آیا تاکنون دقت کرده اید که در مسیر بازگشت به خانه بدون فکر کردن به مسیر و توجه به آن، بدون هیچ اشتباهی رانندگی می‌کنید؟
تصاویر مغزی نشان داده اند زمانی که مغز شما به موضوع خاصی توجه نمی کند به حالت “خودکار” (که در هواپیما به حالت پرواز خودکار معروف است) در می آید. این حالت به شما این امکان را می دهد که کارها را سریع، صحیح و بدون تفکر آگاهانه انجام دهید.
به نظرمی رسد حالت خودکار مغز توسط مجموعه ای از ساختار های مغزی به نام شبکه حالت پیش‌فرض (default mode network) کنترل میشود. DMN در سال های ۱۹۹۰ میلادی کف شد. محققان دریافتند افرادی که تحت اسکنرهای مغزی قرار گرفته بودند، حتی زمانی که کار خاصی انجام نمیدادند الگوهایی از فعالیت مغزی را نشان میدادند.
این تحقیق شواهد اولیه این حقیقت که “مغز ما حتی زمانی که به طور آگاهانه آن را به انجام کاری وادار نمی کنیم هم فعال است” را به وجود آورد.
اما واقعا DMN چه می کند؟ تحقیقات زیادی در این مورد انجام گرفته است و به نظر می رسد که این بخش از مغز در ارزیابی اتفاقات گذشته برنامه ریزی برای آینده نقش دارد. فرضیه دیگری هم مطرح است؛ “این شبکه در خودآگاهی (self-awareness) نقش دارد”. اما یافته هایی نشان میدهد که موش های صحرایی و نوزدان تازه متولدشده هم دارای DNM هستند که این یافته‌ها فرضیه دوم را زیر سوال میبرند.
دنیز وتنسور (ِDeniz Vatansever) از دانشگاه یورک انگلستان میگوید:
بعید است که موش های صحرایی همانند انسان ها از خود آگاهی بهره‌مند باشند. در عوض باید DMN کاربرد پایه‌ای‌تری داشته باشد که به تمام جانوران قابل تعمیم باشد.
وتنسور و همکارانش در دانشگاه کمبریج فکر می‌کنند این شبکه در انجام کارهای روزمره، بدون توجه زیاد به انجامشان، کمک می‌کند. مثل بستن بند کفش یا رانندگی در یک جاده آشنا.
برای بررسی این فرضیه محققان از ۲۸ داوطلب خواستند تا یک نوع بازی با کارت را یاد بگیرند و در همین حین تحت اسکنرهای مغزی fMRI قرار بگیرند. در این نوع بازی به هر فرد ۴ کارت داده شده بود. سپس کارت پنجم را به آنها دادند و از آنها خواستند تا این کارت را با یکی از آن چهار کارت تطبیق دهند. اما قوانین بازی به شرکت‌کننده‌ها گفته نشده بود. مثلا آن ها نمی‌دانستند که باید کارت ها را بر اساس رنگ تطبیق دهند یا اشکال! ولی پس از چند با آزمون و خطا هرکدام از افراد توانستند کارت ها را با هم تطبیق دهند.
در حالی که این اتفاقات رخ میداد، محققان فعالیت‌های مغز افراد را بررسی می کردند. موقع شروع بازی، فعالیت‌های مغزی آنها همان الگوهایی را نشان میداد که افراد هنگام یادگیری نشان می دهند. اما با ادامه بازی، زمانی که هر شرکت کننده یاد گرفت چگونه کارت ها را بدون فکر کردن به آن کنار هم بچیند، فعالیت های مغزی آن ها به حالتی که مغز از DMN استفاده می‌کند، شباهت داشت و پاسخ های آنها سریع تر و صحیح تر شده بود.
این مطالعه نشان میدهد زمانی که ما به چیزی فکر نمی کنیم مغز ما به حالت خودکار می رود و به ما اجازه می دهد کارهایمان را به طور منطقی اما بدون اینکه زیاد به آن ها فکر کنیم انجام دهیم. در این حالت DMN کل مسئولیت انجام کار (مثل رانندگی) را به عهده می گیرد و بدون این که انرژی زیادی برای هم فکری با بقیه قسمت ها صرف کند خودش کارش را انجام می دهد.
این تحقیق به درک این موضوع که چرا بعضی کارها هنگام فکر کردن به انجامشان سخت تر میشوند کمک می کند. مثلا نواختن یک موسیقی مشهور به وسیله یک آلت موسیقی، وقتی به نحوه نواختن آن فکر می کنیم سخت تر از حالتی میشود که بدون فکر کردن آن را انجام میدهیم. زیرا وقتی سعی می کنیم به آن کار فکر کنیم بین قسمت های مختلف مغز تداخل ایجاد می شود و مغز از حالت خودکار خارج میشود.
عالی☺