سرطان پوست یکی از سرطان‌های شایع می‌باشد که گاهاً نشانه یا علامت خاصی هم ندارد که فرد متوجه شود. با توجه به منشأ سلول‌های پوستی درگیر در سرطان می‌توان آن را سه دسته در نظر گرفت:
- کارسینومای سلول بازال (BCC)؛ همانطور که از اسم آن مشخص است مربوط به سلول‌های لایه‌ی بازال پوست است. این سرطان تقریباً مرگ و میر ندارد.
- کارسینومای سلول اسکواموس (SCC)؛ مرگ و میر دارد چون به عقده‌های لنفی اطراف متاستاز دارد و پخش می‌شود.
- ملانوما؛ بدخیم‌ترین نوعِ ممکن سرطان پوست است و مربوط به سلول‌های ملانوسیت می‌باشد.
دکتر حمیده هریزچی، متخصص پوست، فوق تخصص سرطان‌های پوست و عضو هیئت علمی پوست دانشگاه علوم پزشکی تبریز موارد زیر را در ابتلا به سرطان‌های پوست برجسته می‌دانند:
- افراد تیره پوست شانس ابتلای کمتری دارند.
- افرادی که خال دارند شانس ابتلای بالاتری نسبت به ملانوما دارند و بایستی مراقبت بیشتری بکنند.
- ژن فئوملانین که افراد دارای موی قرمز را مستعدتر می‌کند ولی بیشتر مربوط به اسکاندیناوی است.
- مهارشدن سیستم ایمنی مثلاً در اثر مصرف داروهای پیوند عضو که استعداد برای ابتلا به SCC را افزایش می‌دهد.
- در تماس بودن با مواد شیمیایی مثل رزین، قطران زغال سنگ (استفاده از لباس‌های ضخیم، دستکش و ماسک برای این افراد توصیه می‌شود).
- سوختگی‌های درجه‌ی دو و سه در آینده می‌تواند فرد را مستعد سرطان پوست کند. این افراد باید مرتباً توسط پزشک کنترل شوند.
- تحقیقات جدید نشان می‌دهند که استفاده از لپ‌تاب روی زانو نیز می‌تواند خطرناک باشد. تغییرات رنگ در پوست می‌تواند نشانی برای شروع SCC باشد.
- بیماری‌های پوستی مزمن می‌تواند فرد را مستعد بدخیمی کند؛ مخصوصاً SCC
- بیماری‌های ژنتیکی مستعد: مشکل در ترمیم DNA در بیماری گزرودرما پیگمانتازوم شکست دائمی DNA بدون ترمیم؛ کک‌مک‌های متعدد از کودکی از ۳ سالگی بیشتر مشکوک به این بیماری اند.
ضدآفتاب
دکتر هریزچی استفاده از کرم ضدآفتاب را برای پیشگیری از این سرطان مستعد دانسته و نکات زیر را در این بازه متذکر شدند:
قبلاً باور بر این بود که تنها اشعه‌ی فرابنفش یا یووی B برای سرطان پوست عامل خطر است ولی امروزه صحبت‌هایی درباره‌ی خطرات یووی A نیز می‌شود. استفاده از کرم ضد آفتاب در اوج زمانی که این اشعه در محیط است ضروری به نظر می‌رسد؛ یعنی زمانی بین ۱۰ تا ۳ بعد از ظهر. هر دو ساعت یکبار نیز باید آن را تجدید نمود.
کرم ضدآفتاب برای کودکان، حداقل برای بالای دو سال نیز لازم است است. قبلاً گفته می‌شد که این کار می‌تواند جلوی ساخت ویتامین D را در بدن کودک بگیرد ولی امروزه معلوم شده که چند دقیقه در معرض نور خورشید بودن نیز ویتامین D بدن کودک را تأمین می‌کند.
ضد آفتاب‌های ایرانی و خارجی ترکیبات یکسانی دارند ولی کمپانی‌های قدیمی بالطبع اثرات بهتری را برجای خواهند گذاشت.
از سرآغاز این سرطان در ۱۹۷۹، بنیاد سرطان پوست همیشه استفاده از کرم ضدآفتاب را با SPF ۱۵ یا حتی بالاتر برای پوشش کامل در مقابل تابش آفتاب توصیه کرده است. (عدد SPF به این معناست که مثلاً در مورد ذکر شده ۱/۱۵ تابش‌های مضر توان عبور از ضخامت کرم محافظت‌کننده را دارند).
به افراد عادی توصیه می‌شود که شماره‌های ۲۰ تا ۳۰ را استفاده کنند. شماره‌های بالاتر برای کسانی است که بیماری‌های پوستی دارند.
علائم سرطان پوست
هر گونه تغییر رنگ و قوام پوست می‌تواند نشانه‌ای از بیماری و بدخیمی در پوست باشد؛ با این حال الفبایی برای آن در نظر گرفته می‌شود؛
عدم تقارن (Asymmertry)
اگر خطی فرضی از وسط خال به وجود آمده در بدنتان بکشید و طرف راست و چپ آن یکسان باشد، اگر خبری از ملانوما هم باشد به احتمال زیاد خوش‌خیم است ولی در غیر این صورت احتمال این که عارضه‌ی پوستی مربوط به ملانومای بدخیم باشد بیشتر است.
حاشیه (Border)
خالی خوش‌خیم سطح صافی دارد و حتی حاشیه‌دار می‌باشد، برخلاف ملانوما که سطح ناصافی دارد و شاید لبه‌های آن دالبری‌شکل باشند.
رنگ (Color)
بیشتر خال‌های خوش‌خیم به یک رنگ اند؛ سایه‌ای قهوه‌ای رنگ. اگر رنگ‌های مختلفی پدید آید، نشانه‌ای از خطر است. انواع رنگ‌های مختلفی مثل سیاه، قهوه‌ای، قرمز، سفید و حتی آبی!
اندازه (Diameter)
خال‌های بدخیم معمولاً اندازه‌های بزرگ‌تری دارند (تقریباً قطری به اندازه‌ی ۶ میلی‌متر)، اگرچه در مراحل ابتدایی رشد می‌توانند کوچک هم باشند.
به تازگی یک حرف دیگر به این الفبا اضافه شده است:
سیر تکامل (Evolving)
اضافه شدن توده یا زخم به ضایعات قبلی اعم از درد، خارش، ترشح و هرگونه تغییر در ضایعات قدیمی
سخن پایانی
بیشتر درمان‌ها برای سرطان پوست شامل جراحی است. درباره‌ی تتوها هم بیشتر باید نگران دیگر ضایعات پوستی در این باره بود تا سرطان. همچنین برای مناطق خشکی مثل شمالغرب کشور صابون‌هایی با قلیای کم توصیه می‌شود؛ مثل صابون‌های سنتی ویا صابون بچه. لازم به ذکر است که لامپ‌های کم‌مصرف استاندارد نیز مشکلی به وجود نخواهند آورد.
