هر اشتباه، درسی از زندگی است؛ ولی مغز جهت به خاطر سپردن این دروس جدید به زمان نیاز دارد.
بر اساس گزارش جدیدی که در ژورنال علوم عصبی۱ منتشر شده؛ هنگام مواجهه با سیل عظیمی از تصمیمات، حتی فکر کردن به یک اشتباه – که در خلال این تصمیم‌گیری‌ها روی داده است – می‌تواند منجر به کاهش دقت در سایر تصمیم‌گیری‌ها شود.
جورج بازل۲، روان‌شناس، از دانشگاه مری‌لند۳ توضیح می‌دهد:
قسمتی در مغزمان وجود دارد که رفتارهای‌مان را کنترل کرده و با صدور پیام “این‌جا رو اشتباه کردی” امکان تصحیح آن رفتار را فراهم می‌سازد. ولی گاهی اوقات همین بخش کنترلی عکس وظیفه‌اش را انجام داده و با پرت‌نمودن حواس فرد، باعث انجام اشتباهات بیشتر می‌شود.
جیسون موزر۴، روان‌شناس، از دانشگاه ایالتی میشیگان۵ نیز معتقد است:
به نظر می‌رسد پس از هر اشتباه، فرد برای مدت زمان کوتاهی وارد وضعیت آفلاین می‌شود.
برای آزمایش نمودن این فرضیه، بازل و همکارانش فعالیت مغز ۲۳ داوطلب را – حین پاسخ‌دادن به یک معمای چالش‌برانگیز – بررسی نمودند. در این معما (پازل) دو دایرۀ متحدالمرکز را به داوطلب نشان داده و از او می‌خواستند دست خود را – در صورت هم‌رنگ بودن دو دایره – و دست دیگر را – در صورت وجود تفاوت رنگ جزئی – بالا ببرند.
مشاهده شد که در صورت پاسخ اشتباه، اگر تا نمایش سوال بعد، یک تنفس ۱ ثانیه‌ای (و یا بیشتر) به داوطلب داده شود، پرسش بعدی را به درستی جواب خواهد داد. ولی هنگامی که سوال بعدی بلافاصله (۰/۲ ثانیه) پس از صدور پاسخ اشتباه به داوطلب ارائه می‌شد؛ صحت پاسخ این سوال در حدود ۱۰ درصد کاهش می‌یافت. بررسی‌های صورت گرفته بر روی نوار الکتریکی ثبت‌شده از قشر بینایی مغز آزمودنی‌ها نیز گواهی بر این ادعاست؛ که اگر داوطلب سوال فعلی را اشتباه جواب دهد، به سؤال بعدی کم‌تر دقت خواهد کرد. چنین حالتی هنگام ارائۀ پاسخ صحیح مشاهده نشد. به عقیدۀ بازل، آگاهی از وقوع اشتباه در یک عمل، موجب حصول کم‌دقتی در عمل بعدی می‌شود.
این زمان بحرانی (که در بالا زنگ تنفس خواندیم) عموماً در زندگی واقعی در اختیار افراد قرار می‌گیرد. همۀ ما حداقل چند ثانیه برای پاسخ‌دادن به سوالات یک آزمون وقت داریم، اما چنین زمانی در بعضی از کارهای حساس – رانندگی یا نوازندگی – به مقدار کافی در دسترس نیست؛ از همین رو یک راننده یا نوازنده (یا هر فردی که کار سریعی انجام می‌دهد) باید توانایی گریز از دام ذهنی اشتباه را داشته باشد.
پیوست
۱. Journal of Neuroscience
۲. George Buzzell
۳. University of Maryland
۴. Jason Moser
۵. Michigan State University
