سرطان پانکراس یکی از بیماری‌هایی است که به سرعت شناسایی نمی‌شود و گزینه‌های درمانی پیش رو بسیار زیادی نیز ندارد. بقای طولانی مدت بیماران مبتلا نیز کوتاه است و این موارد سرطان پانکراس را به یکی از دشوارترین سرطان‌های تبدیل کرده است. شناخته شده‌ترین و موثرترین درمان عمل ویپل است. اما غمل ویپل چیست؟ عمل Whipple برای درمان تومورها و سایر اختلالات پانکراس، روده و مجاری صفراوی استفاده می‌شود. بیشترین کاربرد این عمل در معالجه سرطان لوزالمعده محدود است. بعد از انجام عمل ویپل جراح ارگان‌های دیگر بدن را به یکدیگر متصل می‌کند تا امکان هضم آسان غذا بعد از انجام عمل جراحی وجود داشته باشد. در این مقاله به بررسی بیشتر جراحی ویپل و عوارض بعدی /ان خواهیم پرداخت.
عمل ویپل چیست
عمل ویپل که با نام پانکراتیکودئودنکتومی نیز شناخته می‌شود، عملی پیچیده است که هدف آن برداشتن سر لوزالمعده، قسمت ابتدایی روده کوچک (دوازدهه)، کیسه صفرا و مجرای صفراوی است. لوزالمعده یک ارگان حیاتی است که در قسمت فوقانی شکم، پشت معده قرار دارد و همکاری نزدیکی با کبد و مجاری صفراوی دارد. لوزالمعده آنزیم‌هایی را ترشح می‌کند که در هضم مواد غذایی به ویژه چربی‌ها و پروتئین نقش دارند. لوزالمعده همچنین هورمون‌هایی را برای کنترل قند خون بدن نیز ترشح می‌کند.
پانکراتودئودنکتومی عملی دشوار است که می‌تواند خطرات جدی را برای فرد به همراه داشته باشد. با این حال، در بیشتر موارد به خصوص در بیماران مبتلا به سرطان پانکراس نجات بخش است.
عمل‌های مرتبط
بسته به وضعیت بیمار، پزشک ممکن است در مورد سایر گزینه‌های پیش رو جراحی پانکراس صحبت کند. در صورت لزوم نظر یک جراح متخصص دیگر را نیز جویا شوید. این گزینه‌ها عبارتند از:
- جراحی تومورها یا اختلالات موجود در تنه و دم لوزالمعده. جراحی به منظور برداشتن بخش چپی (تنه و دم) پانکراس، پانکراتکتومی دیستال نامیده می‌شود. در این این روش ممکن است نیاز باشد که جراح بخشی از طحال را نیز خارج کند.
- جراحی به منظور برداشتن کل پانکراس. به این روش که پانکراتکتومی توتال یا کامل گفته می‌شود، بیمار می‌تواند زندگی نرمالی را بدون لوزالمعده داشته باشد اما به جایگزینی مادام العمر انسولین و آنزیم‌های پانکراس نیاز دارد.
- جراحی تومورهایی که رگ‌های خونی مجاور را درگیر کرده‌اند. اگر تومور به رگ‌های خونی اطراف دست درازی کرده باشد ، اغلب بیماران واجد شرایط عمل Whipple یا سایر جراحی‌های لوزالمعده نیستند. در تعداد کمی از مراکز پزشکی در ایالات متحده، جراحان بسیار متخصص و با تجربه، با خیال راحت برخی از این بیماران برای انجام عمل انتخاب می‌کنند. در این عمل باید بخش‌هایی از رگ‌های خونی نیز برداشته و بازسازی شود.
علت انجام عمل ویپل
پانکراتودئودنکتومی ممکن است به عنوان یک گزینه درمانی در افرادی مبتلا به سرطان یا اختلالات لوزالمعده، دوازدهه یا مجرای صفراوی مطرح باشد.
