد، همراه است
علت بزرگ شدن پروستات چیست ؟
با گذر سن از ۴۰ سالگی بزرگ شدن پروستات با درجات و شدت متفاوتی در بسیاری از مردان رخ می دهد و می تواند بر روی مجرای ادراری و باروری مردان اثراتی داشته باشد.
به صورت کلی در بعضی افراد علائم بزرگی پروستات بروز می کند و بعضی دیگر به این مشکلات دچار نمی شوند و علت این موضوع به صورت دقیق مشخص نیست.
عوامل زیر می تواند در بزرگی پروستات نقش داشته باشند
- افزایش سن
- تأثیر نژاد
- افزایش هورمون های جنسی
- عفونت ها و التهاب پروستات
- سندرم متابولیک
- مصرف داروهای بتا بلاکر
- سابقه خانوادگی
- فعالیت بدنی
علائم بزرگی پروستات چیست ؟
علائم بزرگی پروستات به دلیل فشردگی مجرای ادرار توسط پروستات بزرگ شده بروز می کنند و می توانند زندگی روزمره و سلامت بیماران را به طور جدی تحت تأثیر قرار دهند.
به صورت کلی علائم رایج بزرگی پروستات شامل موارد زیر می شوند :
- فشار ضعیف ادرار
- تاخیر در شروع ادرار
- قطره قطره آمدن ادرار
- تخلیه ناکافی مثانه
- تکرر ادرار
- احساس اضطرار برای ادرار کردن
- انسداد کامل مجرای ادراری و احتباس ادراری حاد
- احتباس مزمن ادراری و عفونت های مکرر
معمولا علائم ادراری در ابتدا خفیف است و طی ماه ها و سال ها میزان بروز و شدت علائم بیشتر می شود
نحوه تشخیص بزرگی پروستات
تشخیص BPH عمدتاً بر اساس علائم گزارش شده توسط بیمار و بررسی شرح حال او صورت می گیرد.هرچند علائم ذکر شده در این بیماری را می توان در دیگر بیماری های دستگاه ادراری تناسلی مانند تنگی مجرا یا سنگ مثانه یا بیماری های سیتمیک نظیر دیابت یافت لذا توجه به علائم و استفاده از روش های تشخیصی مختلف به تشخیص صحیح کمک خواهد کرد
این بیماری اغلب بدون نیاز به آزمایشات خاص تشخیص داده می شود، اما ممکن است برای ارزیابی دقیق تر و اطمینان از عدم وجود سایر بیماری ها اقدامات تشخیصی زیر را انجام شود.
- معاینه پروستات از طریق مقعد ( DRE)
- آزمایش ادرار
- آزمایش خون و اندازه گیری PSA (آنتی ژن مخصوص پروستات)
- سونوگرافی پروستات و دستگاه ادراری
- سیستوسکوپی
- فلومتری یا ارزیابی جریان ادرار
درمان هایپرپلازی خوش خیم پروستات
قدم اول در درمان بزرگی پروستات اصلاح سبک زندگی است .
بیمارانی که علائم کمی دارند و کیفیت زندگی فرد تحت تاثیر بیماری قرار نگرفته است گاها با اصلاح سبک زندگی علائم بیماری کاهش یافته و یا از بین می رود در صورتی که علائم تخفیف نیابد و یا شدیدتر شود متخصص اورولوژی به سراغ سایر گزینه های درمانی خواهد رفت.
توصیه هایی که به بیماران می شود :
- عدم نوشیدن مایعات قبل از خواب و بیرون رفتن از منزل
- محدودیت استفاده از کافئین و الکل
- تقویت عضلات کف لگن با استفاده از بیوفیدبک ( خصوصا در بیماران که دچار ارجنسی هستند)
- عدم استفاده از داروهایی که میتواند علائم را بدتر کند از جمله برخی آنتی هیستامین ها مثل دیفن هیدرامین یا دکونژستانت ها مثل سودوافدرین
درمان دارویی
استفاده از درمان دارویی باعث از بین رفتن بیماری نمی شود اما می تتواند تا حد زیادی علائم بیماری را تخفیف دهد و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد.
دارو های آلفا بلاکر
آلفا بلاکر ها با شل کردن گردن مثانه و پروستات باعث بهبود علائم ادراری می شوند و تاثیری در کوچک شدن پروستات ندارند.
