حیات وحش؛ تعیین زمان مناسب برای تداوم نسل

محققان موفق به کشف پاره‌ای از رموز ساعت اتمی تولید مثل در حیات‌وحش شده‌اند.

نتایج مطالعۀ جدیدی که اخیراً در ژورنال Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده؛ حاکی از ارتباط میان زمان جفت‌گیری و هورمون ملاتونین^۱ – که طی شبهای بلند زمستانی در غدۀ پینه‌آل^۲ مغز ساخته می‌شود – می‌باشد.

پروفسور دیوید بیتس^۳، نویسندۀ مقاله، از دانشگاه ناتینگهام^۴ در این باره توضیح می‌دهد:

تغییرات سالانه‌ای که در سطح هورمون‌های جنسی غدۀ هیپوفیز^۵ روی می‌دهد، زمان تولید مثل پستان‌داران و نیز تغییراتی نظیر رویش مو و شاخ را کنترل می‌کند. طول روز در بسیاری از حیوانات مهره‌دار از طریق فعالیت پینه‌آل – ترشح ملاتونین – درک می‌شود. ولی با این حال، تا کنون مشخص نشده بود که ملاتونین ترشح‌شده در شب چگونه می‌تواند بر نواحی کنترل‌کنندۀ هورمون‌های جنسی هیپوفیز اثر بگذارد.

پژوهشگران با انجام مطالعه بر روی گروهی از گوسفندان دریافتند که ملاتونین سرعت تولید دو نوع مختلف از یک پروتئین را – تحت عنوان فاکتور رشد اندوتلیال عروقی^۶ یا VEGF – کنترل می‌کند. این پدیده در ناحیۀ مجزایی از هیپوفیز و به دور از منطقۀ تولید هورمون‌های جنسی روی می‌دهد. در فصل زمستان، تولید انواعی از فاکتور مذکور موجب مهار رشد عروق خونی در این حیوانات می‌شود. در فصل تابستان نیز، ترشح نوع دیگری از این فاکتور رشد باعث رگ‌های خونی بین دو ناحیه از هیپوفیز می‌شود. این قضیه باعث می‌شود که VEGF به عنوان یک پیام‌بر عمل کرده و سطح هورمون‌های جنسی – مسئول بلوغ سلول‌های جنسی و باروری – را تنظیم نماید. بنابراین VEGF همان حلقۀ مفقودی است که شب‌های طولانی زمستان را به هورمون‌های جنسی وصل می‌کند.

دکتر دومینگو تورتونیز^۷ از دانشگاه بریستول^۸ اضافه می‌کند:

ما دریافتیم که تولید وابسته‌به‌ملاتونینِ انوع مختلف VEGF، دارای دو اثر مکمل می‌باشد. نخست، این پدیده موجب تغییر وضعیت عروق مرتبط‌کنندۀ هیپوفیز به مغز می‌شود؛ و دوم، VEGF به عنوان یک سیگنال پیام‌بر روی سلول‌های تولیدکنندۀ هورمون‌های جنسی هیپوفیز – که باروری فصلی را کنترل می‌کند – اثر می‌کند.

مطالعات انجام‌شده بر روی حلقۀ اتصالی گمشدۀ قسمت‌های مختلف از هیپوفیز بیش از سه دهه است که در جریان‌اند؛ چرا که آگاهی از این قبیل اطلاعات می‌تواند، برای مثال، در زمینۀ کنترل زمان جفت‌گیری در پاسخ به وضعیت آب‌و‌هوایی به دام‌داران کمک کند.

^{پی‌نوشت}

^{۱. Melatonin
۲. Pineal Gland
۳. David Bates
۴. University of Nottingham
۵. Pituitary Gland
۶. Vascular Endothelial Growth Factor
۷. Domingo Tortonese
۸. University of Bristol}