زخم بستر یکی از مشکلات شایع در افرادی است که به دلیل بیماری یا محدودیت حرکتی مجبور به استراحت طولانی مدت هستند. رسیدگی صحیح و به موقع به این زخم‌ها نه تنها از پیشرفت آن‌ها جلوگیری می‌کند، بلکه روند بهبود را نیز تسریع می‌کند. یکی از مهم‌ترین مراحل مراقبت از زخم بستر، پانسمان کردن زخم بستر به صورت صحیح و ایمن است.
در این مقاله، به صورت گام‌به‌گام و کاملاً کاربردی آموزش می‌دهیم که چگونه می‌توانید زخم بستر را پاکسازی، شستشو، خشک و پانسمان کنید. با رعایت نکات ساده اما حیاتی که در ادامه توضیح داده می‌شود، می‌توانید احتمال عفونت را کاهش دهید و شرایط بهینه‌ای برای بهبود زخم فراهم کنید. این راهنمای آموزشی برای مراقبان، خانواده‌ها و حتی بیماران آماده شده تا به راحتی و با اطمینان کامل این فرایند را انجام دهند.
آماده‌سازی زخم برای پانسمان کردن زخم بستر
قبل از هر چیز، برای پانسمان کردن زخم بستر، باید محیط و ابزارها را به دقت آماده کنید تا از انتقال عفونت جلوگیری شود و روند درمان به بهترین شکل انجام شود. ابتدا دست‌های خود را با آب و صابون کاملاً بشویید و سپس دستکش‌های استریل بپوشید. دستکش‌ها باید تنها با وسایل استریل و زخم تماس داشته باشند و از لمس هر سطح دیگری خودداری کنید. در صورت نیاز به ابزار اضافی، از کمک اطرافیان استفاده کنید تا دستکش‌هایتان آلوده نشود.
سپس ابزارهای لازم را در دسترس قرار دهید. این ابزارها شامل گاز و پنبه استریل، سرم شستشو یا محلول سالین، باند یا چسب پانسمان، الکل یا محلول ضدعفونی‌کننده و پد ضدآب می‌شوند. پد ضدآب را زیر محل زخم قرار دهید تا از نشت مایعات جلوگیری شود. اگر ظرف استریل برای ریختن سرم شستشو ندارید، می‌توانید مقدار کمی از محلول را مستقیماً روی گاز استریل ریخته و به آرامی روی زخم بکشید تا تمیز شود.
محیطی با نور مناسب و سطح تمیز برای انجام پانسمان انتخاب کنید تا زخم به وضوح دیده شود و بتوانید آن را به طور کامل پاکسازی و پانسمان کنید. رعایت این مراحل، پایه‌ای برای پانسمان کردن زخم بستر صحیح و کاهش خطر عفونت است.
شستشوی زخم بستر در روند پانسمان
یکی از مراحل کلیدی پانسمان کردن زخم بستر، شستشوی دقیق و ایمن زخم است. برای این کار، ابتدا یک گاز استریل را با سرم شستشو (محلول سالین استریل) یا در صورت نیاز محلول رقیق شده بتادین مرطوب کنید. توجه داشته باشید که گاز نباید بیش از حد خیس باشد تا سرم از آن چکه نکند.
برای پاکسازی زخم، گاز مرطوب را به آرامی روی زخم بکشید و از حرکات ملایم و کنترل‌شده استفاده کنید. بهترین روش، شستشو به صورت دورانی و از مرکز زخم به سمت اطراف است. به هیچ وجه گاز را از اطراف به سمت مرکز نکشانید، زیرا این کار می‌تواند باعث انتقال آلودگی به داخل زخم شود.
پس از شستشو، ناحیه زخم را با یک گاز استریل خشک به آرامی خشک کنید. گاز خشک را روی زخم فشار ندهید و حرکات شما باید ملایم باشد تا به بافت حساس زخم آسیب وارد نشود. خشک کردن صحیح، مرحله‌ای مهم در آماده‌سازی زخم برای پانسمان کردن زخم بستر است و به جذب ترشحات اضافی و ایجاد بستری مناسب برای پانسمان کمک می‌کند. در صورت نیاز به پانسمان‌های زخم، می‌توانید به لینک زیر مراجعه نمایید:
خشک کردن محل زخم در پانسمان کردن زخم بستر
پس از اتمام مرحله شستشوی زخم، باید ناحیه زخم را به آرامی خشک کنید تا برای پانسمان کردن زخم بستر آماده شود. برای این کار، یک یا چند گاز استریل را برداشته و بدون آغشته کردن به هیچ محلول اضافی، به آرامی روی زخم بکشید.
رطوبت و نم اضافی زخم باید به آرامی جذب شود؛ بنابراین گاز را محکم فشار ندهید و حرکات شما باید آهسته و کنترل‌شده باشد. بهترین روش، کشیدن گاز از مرکز زخم به سمت اطراف است تا از ورود هرگونه آلودگی به داخل زخم جلوگیری شود و بافت‌های حساس آسیب نبینند.
خشک کردن صحیح، مرحله‌ای حیاتی برای ایجاد شرایط مناسب جهت پانسمان کردن زخم بستر و جلوگیری از خونریزی یا تحریک بافت‌ها است.
گذاشتن پانسمان بر روی زخم بستر
پس از اتمام مراحل شستشو و خشک کردن زخم، نوبت به مرحله پایانی یعنی تکمیل فرایند پانسمان کردن زخم بستر می‌رسد. بسته به وسعت زخم و میزان ترشحات آن، یک تا سه عدد گاز استریل را روی زخم قرار دهید.
