کوله‌سیستکتومی پروسه‌ای جراحی است که در آن، کیسه صفرا برداشته می‌شود. کیسه صفرا ارگانی گلابی‌شکل است که زیر کبد، در سمت راست بدن واقع شده و به جمع‌آوری و ذخیره‌سازی صفرا می‌پردازد؛ مایعی گوارشی که در کبد تولید می‌شود.
کوله‌سیستکتومی در صورتی که فرد در نتیجه‌ی تشکیل سنگ‌های صفراوی، که سبب انسداد مسیر تخلیه‌ی صفرا می‌شوند، احساس درد کند، ضروری است. این جراحی نسبتاً رایج است و ریسک‌های کمی را در بر دارد. در برخی موارد، بیمار قادر به بازگشت به خانه در همان روز جراحی است. رایج‌ترین روش انجام دادن این جراحی، به شیوه‌ی لاپاراسکوپیک است که در آن، جراح دوربین کوچکی را که به انتهای ابزار جراحی خاصی متصل است، از طریق برش‌های کوچکی درون شکم می‌فرستد. این دوربین به جراح امکان مشاهده‌ی ارگان‌های درون شکم و برداشتن کیسه صفرا را می‌دهد. روش دیگر، کوله‌سیستکتومی باز است که نیازمند برشی بزرگ در ناحیه‌ی شکم است.
چرا انجام می‌شود؟
کوله‌سیستکتومی اغلب برای درمان سنگ‌های صفراوی و مشکلاتی که در پی آن ایجاد می‌شود، انجام می‌شود. پزشک در صورتی کوله‌سیسکتومی را انجام می‌دهد که شرایط زیر را تجربه کنید.
- سنگ‌های صفراوی موجود در کیسه صفرا (کوله‌لیتیازیس)
- سنگ‌های صفراوی موجود در مجرای صفراوی (کوله‌دوکولیتیازیس)
- التهاب کیسه صفرا (کوله‌سیستیس)
- التهاب پانکراس (پانکراتیتیس) به دنبال سنگ‌های صفراوی
ریسک‌ها
کوله‌سیستکتومی ریسک‌های اندکی در پی دارد؛ از جمله:
- نشت صفرا
- خون‌ریزی
- ایجاد لخته‌ی خونی
- مشکلات قلبی
- عفونت
- آسیب به ارگان‌های مجاور نظیر مجرای صفراوی، کبد یا روده‌ی کوچک
- التهاب پانکراس
- ذات‌الریه
ریسک جراحی به وضعیت کلی سلامت و علت جراحی نیز بستگی دارد.
آمادگی
برای انجام دادن این جراحی، پزشک ممکن است درخواست کند:
شب پیش از جراحی چیزی نخورید. ممکن است جرعه‌ای آب به همراه داروهای خود بنوشید اما از غذا خوردن و نوشیدن حداقل ۴ ساعت پیش از جراحی خودداری کنید.
مصرف برخی داروها و مکمل‌ها را متوقف کنید. تمام داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید را با پزشک خود در میان بگذارید؛ چه با نسخه مصرف می‌کنید و چه بدون نسخه. پزشک ممکن است از شما بخواهد برخی آن‌ها را کاهش داده یا متوقف کنید.
آمادگی برای ریکاوری
پس از جراحی، برای سپری کردن دوره‌ی ریکاوری، به برنامه نیازمندید؛ نظیر:
برای اقامت در بیمارستان برنامه‌ریزی کنید. بسیاری از افراد در همان روز جراحی می‌توانند به خانه بازگردند؛ اما برخی مشکلات ممکن است سبب شوند که فرد ناچار به گذراندن زمانی در بیمارستان باشد. در صورتی که جراح برای برداشتن کیسه صفرا از برشی بزرگ در شکم استفاده کند، مدت زمانی که باید در بیمارستان بگذرانید، طولانی‌تر می‌شود. از آن‌جایی که نمی‌توان به صورت دقیق این زمان را تعیین کرد، بهتر است وسایل ضروری خود را نظیر مسواک و خمیر دندان، در هنگام مراجعه برای جراحی همراه داشته باشید.
با فردی جهت همراهی شما پس از جراحی هماهنگ کنید. از دوستان یا خانواده‌ی خود بخواهید که شما را پس از جراحی، به خانه برسانند و در صورتی که نیاز باشد زمانی را در بیمارستان بگذرانید، همراهی‌تان کنند.
چه چیزی انتظار می‌رود؟
کوله‌سیستکتومی تحت بی‌هوشی عمومی انجام می‌شود؛ بنابراین در حین جراحی هوشیار نخواهید بود. مواد بی‌هوش‌کننده از طریق ورید بازو تزریق می‌شوند. زمانی که این داروها اثر خود را اعمال کنند، تیم جراحی لوله‌ای را جهت کمک به تنفس وارد گلو می‌کنند. سپس جراح، پروسه‌ی لاپارسکوپیک یا باز را پیش خواهد برد.
