اگر نگاهی به کیف، کشویی در منزل و یا روی میز کارتان بیاندازید احتمالا می توانید ردی از استامینوفن پیدا کنید تا از شر سردرد و یا کمردردتان خلاص شوید. این دارو پرمصرف ترین مسکن در جهان و همانطور که بسیاری از ما فکر می‌کنیم بی خطرترین آن‌ها است ولی اخیرا بی‌خطری آن زیر سوال رفته‌است.
استامینوفن (paracetamol or APAP) دارویی است که درد های ملایم و تب را کاهش می‌دهد و در بیش از ۶۰۰ داروی با نسخه و بی‌نسخه موجود است. سردرد، درد ماهیچه‌ای، کمردرد، دندان‌درد، سرماخوردگی و بسیاری از موقعیت‌های دیگر موارد استفاده استامینوفن هستند به طوری که در یک هفته بیش از ۵۲ میلیون آمریکایی از استامینوفن استفاده می‌کنند. برخلاف دیگر ضدالتهاب‌های غیر استروئیدی، استامینوفن مشکلات گوارشی و یا قلبی نمی‌آفریند این مسکن حتی فرض می‌‌شد که برای زنان باردار هم خطری نداشته باشد. ولی براساس یافته‌های اخیر شاید اثرات این دارو بیش از آن چیزی باشد که ما فکر می‌کنیم.
سال گذشته در یک بررسی در Annals of the Rheumatic Diseases خطرات این دارو مورد ارزیابی قرار گرفت. برخی مطالعات، مشکلات قلبی و عروقی را در پی مصرف این دارو پیش بینی می‌کنند. از این نقطه نظر ما نگاهی می‌اندازیم به بعضی از خطرات پیش بینی شده از مصرف استامینوفن که شاید برخی از آن‌ها شما را شگفت‌زده کند!
صدمه به کبد
شناخته شده ترین عارضه این دارو است و میزان این صدمه با اوور دوز آن رابطه مستقیم دارد. بعد از مصرف این دارو بیشترین قسمت آن در کبد متابولیزه و از راه ادرار دفع می‌شود. قسمتی هم وارد متابولیسمی سمی شده که میتواند به کبد آسیب بزند. استفاده زیاد از استامینوفن خطر آسیب به کبد را بالا می برد و در موارد شدید حتی میتواند باعث مرگ شود.
بر اساس گزارش FDA بین سال‌های ۱۹۹۸-۲۰۰۳ استامینوفن مهمترین علت نارسایی شدید کبد و تقریبا نیمی از این نارسایی‌ها ناشی از اوور دوز‌های تصادفی بوده‌است.
همچنین در دهه ۱۹۹۰ اوور دوز‌های غیرعمدی استامینوفن باعث ۵۶۰۰۰ مورد اورژانسی، ۲۶۰۰۰ مورد بستری شدن و ۴۵۸ مورد فوت گردید! چون تهیه استامینوفن بدون نسخه راحت است و در دارو‌های دیگر هم وجود دارد این اتفاق می‌افتد مخصوصا زمانی که چند داروی استامینوفن‌دار باهم مصرف می‌شوند.
امروزه مصرف بیش از ۴۰۰۰ میلی‌گرم استامینوفن در روز توصیه نمی‌شود. در نظر داشته باشید به طور مثال هر قرص Tylenol حاوی ۵۰۰ میلی‌گرم استامینوفن است و چه راحت یک فرد میتواند دچار اوور دوز شود.
صدمه به کبد در اثر استامینوفن به آهستگی اتفاق می‌افتد و زمانی نشانه‌هایش بروز می‌کند که دیر شده است! و به همین دلیل، شاید افراد در استفاده از آن بی پروا عمل می‌کنند.
در همین راستا FDA از شرکت‌های سازنده دارو خواست تا مقدار استامینوفن را در هر قرص به زیر ۳۲۵ میلی‌گرم برسانند تا خطرات آن کاهش پیدا کند. در ۲۰۱۴ نیمی از شرکت‌ها این خواسته را عملی کردند.
حساست‌های پوستی
این مورد از مورد کبدی بسیار کمتر است و به ندرت میتواند باعث مشکلات حاد پوستی شود؛ مثل سندرم استیو جانسون (SJS) و نکروز پوستی توکسیک (TEN)
خطرات برای زنان باردار
به طور کلی زنانی که در دوران حاملگی از استامینوفن استفاده کرده‌اند، احتمال این که فرزندانشان به بیماری‌های زیر مبتلا شوند، افزایش چشمگیری یافته:
- اوتیسم
- بیش فعالی همراه با کم توجهی (ADHD)
- آسم
برای جلوگیری از بیماری‌های نام برده می‌توان نگاهی به نکات زیر انداخت:
- بیش از یک داروی استامینوفن‌دار را در یک زمان استفاده نکنید
- به راهنمای استفاده از دارو کاملا توجه کنید
- در یک روز بیش از ۴۰۰۰ میلی‌گرم استفاده نکنید
- اگر از قبل مشکل کبدی دارید با پزشک خود در میان بگذارید
- اگر در طول روز الکل مصرف کرده‌اید، از استامینوفن استفاده نکنید