پزشک ممکن است جراحی ویپل را در شرایط زیر توصیه کند:
- سرطان پانکراس
- کیست پانکراس
- تومورهای پانکراس
- پانکراتیت
- سرطان آمپول واتر
- سرطان مجرای صفراوی
- تومورهای نورواندوکرین
- سرطان روده کوچک
- تروما وارد شده به لوزالمعده یا روده کوچک
- سایر تومورها یا اختلالات مربوط به پانکراس، دوازدهه یا مجاری صفراوی
هدف عمل Whipple در جراحی سرطان پانکراس از بین بردن تومور و جلوگیری از رشد و گسترش آن به ارگان‌های دیگر است. روش ویپل تنها درمان حال حاضر است که می‌تواند منجر به درمان و طول عمر بیشتر بیمار شود.
خطرات و عوارض پانکراتودئودنکتومی
از لحاظ تکنیکی عمل ویپل عملی دشوار است که اغلب به صورت جراحی باز انجام می‌شود. خطراتی چه در حین عمل و چه بعد از عمل بیمار را تهدید می‌کند از جمله:
- خونریزی در حین و در محل جراحی
- عفونت در ناحیه برش یا داخل شکم
- تاخیر در خالی شدن معده، که باعث دشواری غذا خوردن یا نگه داشتن موقتی غذا می‌شود
- نشتی از لوزالمعده یا محل اتصال مجرای صفراوی
- دیابت به صورت موقتی یا دائمی
شاید مطالعه این مطلب نیز مفید باشد: سندرم دامپینگ
تحقیقات گسترده نشان می‌دهد که جراحی‌هایی که توسط جراحان باتجربه در مراکز تخصصی انجام می‌شود، عوارض کمتری را به همراه دارد. اگر درمورد تجربه جراح و امکانات بیمارستان درمورد جراحی ویپپل یا سایر عمل‌های پانکراس مردد هستید، از پزشک دومی نیز نظر بخواهید.
آمادگی برای انجام عمل ویپل
برای انجام پانکراتیکودئودنکتومی جراح با بررسی چندین فاکتور مختلف بررسی خواهد کرد با توجه به شرایط بیمار کدام روش مناسب‌تر است. همچنین وضعیت سلامتی بیمار نیز مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. پیش از اقدام به جراحی گاهی، انجام برخی آزمایشات بیشتر و بهبود شرایط سلامتی بیمار لازم است.
عمل Whipple به روش‌های مختلفی انجام می‌شود:
- عمل جراحی باز. در جراحی باز، جراح برای دسترسی به لوزالمعده برشی بر روی شکم ایجاد می‌کند. عمل باز رایج‌ترین و مطالعه شده‌ترین روش است.
- جراحی لاپاروسکوپی. در عمل جراحی لاپاروسکوپی، جراح چندین برش کوچک در شکم شما ایجاد کرده و ابزارهای مخصوصی را از جمله دوربینی که به مانیتور اتاق عمل متص است، وارد بدن می‌کند. جراح با مشاهده مانیتور ابزارهای جراحی در بدن هدایت می‌کند. جراحی لاپاروسکوپی نوعی از جراحی حداقل تهاجمی محسوب می‌شود.
- جراحی رباتیک. جراحی روباتیک نوعی جراحی حداقل تهاجمی است که در آن ابزارهای جراحی به ربات متصل بوده و جراح در کنپشت دستگاه کنترل کننده در نزدیکی نشسته و با کنترل دستی ربات را هدایت می‌کند. ربات جراحی می‌تواند از ابزارهایی برای فضاهای تنگ و گوشه‌ها استفاده کند، در حالی که ممکن است دست انسان برای عمل و ارزیابی این نقاط بسیار بزرگ باشد.
جراحی کم تهاجمی مزایایی مانند خونریزی کمتر و بهبودی سریع‌تر را در بیمارنی که عارضه جدی پس از عمل نداشتند، دارد. اما طول مدت عمل نیز زولانی‌تر خواهد بود که ممکن است بدن بیمار توانایی مدیریت کردن آن را نداشته باشد. گاهی اوقات ممکن است جراحی حداقل تهاجمی انتخاب شود، اما به دلیل بروز عوارض یا مشکل فنی هنگام عمل، جراح عمل را به جراحی باز تغییر دهد.
