ربات‌ها را بیاورید!

آیا شما اجازه می‌دهید که یک ربات، مسئولیت نگهداری از والدین‌تان را بر عهده بگیرد؟ این سوال زمانی برای من پیش آمد که به ملاقات مادرم در یکی از خانه‌های سالمندان رفته بودم. چند روز پیش از مرگش. منظورم این نیست که مراقبتی که کادر آسایشگاه از وی به عمل می‌آوردند بد بوده؛ ولی خب مسلماٌ کافی و مداوم نبوده است.

تمرینات تقویتی ذهن را هر کسی می‌تواند برای سالمندان انجام دهد؛ اما آن‌چه که ذهن را از زوال نجات می‌دهد، داشتن یک هم‌صحبت است. هم‌صحبتی که به همان اندازه که باهوش است، جذاب هم باشد. پرستاران نمی‌توانند از عهدۀ این یکی بربیایند؛ چرا که خب، تعدادشان کافی نیست. تقصیر آن‌ها هم نیست. هزینه‌های ارائه‌ی چنین سطحی از مراقبت که بتواند از زوال عقل جلوگیری کند، سرسام‌آور است.

این قضیه مرا به فکر واداشت. آیا ایدۀ استفادۀ از ربات‌ها در خانه‌های سالمندان، عملی است؟ حتی رمانی هم در این باره نوشته‌ام.

ژاپن سال‌هاست که پیش‌روی صنعت طراحی این قبیل ربات‌های پرستار (Care Robot) است. کاربرد اصلی آن‌ها هم در زمینۀ بهبود تعاملات اجتماعی افراد سالخورده و ناتوان می‌باشد. اکنون مدتی است که کشورهای دیگر هم در حال پیوستن به ژاپن هستند. هفتۀ گذشته خبر رسید که پپر (Pepper) – ربات پرستار ژاپنی – قرار است در بریتانیا به صورت آزمایشی مشغول به کار شود. این ربات که قادر است به احساسات انسانی پاسخ مناسب دهد، هم‌اکنون در منطقه‌ای ساحلی در لندن، مشغول انجام وظایف خود است.

مقالۀ مرتبط: هوش مصنوعی؛ از ادعای نابودی انسان‌ها تا شهروندی عربستان

ایدۀ فوق، بازخوردهای مختلفی داشته است. منتقدان با سرمایه‌گذاری روی پپر – در بسیاری از زمینه‌ها – مخالفت کرده‌اند. یکی از دلایلی هم که مطرح نموده‌اند، ابتدایی بودن این ربات می‌باشد. خب اگر مسئله ابتدایی بودن است، به گوشی‌های هوشمند نگاه کنید. و ببینید [فقط طی یک دهۀ اخیر] تا کجا توانسته‌اند پیش بروند!

این فناوری بهتر خواهد شد. شاید نسل بعدی این ربات‌ها بتوانند از پس انجام مراقبت‌های اولیۀ پزشکی بربیایند. بالاخره هر چه نباشد هوش مصنوعی در بعضی از زمینه‌های تشخیص پزشکی، انسان را شکست داده است. حتی خود جراحان نیز اعتراف کرده‌اند که ربات‌ها بعضی از عمل‌های جراحی را بهتر انجام می‌دهند.

هم‌چنان که در حال کنکاش این ایده در ذهنم بود، پا را کمی فراتر گذشته و رباتی انسان‌نما را در ذهنم مجسم ساختم. رباتی که به هیچ‌عنوان نتوان از انسان تشخیص داد (سریال وست‌ورلد که یادتان هست؟). این مقصد ماست. فرزندان پپر، ربات‌هایی تماماً انسان‌نما خواهند بود. درست است، این قضیه خود به سوالات بی‌پاسخ دیگری منجر خواهد شد. آیا هوش مصنوعی می‌تواند خودآگاه باشد؟ مشخصات هوش مصنوعی برتر [از انسان] چیست؟ این سوالات باید پاسخ داده شوند. و سهل‌انگاری در این زمینه شاید نتایج خوبی در پی نداشته باشد.

مقالۀ مرتبط: دانش پست‌مدرن؛ توهم خودآگاهی (قسمت اول)

دلیل دیگر مخالفت با استفاده از ربات‌های هم‌یار، حذف صورت مسئله به شیوه‌ای کاملاً مدرن است! حال مسئله چیست؟ مسئله این است که بسیاری از ما انسان‌ها نمی‌توانیم آن طور که لازم است از دیگران مراقبت به عمل آوریم. و برای گریز از این حقیقت تلخ، می‌خواهیم کار را بر دوش هوش مصنوعی رها کنیم.

این حقیقت دارد. ما باید بیشتر به فکر بقیه باشیم. نه فقط به فکر سالمندان، بلکه از یک‌دیگر نیز نباید غافل شویم. از زندگی روی زمین، از سیاره‌مان … نباید غافل شویم.

ولی صادقانه بگویم، به شخصه نمی‌توانم بپذیرم که چرا چنین راه حل کاربردی برای مشکلی که خودمان قادر به حل آن نیستیم، باید این همه مخالف به خود ببیند. اگر رباتی مانند پپر می‌تواند کمکی بکند، مسلماً یک پیشرفت است.

راجع به سؤالی که در ابتدای صحبتم مطرح کردم، بله؛ من حاضر بودم به چنین رباتی اجازه دهم در کنار پرستاران دیگر، به مراقبت از مادرم بپردازد. او عاشق زندگی مدرن، فناوری و نوآوری بود. و یقین دارم از مصاحبت با پپر، بیش‌ترین لذت را می‌برد.