نمای کلی
سرطان معده بیشتر به سلول‌هایی از این اندام مربوط می‌شود که درون آن قرار دارند. معده، کیسه‌ی ماهیچه‌ای است که در میان مجرای گوارشی قرار گرفته و برای هضم غذا و آماده‌سازی آن برای انجام فرآیندها در روده ضروریست. اصطلاح دیگر برای سرطان معده، سرطان گاستریک می‌باشد و هر دوی این اصطلاح‌ها به سلول‌هایی مربوط می‌شوند که در مخاط تولید می‌گردند (آدنوکارسینوما). این مورد شایع‌ترن نوع سرطان معده است. با این که آمار این سرطان در ایالات متحده سالانه کاهش می‌یابد ولی در نقاط دیگر جهان در حال افزایش است.
نشانه‌ها
علائم و نشانههای سرطان معده احتمالاً شامل موارد زیر خواهد بود:
- خستگی
- احساس نفخ کردن پس از هر بار خوردن غذا
- احساس سیری و پر شدن معده بعد از مصرف مقدار کمی غذا
- احساس سوزش در ناحیه‌ی معده که شدید و دائمی باشد.
- سوءهاضمه‌ی شدید و بی‌امان
- حالت تهوع دائمی و غیرقابل انتظار
- درد معده
- استفراغ‌های دیرپا
- کاهش وزن
دلایل
معده کیسه‌ای ماهیچه‌ایست که تقریباً به اندازه‌ی خربزه کوچک که در هنگام خوردن غذا و آشامیدنی می‌تواند به اندازه‌ی یک گالن، مایع در خود داشته باشد! مدتی که از حضور غذا در معده گذشت، انقباض‌ها شروع می‌شود و برای هدایت غذا به قسمت ابتدایی روده به دریچه‌ی پیلوریک فشار می‌آورد.
پزشکان درباره‌ی علت اصلی این بیماری مطمئن نیستند ولی ارتباطی بسیار قوی بین مصرف غذاهای دودی و نمک‌اندود با سرطان معده مشاهده شده؛ چون با گسترش نگه‌داری غذا در فریزرها آمار ابتلا کاهش یافته است.
در کل سرطان در اثر خطاها و جهش‌های DNA شروع می‌شود. جهش‌هایی که موجب رشد و تقسیم سریع سلول‌ها می‌شوند و از مرگ آن‌ها نیز جلوگیری می‌کنند، در حالی که اگر چنین اتفاقی برای سلولهای عادی بیفتد، بدن، آن‌ها را از بین می‌برد. تجمع سلولهای سرطانی توموری را شکل می‌دهد که می‌تواند به ساختارهای مجاور نیز تهاجم نماید. خطرناک‌تر از این، زمانیست که برخی سلول‌ها از تومور جدا شده و در سراسر بدن پخش شوند.
انواع سرطان معده
سلول‌هایی که تومور را شکل می‌دهند نوع آن را تعیین خواهند کرد. نوع سلولهای دخیل در سرطان معده نوع درمان را مشخص خواهند کرد. انواع این سرطان عبارتند از:
- سرطانی که منشأ آن از سلولهای غده‌ای می‌باشد (آدنوکارسینوما). سلولهای غده‌ای که در لایه‌ی درونی معده قرار گرفته‌اند، لایهای محافظتی از موکوس ترشح می‌کنند تا آسیب‌های اسید معده را مهار نمایند. این مورد بخش اعظمی از سرطان‌های معده را تشکیل می‌دهد. چون دیگر انواع این سرطان کمیاب است، معمولاً منظور از سرطان معده همین نوع می‌باشد.
- سرطانی که از سلولهای سیستم ایمنی شروع می‌شود (لیمفوما). دیواره‌ی معده تعداد محدودی سلول ایمنی دارد که می‌توانند موجب رشد تومور شوند. لیمفوما در معده به ندرت مشاهده می‌شود.
- سرطانی که ریشه‌ی آن در سلولهای تولیدکننده‌ی هورمون می‌باشد (سرطان کارسینوئید). این مورد نیز به ندرت اتفاق می‌ا‌فتد.
