آب‌و‌هوا؛ عامل تعیین‌کنندۀ شکل بینی

به نظر می‌رسد شکل کنونی بینی آدمی، پاسخی است که طی مدت زمان مدیدی نسبت به آب‌و‌هوا داده شده است.

شکل بینی صفتی موروثی است که از والدین به فرزند منتقل می‌شود؛ ولی جالب است بدانید که همین صفت موروثی طی سالیان بسیار دراز همگام با تغییر شرایط جوی، دست‌خوش تغییرات وسیعی شده است. این یافتۀ جدید در ژورنال PLoS Genetics انتشار یافته است.

بینی یکی از مهم‌ترین اجزای چهرۀ بشریت می‌باشد که فارغ از نقش انکارناپذیری که در تعیین ظاهر هر فرد دارد؛ اندامی پیچیده و شدیداً حیاتی است که با تصفیه، گرم و مرطوب نمودن هوای استنشاق‌شده، تنفس را راحت‌تر کرده و از بروز عفونت‌های ریوی جلوگیری می‌کند.

بر اساس نتایج مطالعات پیشین، جمعیت‌هایی که اجدادشان در آب‌و‌هوای گرم و مرطوب می‌زیسته‌اند نسبت به جوامعی که نیاکان‌شان در مناطق سرد و خشک گذران زندگی می‌کرده‌اند؛ سوراخ بینی عریض‌تری دارند. ولی نقش آب‌و‌هوا در بروز چنین تفاوت‌های ساختاری اثبات نشده بود.

اخیراً مارک شرایور^۱، از دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا^۲، در مطالعۀ جدید خود شکل و اندازۀ بینی آزمودنی‌هایی را که اجدادشان در چهار منطقۀ آفریقای غربی، آسیای جنوبی، آسیای شرقی و اروپای شمالی می‌زیسته‌اند، بررسی نموده است. فاکتورهای زیادی در این مطالعه لحاظ شده است که می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• عرض سوراخ بینی
• فاصلۀ بین دو سوراخ
• ارتفاع بینی
• طول تیغۀ بینی
• میزان جلوآمدگی بینی
• وضعیت بخش خارجی بینی
• وضعیت بخش مربوط به دو سوراخ بینی

پروفسور شرایور توضیح می‌دهد:

تکامل اخیر انسان و علل وجود تفاوت‌های بارز در رنگ پوست، رنگ مو و چهره، سوژۀ جذابی برای مطالعۀ ما بود. ما صفت “شکل بینی” را – که از یک جمعیت به جمعیت دیگر متفاوت است – با در نظر گرفتن تفاوت‌های جغرافیایی، دما و رطوبت؛ مورد بررسی قرار دادیم.

محققان دریافتند که تفاوت‌های موجود در شکل بینی جوامع متفاوت، فراتر از یک تصادف و احتمال ساده است. به علاوه، سوراخ‌های عریض‌تر در جوامعی مشاهده شد که اجدادشان هزاران سال قبل در نواحی گرم و مرطوب می‌زیسته و با آن سازگاری حاصل کرده بودند. این بدین معنی است که آب‌و‌هوا یکی از عوامل تعیین‌کنندۀ شکل بینی است.

باید در نظر داشت که بینی تاریخچۀ تکاملی پیچیده‌ای دارد و آب‌و‌هوا مسلماً تنها عامل تأثیرگذار بر شکل و اندازۀ آن نیست. پژوهشگران نقش تفاوت‌های فرهنگی – در انتخاب همسر – را نیز از جمله عوامل موثر در این زمینه خوانده‌اند (که البته کاملاً اثبات نشده است).

^{پی‌نوشت}

^{۱. Mark Shriver
۲. Pennsylvania State University}