نگاه کلی
طاعون یک عفونت باکتریایی خطرناک است که از طریق کک منتقل می‌شود. در قرون وسطی این بیماری به مرگ سیاه مشهور بود، اما امروزه تنها ۵۰۰۰نفر در کل دنیا به این بیماری مبتلا می‌شوند. طاعون اگر فوراً درمان نشود می‌تواند مرگبار باشد.
موجودی که موجب ایجاد طاعون می‌شود، یرسینیاپستیس نام دارد که در بدن جوندگان کوچک مناطق روستایی آفریقا، آسیا و آمریکا زندگی می‌کند. باکتری به انسان‌هایی که توسط کک‌های موجود در جوندگان گزیده شده‌اند یا توسط افرادی که با حیوانات آلوده نماس داشته‌اند، منتقل می‌شود.
علائم
طاعون باتوجه به اینکه چه ناحیه‌ای از بدن را شامل می‌شود به ۳ نوع اصلی تقسیم می‌شود-خیارکی، سپتی‌سمیک و ریوی. علائم و نشانه‌های طاعون باتوجه به انواع آن متفاوت است.
طاعون خیارکی
این نوع طاعون معمول‌ترین نوع طاعون می‌باشد. این نامگذاری به‌دلیل خیارک‌هایی-گره‌های لنفی متورم- است که معمولاً یک هفته پس از اینکه فرد توسط کک گزیده شد ایجاد می‌شوند. خیارک ها ممکن‌است:
- در ران، گردن یا زیربغل ایجاد شوند.
- تقریباً به‌اندازه‌ی یک تخم‌مرغ باشند.
- نسبت به لمس حساس باشند.
نشانه‌های دیگر شامل:
- سردرد
- خستگی و بی‌قراری
- شروع ناگهانی تب و لزر
- درد عضلانی
طاعون سپتی‌سمیک
طاعون سپتی‌سمیک زمانی ایجاد می‌شود که باکتری طاعون در جریان‌خون فرد تقسیم شود. علائم این نوع شامل:
- تب و لرز
- ضعف شدید
- درد شکمی، اسهال و استفراغ
- خونریزی از دهان، بینی یا مقعد، یا زیر پوست
- شوک
- لکه های سیاه و مردگی بافتی در اندام‌ها به‌خصوص انگشتان
طاعون ریوی
طاعون ریوی ریه‌ها را درگیر می‌کند و نادرترین اما خطرناک‌ترین نوع می‌باشد، زیرا می‌تواند از فردی‌به‌فرد دیگر از طریق قطرات‌کوچک سرفه منتقل شود. علائم پس از چند ساعت ظاهر می‌شوند و شامل:
- سرفه، همراه با خلط خونی
- تنفس مشکل
- حالت‌تهوع و استفراغ
- تب بالا
- سردرد
- ضعف
طاعون ریوی به‌سرعت پیشرفت می‌کند و ممکن‌است درطی ۲روز منجربه نارسایی ریوی و شوک شود. اگر یک روز پس از اینکه اولین علائم بیماری ظاهرشدند، درمان آنتی‌بیوتیکی صورت نگیرد، عفونت می‌تواند کشنده باشد.
عوامل
عامل طاعون باکتری یرسینیا پستیس می‌باشد. زمانی‌که فرد توسط ککی که در بدن جانور آلوده وجود داشته است گزیده شود این بیماری منتقل می‌شود. این جانوران شامل:
- موش
- سنجاب
- خرگوش
- سگ صحرایی
همچنین اگر فرد با خون جانور آلوده تماس داشته‌باشد باکتری می‌تواند از طریق شکاف‌های موجود در پوست فرد وارد بدن شود. سگ و گربه‌های خانگی نیز می‌توانند با گزیده شدن توسط کک‌ها آلوده شوند. طاعون ریوی که ریه‌ها را درگیر می‌کند می‌تواند از طریق تنفس ذرات سرفه‌ی جانوران و افراد آلوده منتقل شود.
عوامل خطرزا
خطر ابتلا به طاعون بسیارکم است و سالانه تنها چندین هزار نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. گرجه خطر ابتلا در افراد باتوجه به محل زندگی و شغل فرد متفاوت است.
محل زندگی: شیوع این بیماری در مناطق روستایی که از فاضلاب مناسب برخودار نیستند، بیشتر است. بیشترین شیوع این بیماری در آفریقاست.
شغل: دامپزشکان و افرادی که شغل آنها در ارتباط با حیوانات است، در خطر بیشتری قرار دارند.
عوارض
عوارض طاعون شامل:
- مرگ: بیشتر افرادی که درمان فوری آنتی‌بیوتیکی دریافت می‌کنند از طاعون خیارکی جان سالم به در می‌برند، اما طاعون درمان نشده خطرمرگ بالایی دارند.
- قانقاریا
- مننژیت
تشخیص
اگر پزشک مشکوک به طاعون شود، ممکن‌است به‌دنبال باکتری یرسینیا پستیس در نمونه‌های گرفته شده از فرد باشد:
خیارک‌ها: اگر عقده‌های لنفاوی فرد متورم باشند که ناشی از طاعون خیارکی می‌باشد. یک نمونه مایع از این عقده‌ها می‌توان تهیه نمود.
خون: اگر فرد دچار طاعون سپتی‌سمی باشد، باکتری‌ها در خون فرد وجوددارند.
ریه‌ها: برای بررسی طاعون ریوی، پزشک با استفاده از اندوسکوپی از خلط فرد نمونه‌برداری می‌کند.
درمان
اگر پزشک مشکوک شود که فرد مبتلا به طاعون است باید فوراً به بیمارستان منتقل شود. در بیمارستان آنتی‌بیوتیک‌های قوی دریافت خواهدکرد:
- جنتامایسین
- دوکسی سایکلین
- سیپروفلوکساسین
- لووفلوکساسین
پیشگیری
هنوز واکسن موثری برای این بیماری وجود ندارد. اما اگر در محلی زندگی می‌کنید که طاعون شایع است با رعایت نکات زیر می‌توان از آن جلوگیری کرد:
- خانه خود را از موش پاکسازی کنید.
- حیوانات خانگی خود را از وجود کک پاک کنید.
- هنگام تماس با حیوانات مشکوک به آلودگی از دستکش استفاده کنید.
- از حشره‌کش‌ها استفاده‌کنید.
