با برخی از microRNAهایی که با سرطان‌های شایع ارتباط دارد و بیومارکر‌های گذشته در این زمینه بیشتر آشنا شدیم.
سرطان، یکی از شایع‌ترین دلایل مرگ در جهان است. متوسط ۸/۲ میلیون مرگ در سال بخاطر یک شکل از سرطان، آماری است که WHO ارائه می‌کند. طبق آمار همین سازمان، از سرطان‌های شایع در مردان می‌توان سرطان‌های ریه، پروستات، کولورکتال، معده و کبد را نام برد. هم‌چنین سرطان‌های شایع در زنان، سرطان‌های سینه، کوکلورکتال، ریه، رحم، گردن رحم و معده می‌باشد.
تا کنون از رایج‌ترین نشانگرهای زیستی یا بیومارکرهایی که برای تشخیص سرطان استفاده شده است؛ می‌توان به پروتئین‌های مخصوص موجود در جریان خون اشاره نمود.
- آلفا-فتوپروتئین (Alpha-fetoprotein) برای سرطان کبد
- کروموگرانین آ (Chromogranin A) برای تومورهای نورواندوکرین؛ مخصوصا تومورهای کارسینوئید
- پروتئین ماتریکس هسته‌ای ۲۲ برای سرطان مثانه
- آنتی‌ژن کربوهیدرات ۱۲۵ برای سرطان تخمدان
روش‌های تشخیص و شناسایی این بیومارکر‌ها متنوع است ولی از مهم‌ترین آنها می‌توان به Fluorescence Immunoassay اشاره کرد. از دقیق‌ترین روش‌های دیگر، روش بیوپسی (Biopsy) یا برداشتن قطعه‌ای از بافت زنده برای مطالعات آزمایشگاهی، آندوسکوپی (Endoscopy)، و تصویربرداری‌های رادیویی مثل PET-CT و MRI می‌باشد. ولی متاسفانه تمام روش‌های ذکر شده در بالا، هیچ یک برای تشخیص زودهنگام سرطان (و در نتیجه انجام اقدامات پیشگیرانه) ایده‌آل نبوده و بسیار پرهزینه محسوب می‌شوند. از همین رو، روش دقیق‌تر و غیرتهاجمی‌تری مورد نیاز است.
microRNAها یا قطعات تنظیمیِ پس از رونویسی، ذراتی هستند که به عنوان نشانگرهای زیستی می‌توانند انقلابی در تشخیص بیماری‌های مختلف به پا کنند. شناسایی این ذرات با روش‌‌ها و تکنیک‌های متفاوتی مثل TaqMan RT-PCR، Microarray و qRT-PCR ممکن شده است.
ارتباطات موجود بین microRNA و mRNAها در بروز بیماری‌هایی مثل سرطان موثر است و می‌تواند به عنوان هدفی برای درمان هم بررسی شود؛ ولی برای این هدف باید بیان تمام miRNAها در بیماری‌های مختلف شناسایی شده و ارتباط و فرآیند آنها مورد بررسی قرار گیرد.
مقالۀ مرتبط: MicroRNA؛ روشی پیشنهادی برای تشخیص زودهنگام سرطان (قسمت اول)
مطالعات اخیر در مورد نقش miRNAهای موجود در مایعات زیستی مثل خون، پلاسما، بزاق و … در سرطان‌های متفاوت بسیار مورد بررسی قرار گرفته است.
سرطان ریه
مثلا در سرطان ریه که مهم ترین عامل مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در مردان و دومین عامل در زنان محسوب می‌شود؛ miR-17-5p ،miR-20a-5p و miR-21-5p موجود در جریان مایعات زیستی از نظم خارج می‌شود.
Non-Small Cell Lung Carcinoma
- اختلال تنظیمی miR-21-5p و miR-24-3p در سرم
- اختلال تنظیمی miR-21-5p ،miR-210-3p و miR-486-5p در پلاسما
- بیان بیش از حد miR-21-5p، miR-182-5p و miR-210-3p در پلاسما
- کاهش بیان miR-126-3p و miR-486-5p در پلاسما
سرطان پستان
در سرطان پستان غلظت miRNAها در پلاسمای افراد سالم و بیمار متفاوت است؛ در ارتباط با این گفته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیان تنظیمی بیش از حد miR-24 ،miR-15a ،miR-18a ،miR-107 ،miR-425 ،miR-186 ،miR-425 ،miR-140-3p ،miR-454 ،miR-483-5p ،miR-155
- و بیان تنظمی کمتر از نرمال miR-133a ،miR-139-5p miR-143 ،miR-365 و miR-145
در مطالعات دیگر، ارتباط مستقیمی بین بیان تنظیمی بیش از حد miR-21-5p ،miR-29a-3p ،miR-373-3p ،miR-195-5p و let-7a-3p با تومورهای موجود در سطح پیشرفته‌ی بیماری، سطح بالایی از تهاجم عروقی و میزان بالای تکثیر سلولی بررسی شده و به مرحله‌ی اثبات رسیده است.
سرطان کبد
در سرطان سلول‌های کبدی نقش miR-122-5p نیز به وضوح به اثبات رسیده؛ در مطالعاتی که انجام شده اختصاصیت این بیومارکر ۸۳/۳ درصد و حساسیت آن ۸۱/۶ درصد محاسبه شده است.
با بیان این حقایق در مورد نشانگرهای زیستی و به خصوص miRNA، می‌توان به پیشرفت‌های آزمایشگاهی-تشخیصی در این بیماری‌ها و درمان‌های جدیدی که بر همین معیار طراحی می‌شوند پی‌برد. ولی با این حال، به گفته‌ی متخصصین و پژوهشگران تخصصی این زمینه، هنوز مطالعات بسیاری مورد نیاز است تا به نتایج واحد و قابل استناد برسیم و روش‌های درمانی را تغییر دهیم. به گفته‌ی دیگر هنوز نمی توان از miRNAهای خاصی برای درمان یا تشخیص استفاده کنیم؛ که دلایل این موضوع خارج از بحث ما می باشد و در مقالات بعدی دکتر مجازی به آنها خواهیم پرداخت.