- سرطانی که در بافت سیستم عصبی شروع شود. تومور استرومال گوارشی (GIST) از سلولهای خاصی از سیستم عصبی که در معده یافت می‌شوند، آغاز می‌گردد. این مورد نیز جزو موارد نادر است.
فاکتورهای خطر
عواملی که احتمال ابتلا به سرطان معده را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- رژیم غذایی بر پایه‌ی مواد غذایی نگه‌داری شده با دود و نمک
- عدم وجود میوه‌ها و سبزیجات در رژیم غذایی
- غذای آلوده با قارچ‌های aflatoxin
- سابقه‌ی خانوادگی در داشتن این بیماری
- عفونت با هلیکوباکترپیلوری
- التهاب طولانی‌مدت معده‌ای
- آنمی خطرناک
- استعمال دخانیات
- پلیپ‌های معده
درمان
روش درمانی اتخاذشده به نوع و مرحله‌ی رشد سرطان، سلامت کلی بدن و اولویت شما بستگی دارد.
جراحی
- اگر ممکن باشد می‌تواند تمام سلولهای سرطانی را با حاشیه‌ای از سلولهای سالم اطراف آن از معده برداشت.
- تومورهای کوچکی که در اول راه خود هستند با استفاده از آندوسکوپی می‌توانند حذف گردند (برش موکوسی اندوسکوپیک). اندوسکوپ لوله‌ای روشن با دوربینی در طرفی از آن است که از راه گلو وارد معده می‌شود. پزشکان از ابزارهای خاصی برای برداشتن سلولهای مذکور استفاده می‌کنند.
- حذف قسمتی از بافت معده (گاستروکتومی ساب‌توتال). در این روش تنها بخشی که با سرطان درگیر است خارج می‌شود.
- برداشت کل معده (گاستروکتومی توتال). در این روش معده و بخشی از بافت‌های مربوطه از بدن حذف می‌شوند. مری مستقیماً به روده‌ی کوچک وصل می‌شود و تغییراتی هم باید در رژیم غذایی و وعده‌های آن اتفاق بیفتد.
- برداشت عقده‌های لنفی توسط جراح به منظور بررسی و یافتن سلولهای سرطانی
- جراحی‌هایی برای از بین بردن نشانههای بیماری. برداشت قسمتی از معده می‌تواند برخی نشانههای رشد تومور را در کسانی که سرطان معده‌ی پیشرفته دارند، محو کند. در این مورد پیشرفتی در روند درمان حاصل نمی‌شود ولی فرد می‌تواند راحت‌تر زندگی کند. علاوه بر خطرات عفونت و خونریزی که در پشت این جراحی‌ها وجود دارد، مشکلات گوارشی نیز یکی دیگر از عوارض خواهند بود.
پرتودرمانی
با استفاده از دسته‌های پرانرژی پرتوها مثل اشعه‌های X و پروتون می‌توان سلولهای سرطانی را نابود کرد. این پرتوها توسط دستگاهی که دور بدن حرکت می‌کند بر روی بدن بیمار ساطع می‌شوند. این روش درمانی معمولاً به همراه روش‌های دیگری، قبل از جراحی برای کوچک نمودن تومور، پس از آن برای حذف کامل سلولهای سرطانی و همراه با شیمی‌درمانی نیز استفاده می‌شود. در انواع پیشرفته، این مورد بیشتر نقش کاهش علائم بیماری را بر عهده دارد. از عوارض جانبی این درمان می‌تواند به اسهال، حالت تهوع، استفراغ و سوءهاضمه اشاده کرد.
شیمی‌درمانی
در این روش از داروهای خاصی برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده می‌شود. این مواد شیمیایی درون سلول حرکت کرده و سلولهای تومور را بین می‌برند و ممکن است به مکانی به غیر از معده نیز سرایت کنند. این مورد نیز مثل روش قبلی به همراه روش‌های نامبرده‌ی دیگر استفاده می‌شود و عوارض جانبی آن به انواع داروهای مورد استفاده بستگی دارد. انواع داروهای مصرفی نیز به نوع سرطان مربوط می‌شود.
