نارسایی حاد کلیوی زمانی اتفاق می‌افتد که این اندام از فیلتر کردن محصولات اضافی خون ناتوان گردد. وقتی کلیه‌ها توانایی فیلتراسیون خود را از دهند، سطوح خطرناکی از این محصولات اضافی ممکن است در بدن انباشته شده و تعادل و میزان مواد شیمیایی موجود در خون به هم بخورد.
نارسایی حاد کلیوی طی چند ساعت تا چند روز به وجود آمده و بیشتر در افراد بستری در بیمارستان که نیازمند مراقبت‌های ویژه هستند دیده می‌شود. این نارسایی نیازمند درمان‌های فوری است و می‌تواند جان فرد را به خطر بیاندازد ولی با این حال برگشت‌پذیر است و می‌توان عملکرد طبیعی کلیه را پس آن دوباره مشاهده کرد.
نشانه‌ها
- کاهش خروجی ادرار؛ با این حال ممکن است بعضاً طبیعی باشد.
- نگهداری مایعات که موجب تورم در اندام تحتانی (پاها) شود.
- خواب‌آلودگی
- کوتاه شدن تنفس
- خستگی
- گیجی
- حالت تهوع
- تشنج و کما در موارد شدید
- فشار یا درد سینه‌ای
برخی اوقات نارسایی حاد کلیوی نشانه یا علامت خاصی ندارد و با بررسی‌های آزمایشگاهی برای دلایل دیگر تشخیص داده می‌شود.
دلایل
هر عارضه‌ای که موجب کاهش جریان خون به طرف کلیه‌ها شود:
- از دست رفتن خون یا مایعات بدن
- داروهای کاهنده‌ی فشار خون
- حمله و بیماری‌های قلبی
- عفونت، نارسایی کبدی
- مصرف آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و داروهای مشابه
- واکنش‌های آلرژیک شدید مثل آنافیلاکسی
- سوختگی شدید
- کمبود آب در بدن
آسیب‌های مستقیم به کلیه:
- لخته‌های خون در وریدها و شریان‌های اطراف کلیه‌ها
- رسوب کلسترول که می‌تواند جریان خون را مسدود کند.
- التهاب گلومرول‌های کلیه (گلومرولونفرتیس)
- سندروم همولیتیک ارومیک که ناشی از نابودی ناقص گلبول‌های قرمز است.
- عفونت
- لوپوس؛ ناهنجاری سیستم ایمنی که موجب التهاب در گلومرول‌ها می‌شود
- داروهایی مثل برخی از انواع برای شیمی‌درمانی، آنتی‌بیوتیک‌ها، رنگ‌هایی که برای تصویربرداری‌های پزشکی استفاده می‌شوند و زولدرونیک‌اسید برای درمان پوکی استخوان و سطوح بالای کلسیم (هایپرکلسمی)
- سرطان سلول‌های پلاسما
- اسکلرودرما؛ گروهی از بیماری‌های نادر که پوست و بافت‌های همبندی را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
- کاهش پلاکت‌های خون
- برخی از سموم مثل الکل، فلزات سنگین و کوکائین
- التهاب در عروق خونی
انسداد میزنای‌ها (لوله‌های ادراری از کلیه‌ها به مثانه) که موجب می‌شود مواد دفعی نتوانند از بدن خارج شوند:
- سرطان مثانه
- لخته‌ی خون در مجرای ادرار
- سرطان دهانه‌ی رحم
- سرطان کولون
- پروستات بزرگ‌شده
- سنگ‌های کلیه
- آسیب به اعصابی که مثانه را کنترل می‌کنند.
- سرطان پروستات
فاکتورهای خطر
نارسایی کلیوی تقریباً همیشه در ارتباط با دیگر عوراض پزشکی است:
- افراد بستری در بیمارستان که نیازمند مراقبت‌های ویژه هستند.
- داشتن سن بالا
- بیماری شریان محیطی؛ انسداد خون در عروق دست و پاها
- دیابت
- فشار خون بالا
- نارسایی قلبی
- بیماری‌های کلیوی و کبدی
عوارض
- ساختن مایع: نارسایی حاد کلیوی شاید به ساخته شدن مایع در ریه‌ها بیانجامد که موجب کوتاهی در تنفس می‌شود.
- درد سینه: اگر لایه‌ای که قلب را می‌پوشاند (پریکارد) ملتهب شود، احتمالاً فرد در ناحیه‌ی سینه‌ی خود درد را تجربه خواهد کرد.