از فواید دارو های آلفا بلاکر تاثیر سریع آن ها است و عوارض آن ها می تواند شامل کاهش فشار خون وضعیتی , سردرد , سرگیجه , آبریزش بینی و سختی در انزال باشد.
از جمله دارو های آلفا بلاکر می توان به, تامسولوسین و ترازوسین اشاره کرد
دارو های مهارکننده ۵ آلفا ردوکتاز
این دسته دارویی با تاثیر بر گیرنده های پروستات باعث کوچک شدن پروستات و کاهش علائم این بیماری می شوند.
این دارو ها می توانند عوارضی مانند کاهش میل جنسی , اختلال نعوظ و افزایش اندازه پستان ها را به دنبال داشته باشند.
داروی فیناستراید و دوتاستراید در این دسته قرار می گیرند.
داروهای مهارکننده فسفو دی استراز -۵
در بیمارانی که همراه با BPH اختلال نعوظ نیز دارند ممکن است بتوانند از این دسته دارویی بهره ببرند.
درمان ترکیبی
در افرادی که علائم شدیدی دارند , پروستات بسیار بزرگی دارند و یا به درمان با حداکثر دوز آلفا بلاکر پاسخ نداده اند می توان از درمان دارویی ترکیبی با آلفا بلاکر و مهارکننده آلفا ردوکتاز استفاده کرد.
روش های جراحی برای درمان بزرگی خوشخیم پروستات
در صورتی که علائم بیماری بسیار اذیت کننده باشند و یا درمان دارویئ موثر نباشد جراحی می تواند کار آمد باشد
در روش جراحی قسمت میانی پروستات برداشته شده و باعث می شود مجاری ادراری گشاد شوند و علائم ادراری فرد بهبود یابند.
انواع عمل های جراحی پروستات
اعمال جراحی که جهت درمان BPH توسط جراح کلیه و مجاری ادراری انجام می شوند به دو دسته اعمال جراحی کمتر تهاجمی و اعمال جراحی تهاجمی تقسیم می شوند
روش های جراحی کم تهاجمی بزرگی پروستات شامل موارد زیر می شوند :
- لیفت پروستات از طریق پیشابراه (PUL)
- Water vapor thermal therapy.
- سوزاندن رگ های پروستات PAE
روش های جراحی تهاجمی برای بیمارانی قابل استفاده است که پروستات بسیار بزرگ شده است و علائم شدید انسداد مجاری ادراری دارند و سایر روش های کمتر تهاجمی و دارو درمانی برایشان موثر نبوده است.
جراحی های تهاجمی با برداشتن بافت اضافه پروستات به روش های مختلف, باعث رفع اثر فشاری پروستات بر مجرای ادرار و بهبود علائم بیمار می شوند
جراحی های تهاجمی تر باعث جلوگیری از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی تر می شوند :
- برداشتن بافت پروستات از طریق پیشابراه یا رزکسیون پروستات (TURP)
- برش دادن پروستات از طریق پیشابراه (TUIP)
- جراحی پروستات با لیزر HoLEP
- تبخیر درون مجرایی پروستات (TUVP)
- جراحی باز رتروپوبیک
- جراحی باز پرینه ای
- جراحی لاپاراسکوپیک پروستات
جمع بندی
بزرگی خوش خیم پروستات (BPH) یک مشکل شایع در مردان مسن است که به علت رشد غیرسرطانی پروستات ایجاد می شود. این بیماری اغلب به دلیل تغییرات هورمونی در سنین بالا رخ می دهد و می تواند علائمی مانند تکرر ادرار، ضعف جریان ادرار و احساس تخلیه ناقص مثانه را به همراه داشته باشد.
علت اصلی این مشکل هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما عواملی مانند افزایش سن، سابقه خانوادگی و سبک زندگی کم تحرک می توانند نقش داشته باشند.
تشخیص این بیماری معمولاً با بررسی علائم، معاینه پروستات از طریق مقعد، و گاهی آزمایش های خون و سونوگرافی انجام می شود.
برای درمان، ابتدا تغییر سبک زندگی مانند کاهش مصرف مایعات قبل از خواب توصیه می شود. در صورت شدید بودن علائم، داروهایی مانند آلفا بلاکرها یا جراحی برای رفع انسداد مجرای ادراری به کار می رود.