داروهای هدفدار
از داروهایی استفاده می‌شود که موارد غیرمعمول را در محدوده‌ی سلولهای سرطانی هدف قرار می‌دهند. این داروها عبارتند از:
- Trastuzumab (Herceptin): برای سلول‌هایی سرطانی که HER2 را بیش از اندازه تولید می‌کنند.
- Ramucirumab (Cyramza): برای سرطان‌هایی پیشرفته که به انواع دیگر درمان‌ها جواب نمی‌دهند.
- Imatinib (Gleevec): برای شکلی نادر از سرطان معده که مربوط به سلولهای عصبی است (GIST).
- Sunitinib (Sutent): برای تومورهای استرومال گوارشی
- Regorafenib (Stivarga): مشابه مورد قبلی برای تومورهای استرومال گوارشی
اندوسکوپی
روش اندوسکوپی شامل قرار دادن لوله‌ای دراز و منعطف (اندوسکوپ) از گلو به داخل مری است. این کار معمولاً به همراه روش‌های تسکین‌دهنده‌ای انجام می‌شود. دوربینی کوچک در انتهای این لوله به پزشک اجازه‌ی بررسی مری، معده و ابتدای روده را می‌دهد. همچنین اگر ناحیه‌ای مشکوک مشاهده شد، نمونه‌ی بافتی کوچکی نیز برای آنالیز برداشته می‌شود.
تشخیصِ گسترش (مرحله‌ی) سرطان معده
با استفاده از تصاویر سی‌تی اسکن و یا جراحی‌های کوچک می‌توان مرحله‌ای را که سرطان در آن قرار دارد را تعیین کرد که کمک زیادی به اتخاذ تصمیم‌های درست درمانی خواهد نمود:
- مرحله‌ی اول: در این مرحله تومور محدود به لایه‌ی درونی معده است و شاید برخی سلولهای سرطانی به عقده‌های لنفی مجاور گسترش یافته باشند.
- مرحله‌ی دوم: سرطان در این مرحله بیش از پیش تا دیواره‌ی ماهیچه‌ای پخش شده است؛ همچنین شاید بافت‌هایی دورتر از عقده‌های لنفی هم آلوده شده باشند.
- مرحله‌ی سوم: در این مرحله رشد تومور به حدی است که تمام لایه‌های معده را در بر می‌گیرد و به ساختارهای مجاور نیز نفوذ می‌کند. شاید سرطان کوچک‌تر باشد و فقط به عقده‌ای لنفی به شکلی گسترده نفوذ نماید.
- مرحله‌ی چهارم: این مرحله با متاستاز سرطان به دورترین نقاط بدن شکل می‌گیرد.
کنار آمدن با سرطان معده
تشخیص سرطان در فردی احتمالاً ترسناک به نظر می‌آید ولی این چیزی را حل نمی‌کند. روش‌های زیر بهتر جواب می‌دهند:
- در مورد بیماری خود، ویژگی‌ها، مرحله‌ی پیشرفت و ابزارهای درمانی آن بیشترین اطلاعات را کسب کنید.
- با بیمارانی سرطانی در وضعیت خودتان که از آن نجات یافته‌اند ارتباط برقرار کنید.
- هیچگاه از انجام کارهایی که توانایی انجام آن‌ها را دارید صرف نظر نکنید؛ سرطان فقط یک بیماری است، اگر در زمینه‌ای نتوانسته شما را محدود کند، بیشترین استفاده را از آن بکنید!
پیشگیری
مانند بسیاری از سرطان‌های دیگر، دلیل اصلی ایجاد سرطان معده مشخص نیست ولی با برداشتن قدم‌هایی می‌توان احتمال ابتلا به آن را به حداقل رساند.
- حتماً فعالیت فیزیکی را جزو برنامه‌ی روزانه‌ی خود قرار دهید.
- از انواع میوه و سبزیجات در برنامه‌ی غذایی روزانه‌تان استفاده کنید.
- میزان استفاده از غذاهای دودی و نمکی را کاهش دهید.
- اگر سیگاری هستید آن را کاهش دهید و اگر نیستید اصلاً شروع نکنید؛ چون اثرات کشیدن سیگار بر ابتلا به سرطان‌های مختلف و دشواری ترک آن بر کسی پوشیده نیست.
