برای درمان التهاب‌ها و کاهش درد ناشی از آنها ۲ دسته کلی از داروها وجود دارند، ۱) داروهای استروئیدی و ۲) داروهای غیر استروئیدی.
دسته اول داروها یعنی داروهای استروئیدی به علت عوارض جانبی زیاد که برخی از آنها عبارتند از:
- پوکی استخوان
- افزایش احتمال ابتلا به فشار خون
- افزایش احتمال ابتلا به دیابت
- افزایش وزن
- افزایش فشار درونی چشم‌ها
- افزایش خطر ایجاد عفونت‌ها در قسمت‌های مختلف بدن
- و …
معمولا بطور شایع مورد استفاده قرار نمی‌گیرند ولی در التهاب‌های وسیع و پیشرفته مجبور به استفاده از آنها هستیم.
اما دسته‌ی دوم از داروها که با نام کلی داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (Non Steroidal Anti- Inflammatory Drugs) NSAIDs شناخته می‌شوند، به علت عوارض کم، بطور شایع برای مهار التهاب‌ها و کاهش درد‌ناشی از آنها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در این مطلب قصد داریم تا در مورد این دسته از داروها صحبت نماییم.
موارد متداول مصرف
داروهای NSAIDs برای از بین بردن درد و کاهش سایر علائم ناشی از التهاب مانند: تب، تورم و قرمزی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مردم این داروها را در بعضی شرایط موقی و گذرا نیز مانند: کاهش دردهای ناشی از رگ‌به‌رگ شدن و کشش عضلات، درد ناشی از در رفتن مفاصل، سر درد و نیز دردهای دوره‌های قائدگی استفاده می‌کنند.
داروهای NSAIDs معمولاً برای درمان بیماری‌های مزمن (طولانی مدت) مانند التهاب مفاصل و حتی سل مورد استفاده قرار می‌گیرند.
یکی دیگر از موارد مصرف این دسته از داروها پیشگیری از برخی از انواع بیماری‌های خطرناک می‌باشد، برای مثال مصرف روزانه دوز‌های پایین از آسپرین که جزو داروهای NSAIDs است می‌تواند احتمال بروز سکته‌ها و حمله‌های قلبی را کاهش دهد.
شیوه‌ی عملکرد و اثرگذاری
همانطود که گفته شد، NSAIDsها باعث مهار و کاهش التهاب و متعاقب آن باعث کاهش درد و تب می‌شوند؛اما چگونه؟
NSAIDs باعث مهار آنزیم‌هایی در بدن می‌شوند که در مسیر ساخت پروستاگلاندین‌ها در بدن نقش دارند.
پروستاگلاندین‌ها گروهی از ترکیبات طبیعی در بدن هستند که از اسید‌های چرب بویژه آراشیدونیک اسید که در غشاء سلول وجود دارند، ساخته می‌شوند. پروستاگلاندین‌ها نقش مهمی در روند ایجاد التهاب دارند.
داروهای NSAIDs باعث مهار دسته‌ای از آنزیم‌ها به‌نام سیکلواکسیژناز(COX:CycloOxygenase) که در تبدیل اسید‌های چرب به پروستاگلاندین‌ها نقش دارند، می‌شوند.
آنزیم‌های سیکلواکسیژناز دو نوع ۱و۲ دارند، نوع ۱ این آنزیم‌ها موجب حفاظت از دیواره معده در برابر اسید آن شده و نیز در تنظیم کار کلیه‌ها نقش دارند؛ اما نوع ۲ این آنزیم است که به روش گفته شده در روند التهاب نقش دارد.
برخی از داروهای NSAIDs هر دو نوع این آنزیم‌ها را مهار می‌کند که از عوارض شایع آنها، مشکلات گوارشی است، اما برخی از این داروها فقط نوع ۲ آنزیم COX را مهارمی‌کنند که عوارض آنها نسبت به دسته‌ی دیگر کمتر خواهد بود.
زمان اثر گذاری و عملکرد
داروهای NSAIDs پس از مصرف به سرعت شروع به کار می‌کنند، اکثر آنها در ظرف چند ساعت اثرگذاری خود را انجام می‌دهند.
همچنین سرعت اثر گذاری آنها به نوع اثر مربوطه نیز وابسته است، برای مثال کنترل درد بسیار سریع‌تر از مهار التهاب انجام می‌شود.
عوارض جانبی
تمام داروها علاوه‌بر بهبود بیماری، یکسری عوارضی جانی دارند که داروهای ضدالتهابیغیراستروئیدی نیز از این امر مستثنی نیستند.
شایع‌ترین عوارض جانبی داروهای NSAIDs عبارتند از:
- مشکلات معده‌ای: شامل خونریزی و زخم معده و نیز تهوع شود.
- افزایش فشار خون
- مشکلات کلیوی
- ایجاد ادم و ورم بخصوص در اندام های تحتانی بدن
- مشکلات قلبی
- جوش و خارش
اگر مشکلات زیر را دارید حتما قبل از مصرف داروهای NSAID با پزشک خود مشورت کنید:
- سن شما بیشتر از ۶۰ است.
- در دوره‌ی بارداری هستید.
- روزانه ۳ بار یا بیشتر از مشروبات الکی استفاده می‌کنید.
- مشکلات خونریزی دارید.
- مشکلات کبدی یا کلیوی دارید.
- مشکلات قلبی دارید.
- مشکل فشار خون دارید و از دارو استفاده می‌کنید.
نمونه‌هایی از داروهای ضدالتهابیغیراستروئیدی عبارتند از:
- آسپرین Aspirin
- ایبوپروفن Ibuprofen
- سلکوکسیب (سلبرکس) Celecoxib
- کتورالاک Ketorolac
- کتوپروفن Ketoprofen
- ناپروکسن Naproxen
- پروکسیکام Piroxicam
که از بین این داروهای گفته شده سلکوکسیب با نام تجاری سلبرکس فقط نوع ۲ آنزیم COX را مهار می‌کند و عوارض جانبی آن نسبت به سایرین کمتر است ولی تأثیرگذاری آن تفاوت چشمگیری با سایرین ندارد.