- ضعف عضلانی: اگر تعادل الکترولیت‌ها در خون به هم بخورد، ضعف عضلانی می‌تواند یکی از نتایج باشد. میزان بالای پتاسیم در خون (هایپرکالمی) نیز به طور ویژه‌ای خطرناک است.
- آسیب دائم به کلیه: برخی اوقات نارسایی حاد کلیوی منجر به از دست رفتن همیشگی بخشی از عملکرد کلیه شده و فرد نیازمند دیالیز می‌شود. در مراحل بعدی پیوند کلیه نیز یکی از راهکارها خواهد بود.
- مرگ: شانس مرگ در افرادی که قبل از نارسایی به مشکلات کلیوی دیگر نیز دچار بوده‌اند بیشتر است.
داروها و درمان
درمان نارسایی کلیوی معمولاً نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد. مدتی که لازم است فرد در بیمارستان بماند بستگی دارد به این که دلایل بیماری چه بوده است. پروسه‌ی درمان هم شامل پیدا کردن عللی است که موجب آسیب به کلیه شده است و درمان‌ها نیز به همین دلایل بستگی دارند.
- تلاش برای برگرداندن سطح مواد موجود در خون به حالت تعادل: اگر نارسایی در نتیجه‌ی فقدان مایعات در خون است، پزشک احتمالاً مایعات درون وریدی را پیشنهاد خواهد کرد. اگر نارسایی به علت تجمع مایع در بدن باشد، داروهای ادرارآور (دیورتیک) تجویز خواهند شد.
- تجویز دارو برای کنترل پتاسیم خون: اگر کلیه‌ها به طور مناسبی نتوانند پتاسیم را تصفیه کنند، پرشک ممکن است کلسیم، گلوکز و یا سدیم پلی‌استرین‌سولفات (Kayexalate، Kionex) را برای جلوگیری از انباشت پتاسیم در خون تجویز کند. میزان بالای پتاسیم خون می‌تواند موجب آریتمی قلبی شود.
- تجویز دارو برای بازجذب کلسیم: اگر میزان کلسیم خون بسیار پایین باشد ممکن است پزشک به تزریق آن رو بیاورد.
- دیالیز برای حذف سموم از خون: در طول دیالیز یک پمپ خون را به بیرون از بدن پمپاژ کرده و دستگاه دیالیز را می‌تواند خون را از سموم و همچنین پتاسیم تصفیه کند.
برای مطمئن شدن از وجود نارسایی کلیوی حاد در بیمار ممکن است تست‌هایی برای اندازه‌گیری خروجی ادرار و ترکیبات آن، ترکیبات خون و همچنین تصویربرداری و نمونه‌برداری از بافت کلیه نیز انجام شود.
برای محدود کردن درمان‌ها و تسریع بهبودی ممکن است پزشک بیمار را به متخصص تغذیه ارجاع دهد که احتمالاً توصیه‌های زیر را خواهد داشت:
- غذاهایی انتخاب شوند که پتاسیم کمتری دارند: موز، پرتقال، سیب‌زمینی، اسفناج و گوجه‌فرنگی پتاسیم بالایی دارند. در عوض سیب، کلم، لوبیای سبز، انگور و توت‌فرنگی به عنوان غذاهای دارای پتاسیم کم شناخته می‌شوند.
- از محصولاتی که به آن‌ها نمک اضافه شده باید اجتناب کرد: با کم کردن مصرف غذاهایی که نمک زیادی دارند؛ مثل غذاهای یخ نگهداری شده و گوشت و پنیرهای تصفیه‌شده.
- فسفر را نیز باید محدود کرد: این ماده‌ی معدنی که در شیر، پنیر و جبوبات یافت می‌شود اگر در خون زیاد شود می‌تواند موجب ضعیف شدن استخوان و خارش‌های پوستی گردد.
جلوگیری
به برچسب‌های داروهای بدون نسخه توجه کرده و از راهنمایی‌های آن‌ها استفاده کنید؛ داروهایی مثل آسپرین، ایبوپروفن و استامینوفن می‌توانند احتمال نارسایی حاد کلیوی را افزایش دهند. این مورد علی‌الخصوص در صورتی که از قبل بیماری کلیوی وجود داشته باشد صادق است. اگر از عارضه‌هایی چون دیابت یا فشار خون بالا رنج می‌برید، به صورت متناوب با پزشک خود هماهنگ باشید.
