روزانه چند ساعت می‌خوابید؟ آیا می‌توانید تنها با دو ساعت خواب از پس یک روز کاری بربیایید؟!
نتایج مطالعۀ جدیدی که در ژورنال PLoS ONE منتشر شده، نشان می‌دهد که فیل بیشۀ آفریقایی (Loxodonta africana) به طور میانگین دو ساعت از شبانه‌روز را در خواب سپری می‌کند و حتی قادر است تا دو شبانه‌روز نخوابد؛ که کاملاً طبیعی است.
فیل آفریقایی از برجسته‌ترین پستانداران قاره محسوب شده و هم‌چنین بزرگ‌ترین جانور خشکی‌زی می‌باشد؛ و شواهد نیز نشان می‌دهد که پستانداران بزرگ‌تر، کم‌تر می‌خوابند. مطالعۀ الگوی خواب فیل‌ها (به طور عام) در باغ‌وحش نشان داده است که این حیوانات به طور متوسط ۴ ساعت در روز – یه صورت ایستاده یا درازکش (!) – می‌خوابند.
برای مطالعۀ دقیق‌تر الگوی خواب فیل‌ها در حیات وحش، دکتر پاول منگر (Paul Manger) و همکارانش از دانشگاه ویت‌واترستند (Witwaterstand)، ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی، ۲ فیل آفریقایی مادر آزاد (به این معنی که آزادانه اجازۀ گردش داشتند) را در پارک ملی چُوبی (Chobe) بوتسوانا به مدت ۳۵ روز تحت نظر گرفتند. این دو آزمودنی مجهز به دیتالاگر سطح فعالیت در خرطوم بودند؛ و هم‌چنین قلاده‌ای با قابلیت ژیروسکوب (Gyroscope، اندازه‌گیر جهت) جهت بررسی موقعیت‌های خواب به گردن‌شان آویخته شده بود.
دکتر منگر در رابطه با مطالعه توضیح می‌دهد:
ما به این نتیجه رسیدیم که ارزیابی سطح فعالیت خرطوم، به عنوان پرحرکت‌ترین اندام فیل، ضروری است؛ از این نظر که اگر خرطوم به مدت ۵ دقیقه ساکن باشد، فیل مورد نظر به احتمال زیاد در خواب است.
محققان دریافتند که این فیل‌ها به طور موسط ۲ ساعت در روز می‌خوابند که کم‌ترین مدت‌زمان خواب در یک پستان‌دار خشکی‌زی محسوب می‌شود.
گروه ادامه می‌دهد:
ما متوجه شدیم که فیل‌ها به صورت چندمرحله‌ای می‌خوابند (یا Polyphasic Sleeper هستند) و این ۲ ساعت خواب میانگین را عمدتاً در بازۀ زمانی ۲ تا ۶ بامداد تجربه می‌کنند. این رکورد کم‌ترین مدت‌زمان خواب برای یک پستان‌دار می‌باشد. ما ۵ بار (در طی ۳۵ روز) مشاهده نمودیم که این فیل‌ها بدون تجربۀ هرگونه خواب تا ۴۶ ساعت بیداری کشیده و در مدت ۱۰ ساعت بیش از ۳۰ کیلومتر حرکت کرده بودند؛ که می‌تواند به دلیل خطر شکار شدن و یا حضور فیل‌های نر مست (اصطلاحاً Musth، دوره‌ای که با تغییر سطوح هورمونی، رفتار فیل نر پرخاشگرانه‌تر می‌شود) باشد. آن‌ها در ادامۀ شب‌های بدون خواب، در طول روز هم نمی‌خوابیدند.
این قضیه می‌تواند محدودیت‌هایی را – برای فیل آفریقایی – در زمینۀ خواب REM (حرکت سریع چشم) ایجاد و هم‌چنین سوال جدیدی به سوال‌های قبلی‌مان بیفزاید؛ “فیل‌ها این مرحله از خواب را در چه زمانی تجربه می‌کنند؟“
منگر پیرو صحبت‌های قبلی خود می‌گوید:
اعتقاد بر این بوده است که مرحلۀ REM نقشی اساسی در تثبیت خاطرات ایفا می‌کند؛ ولی این با مشاهدات ما در تناقض است، چرا که فیل‌ها از حافظۀ بلندمدت کارآمدی برخوردار هستند و به‌علاوه، نیازی ندارند که برای ذخیره‌سازی خاطرات جدید، هر روز این مرحله از خواب را تجربه کنند. مطالعات انجام‌شده بر روی فیل‌های دربند – مانند باغ وحش – نشان داده است که این دسته از فیل‌ها روزانه ۴ الی ۶ ساعت می‌خوابند. با این حال مطالعۀ فعلی ما رکورد کم‌ترین مدت‌زمان خواب در دنیای پستانداران خشکی‌زی را به نام فیل آفریقایی آزاد ثبت کرده است؛ که احتمالاً ناشی از جثۀ بسیار بزرگ این حیوان است. از طرفی به نظر می‌رسد که فیل‌های هر ۳ تا ۴ روز یک‌بار REM را تجربه می‌کنند؛ که از این نظر آنان را کاملاً متمایز می‌سازد.
