شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC)

شمارش کامل سلول‌های خونی یا CBC آزمایش خونی‌ست که در بررسی وضعیت کلی سلامتی و شناسایی گستره وسیعی از بیماری‌ها شامل آنمی، عفونت و لوسمی استفاده می‌شود. در این آزمایش فاکتورها و اجزاء مختلفی از خون مورد بررسی قرار می‌گیرد. این اجزا شامل:

• گلبول‌های قرمز خون، حاملان اکسیژن
• گلبول‌های سفید خون، مبارزان علیه عفونت
• هموگلوبین، پروتئین حامل اکسیژن در گلبول‌های قرمز خون
• هماتوکریت، نسبت گلبول‌های قرمز خونی به مایع یا پلاسمای خون
• پلاکت‌ها، کمک‌کننده در انعقاد

افزایش و یا کاهش غیرطبیعی تعداد سلول‌های خونی، نشان‌ دهنده یک بیماری ست و بررسی‌های بیشتری را می‌طلبد.

کاربرد

شمارش سلول‌های خونی یک آزمایش خون معمول است؛ و به دلایل مختلفی تجویز می‌شود:

• برای بررسی وضعیت کلی سلامتی. پزشک برای بررسی وضعیت کلی سلامتی و تشخیص انواع مختلفی از بیماری‌ها، همچون آنمی و لوسمی، آزمایش CBC را به همراه دیگر آزمایشاتِ معمول تجویز می‌کند.
• برای تشخیص بیماری‌ها. در صورتی که بیمار دارای علایم سستی، کوفتگی، تب، التهاب، کبودی و خونریزی باشد، پزشک آزمایش CBC را تجویز خواهد نمود. این آزمایش کمک خواهد کرد تا به منشا علل این علایم پی برده و در صورت مشکوک بودن به عفونت از تشخیص خود اطمینان حاصل کند.
• برای کنترل بیماری. اگر اختلالات خونی پیش از این مراجعه در بیمار تشخیص داده شده باشد، برایی بررسی وضعیت بیماری آزمایش شمارش سلول‌های خونی، تجویز خواهد شد.
• برای بررسی درمان. در صورتی که بیمار تحت درمان خاصی باشد، برای بررسی تاثیر درمان بر سلول‌های خونی از این آزمایش استفاده می‌شود.

آماده‌سازی

اگر نمونه خون تنها برای شمارش سلول‌های خونی استفاده شود، خوردن و آشامیدن پیش از آزمایش منعی ندار. اما اگر نمونه برای آزمایشات بیشتری مورد بررسی قرار بگیرد، لازم است به نا به دستور پزشک ساعات مشخصی پیش از آزمایش، فرد ناشتا باشد.

نحوۀ انجام آزمایش

برای آزمایش شمارش سلول‌ها خونی، یکی از اعضای تیم پزشکی، به کمک وارد کردن یک سوزن در بازو در نزدیکی حفره کوبیتال (خم بازو) نمونه خون را تهیه می‌کند. نمونه خون برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود و بیمار پس از آزمایش می‌تواند به انجام فعالیت معمول روزانه بپردازد.

نتایج

این آزمایش قطعی نیست

آزمایش شمارش سلول‌های خونی، یک آزمایش تشخیصی قطعی نیست.  بسته به دلیل تجویز این آزمایش توسط پزشک، نتایج خارج از محدوده طبیعی ممکن است نیاز به پیگیری داشته و یا نداشته باشد. ممکن است پزشک نتایج آزمایش CBC را به همراه دیگر انواع آزمایش خون مورد بررسی قرار دهد  و یا ممکن است آزمایشات بیشتری را نیز تجویز کند. به عنوان مثال، اگر فرد سالم بوده و هیچ علامت و نشانه‌ای از بیماری را نداشته اما نتایج تا حدودی خارج از محدوده طبیعی باشد، جای هیچ نگرانی نیست و نیاز به پیگیری ندارد. اما اگر فرد تحت درمان سرطان بوده و نتایج آزمایش خارج از محدوده طبیعی باشد، نشان دهنده آن است که لازم است برنامه درمان تا حدی تغییر یابد. در برخی موارد اگر نتایج به صورت قابل توجهی بیشتر ویا کمتر از محدوده طبیعی باشد، پزشک بیمار را به یک متخصص خون (هماتولوژییست) ارجاع خواهد داد.

نتایج نشان‌دهنده چیست

نتایج در موارد زیر ممکن است نشان‌دهنده یک اختلال باشد:

• سطح گلبول‌های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت. نتایج میزان گلبول‌های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت به دلیل آنکه هر یک نشان دهنده بخشی از ویژگی‌های گلبول قرمز است به یکدیگر مربوط هستند. اگر نتایج در این سه مورد کمتر از محدوده طبیعی باشد، نشان دهنده کم خونی یا آنمی‌ست. از علایم آنمی می‌توان به کوفتگی و سستی اشاره کرد. کم‌خونی به دلایل متعددی بروز می‌یابد که از جمله آن‌ها می‌توان به پایین بودن سطح ویتامین‌های خاص و آهن، از دست دادن خون و وجود بیماری زمینه‌ای اشاره کرد. همچنین در صورتی که سطح تعداد گلبول‌های قرمز (اریتروسایتوزیس)، هموگلوبین و هماتوکریت بالاتر از محدوده طبیعی باشد نشان دهنده، پلی‌سیتمی ورا یا بیماری‌های قلبی‌ست.
• سطح گلبول‌های سفید. پایین بودن سطح گلبول‌های سفید ممکن است در نتیجه بیماری‌هایی همچون بیماری‌های خود ایمنی نابود کننده گلبول‌های سفید، اختلالات مغز استخوان و سرطان بروز یابد. برخی روش‎‌های درمانی نیز می‌تواند موجب کاهش سطح گلبول‌های سفید شود. اگر سطح گلبول‌های سفید بیشتر از سطح طبیعی باشد نشانگر عفونت یا التهاب، اختلالات سیستم ایمنی و مغز استخوان و یا واکنش به درمانی خاص است.
• سطح پلاکت‌ها. در صورتی که سطح پلاکت‌ها پایین‌تر از سطح طبیعی (ترومبوسایتوپنیا) و یا بالاتر از آن باشد (ترومبوسایتوسیز) معمولا نشانگر بیماری و یا تاثیرات درمان است؛ در این شرایط برای تشخیص دقیق‌تر نیاز به انجام آزمایشات بیشتری است.

برای بررسی جزئیات بیشتر آزمایش CBC لازم است به پزشک مراجعه شود.