کوله‌سیستکتومی لاپاراسکوپیک (جراحی کم‌تهاجمی)
در این پروسه، جراج چهار برش کوچک را درون حفره‌ی شکم وارد می‌کند. سپس لوله‌ی باریکی که انتهای آن دوربینی برای مشاهده‌ی اجزای درون شکم وجود دارد را وارد می‌کند. با استفاده از دوربین، تصاویری روی مانیتور موجود در اتاق جراحی ایجاد می‌شوند که به برداشتن کیسه صفرا کمک می‌کنند.
در گام بعد، در صورتی که جراح نگرانی‌هایی درباره‌ی سایر سنگ‌های صفراوی یا مشکلات مجرای صفراوی داشته باشد، تصویربرداری Xray یا سونوگرافی انجام می‌شود.
سپس برش بسته شده و به اتاق ریکاوری منتقل خواهید شد. کوله‌سیستکتومی لاپاراسکوپیک یک تا دو ساعت به طول می‌انجامد.
این شیوه‌ی جراحی برای همه‌ی بیماران مناسب نیست؛ در برخی موارد، ممکن است در حین لاپاراسکوپی جراح با مشکلاتی نظیر وجود بافت زخم در ناحیه به سبب جراحی‌های قبل، مواجه شود که نیاز به برش‌های بزرگ‌تری برای بررسی و رفع دارند.
کوله‌سیستکتومی باز
در این پروسه، جراحی برشی به اندازه‌ی ۶ اینچ (۱۵ سانتی‌متر) در قسمت راست و بالای شکم، نزدیک به زیر دنده‌ها ایجاد می‌کند. عضلات و بافت‌های مجاور برای آشکارشدن کنار زده می‌شوند و سپس، کیسه صفرا برداشته می‌شود، برش بسته شده و بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود.
جراحی کوله‌سیستکتومی باز نزدیک به یک تا دو ساعت به طول می‌انجامد.
پس از جراحی
به اتاق ریکاوری منتقل خواهید شد و اثر داروهای بی‌هوشی اندک اندک از بین خواهد رفت. مدت زمان و دشواری پروسه‌ی ریکاوری به نوع جراحی بستگی دارد.
- کوله‌سیستکتومی لاپاراسکوپیک. اغلب افراد پس از این نوع پروسه، در همان روز قادر به بازگشت به خانه هستند؛ هر چند بنابر شرایط، ممکن است نیاز باشد زمانی را در بیمارستان بگذراند. در حالت کلی، زمانی که مشکل و دردی در خوردن و نوشیدن وجود نداشته باشد و بتوانید بدون کمک راه بروید، می‌توان از بیماستان مرخص شوید.
ریکاوری کامل نزدیک به یک هفته طول می‌کشد. - کوله‌سیستکتومی باز. به جز گذراندن دو یا سه روز در بخش ریکاوری، با بازگشتن به خانه، ریکاوری کامل ممکن است ۴ تا ۶ هفته به طول انجامد.
نتایج
کوله‌سیستکتومی می‌تواند درد و ناراحتیِ ناشی از سنگ‌های صفراوی را بهبود بخشد. درمان‌های نظیر اصلاح رژیم غذایی معمولاً نمی‌توانند مانع تشکیل مجدد سنگ‌های صفراوی شوند.
کوله‌سیستکتومی تنها راه مطمئن برای جلوگیری از تشکیل این سنگ‌ها است.
بسیاری از افراد مشکلات گوارشی را پس از کوله‌سیستکتومی تجربه نخواهند کرد. وجود کیسه صفرا برای گوارش سالم، ضروری نیست. برخی افراد ممکن است پس از جراحی، شلی مدفوع را در بعضی مواقع تجربه کنند که معمولاً پس از مدتی این مشکل از بین می‌رود.
در صورتی که پس از جراحی، تغییراتی را در روند فعالیت روده‌ها احساس کردید، با پزشک در میان بگذارید.
این‌که با چه سرعتی به فعالیت‌های نرمال باز خواهید گشت، به نوع پروسه و وضعیت سلامت کلی‌تان بستگی دارد. افرادی که نوع لاپاراسکوپیک جراحی را پشت سر می‌گذارند، در چند روز می‌توانند به فعالیت‌های نرمال بازگردند. افرادی که کوله‌سیستکتومی باز را پشت سر می‌گذارند به زمان بیشتری نیاز دارند و معمولاً تا چند هفته می‌توانند ریکاوری شوند.