برای زخم‌های کوچک، معمولاً نیازی به باز کردن گازهای استریل نیست و می‌توان آن‌ها را مستقیم روی محل زخم گذاشت. اما اگر زخم بزرگ باشد، گاز استریل را از محل‌های تاشده خود باز کرده و سطح زخم را کاملاً بپوشانید.
برای جلوگیری از جابه‌جایی پانسمان، گوشه‌های گاز را با چسب ضد حساسیت روی پوست فیکس کنید. رعایت این نکته باعث می‌شود پانسمان ثابت بماند و روند بهبود زخم تسریع شود. انجام صحیح این مرحله، بخش نهایی و مهمی از پانسمان کردن زخم بستر است که از عفونت جلوگیری کرده و به حفظ رطوبت و ترمیم بافت‌ها کمک می‌کند.
بانداژ محل زخم پس از پانسمان
آخرین مرحله از پانسمان کردن زخم بستر، تثبیت پانسمان و بانداژ محل زخم تا زمان تعویض بعدی است. اگر گازهای استریل با چسب ضد حساسیت ثابت شده باشند، برای زخم‌هایی که در نواحی کم تحرک قرار دارند، ممکن است بانداژ اضافی لازم نباشد. اما در صورتی که محل زخم در ناحیه‌ای است که با حرکت بیمار احتمال باز شدن پانسمان وجود دارد، بهتر است از بانداژ استفاده کنید.
برای بانداژ، ابتدا یک سر باند را روی پانسمان قرار دهید و سپس آن را به دور عضو پانسمان شده بپیچانید. هر دور باندپیچی باید کمی روی لایه قبلی پوشش ایجاد کند تا در نهایت یک پوشش محکم و منسجم روی محل زخم شکل بگیرد. انتهای باند را می‌توان با گیره موجود در بسته‌بندی یا با استفاده از چسب ضد حساسیت یا لوکوپلاست محکم کرد تا پانسمان در طول مدت استفاده ثابت باقی بماند.
رعایت این مرحله باعث حفظ امنیت پانسمان، جلوگیری از جابه‌جایی گاز استریل و ایجاد شرایط ایده‌آل برای بهبود زخم می‌شود و بخش نهایی و حیاتی در پانسمان کردن زخم بستر است.
بعد از چند روز پانسمان بخیه را باز کنیم؟
پس از گذشت چند روز، پانسمان بخیه معمولاً باید برداشته شود، اغلب بعد از حدود ۴۸ ساعت. اگر برداشتن پانسمان سخت بود، می‌توان آن را به آرامی با کمی رطوبت نرم کرد تا راحت‌تر جدا شود. پس از برداشتن پانسمان، زخم می‌تواند بدون پوشش باقی بماند؛ اما در صورتی که احتمال کثیف شدن یا ساییدگی وجود دارد، استفاده از یک پانسمان سبک یا چسب زخم توصیه می‌شود. همچنین، در صورت استفاده از نوارهای استریل، زمان مناسب برای برداشتن آن‌ها معمولاً ۵ روز برای زخم‌های صورت و ۱۰ تا ۱۲ روز برای زخم‌های بدن است. در صورتی که به متخصص‌های زخم نیاز دارید، می‌توانید از طریق لینک زیر با این افراد ارتباط گیرید:
اگر پانسمان به زخم بچسبد چه کنیم؟
اگر پانسمان به زخم چسبیده است، از کشیدن آن با فشار خودداری کنید، زیرا این کار ممکن است به زخم آسیب برساند و باعث درد شود. بهتر است پیش از برداشتن پانسمان، آن را با محلول نمکی یا آب تمیز خیس کنید تا نرم شود. سپس پانسمان را به آرامی و به صورت افقی از زخم جدا کنید تا چسب آن شکسته شود. اگر هنوز الیاف کوچکی به زخم چسبیده‌اند، می‌توانید با موچین آن‌ها را با دقت جدا کنید یا پانسمان را دوباره خیس کنید.
مراحل دقیق برداشتن پانسمان چسبیده
وضعیت زخم را بررسی کنید
ابتدا مشخص کنید پانسمان به سادگی چسبیده است یا نشانه‌ای از عفونت مانند قرمزی، تورم یا چرک وجود دارد.
پانسمان را خیس کنید
اگر چسبیده است، پانسمان را با محلول نمکی یا آب تمیز خیس کنید. در صورت بزرگ بودن پانسمان، می‌توانید زخم را زیر آب قرار دهید یا از پنبه خیس برای خیساندن استفاده کنید.
صبر کنید تا نرم شود
قبل از برداشتن پانسمان، اجازه دهید کاملاً نرم شود تا راحت‌تر از زخم جدا شود.
پانسمان را به آرامی بردارید
پس از نرم شدن، پانسمان را با دقت و به صورت افقی از پوست جدا کنید.
زخم را بررسی کنید
اگر الیاف پانسمان باقی مانده، آن‌ها را با موچین به آرامی بردارید یا در صورت نیاز دوباره پانسمان را خیس کنید.
زخم را تمیز و خشک کنید
زخم را با محلول نمکی یا آب و صابون ملایم بشویید، خشک کنید و در صورت نیاز پانسمان جدیدی روی آن بگذارید.
در صورت لزوم از متخصص کمک بگیرید
اگر نتوانستید پانسمان را بردارید، زخم علائم عفونت دارد یا در انجام مراحل مطمئن نیستید، حتماً با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید.