قبل از عمل ویپل جراح به بیمار توضیح می‌دهد که قبل از عمل، حین عمل و بعد از عمل چه خواهد شد و چه خطرات او را تهدید می‌کند. تیم درمان با بیمار و خانواده او در مورد چگونگی تأثیر عمل جراحی بر کیفیت زندگی بیمار نیز صحبت خواهند کرد. گاهی اوقات عمل ویپل یا سایر عمل‌های جراحی سرطان پانکراس همراه با شیمی درمانی، پرتودرمانی یا هر دو انجام می‌شود. بیمار می‌تواند در مرود نگرانی‌های خود در مورد جراحی و و گزینه‌های مختلف درمانی پیش رو با پزشک خود قبل یا بعد از عمل صحبت کند.
قبل از بستری بیمارستانی، در مورد اقامت در بیمارستان، بازگشت به خانه و کمک‌های لازم پس از ترخیص با خانواده یا دوستان خود صحبت کنید. در دو هفته اول پس از ترخیص از بیمارستان بیمار در انجام کارهای روزانه خود به کمک شخص دیگر نیاز خواهد داشت. پزشک و تیم درمانی هنگام بازگشت به خانه دستورالعمل‌هایی برای دوره نقاهت به بیمار خواهند گفت که باید مطابق آن چه گفته شده دنبال شود.
مواد غذایی و داروها
با پزشک خود درباره موارد زیر صحبت کنید:
- چه زمانی باید داروهای مصرفی روزانه خود را مصرف کنید و آیا مجاز هستید شب قبل یا صبح روز جراحی داروهای خود را مصرف کنید یا نه
- مدت زمانی که قبل از عمل باید ناشتا باشید
- سابقه آلرژی یا واکنش نسبت به داروها
- سابقه مشکل یا حالت تهوع شدید در پی استفاده از داروهای بیهوشی
عمل ویپل چگونه است
پیش از عمل
صبح عمل، پذیرش بیمار بررسی شده و پرستاران و کارمندان نام، تاریخ تولد، نوع عمل و جراح را تأیید می‌کنند. سپس لباس مخصوص جراحی به بیمار داده می‌شود.
قبل از جراحی، معمولاً یک لاین داخل وریدی (IV) برای بیمار تعبیه می‌شود. از این لاین برای تزریق مایعات و داروها به رگ‌های بیمار استفاده می‌شود. در صورت عصبی بودن بیمار، ممكن است مقداری داروی آرام بخش نیز تجویز شود.
همچنین ممکن است برای بیمار علاوه بر بلوک عصبی موضعی دیواره شکم، سوند اپیدورال یا تزریق نخاعی داروی بی هوشی نیز در نظر گرفته شود. این روش‌ها به بیمار این امکان را می‌دهد که بعد از عمل با کمترین درد و ناراحتی بهبود یابد و دوز داروهای ضد درد مورد نیاز را نیز کمتر می‌کند.
در طول عمل
تیم جراحی با همکاری هم تلاش می‌کنند تا بیمار عمل ایمن و موثری داشته باشد. تیم جراحی از جراحان پانکراس، پرستاران تخصصی جراحی، متخصص بیهوشی و متخصصان بیهوشی، پزشکان و پرستاران آموزش دیده شده خواب شما تشکیل شده است.
بعد از به خواب رفتن مریض، بسته به پیچیدگی عمل و شرایط کلی سلامت بیمار، ممکن است لاین‌های داخل وریدی بیشتر با سایر دستگاه‌های نظارتی درج شود. لوله دیگری به نام سوند ادرار نیز وارد مثانه می‌شود که ادرار را حین و بعد از عمل تخلیه می‌کندو معمولاً یک یا دو روز بعد از عمل برداشته می‌شود.
بسته به نوع نوع عمل ویپل و پیچیدگی آن ممکن است جراحی ۴ تا ۱۲ ساعت طول بکشد. جراحی ویپل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود، بنابراین بیمار در حین عمل خواب بوده و هیچ چیزی را احساس نخواهد کرد.
جراح برشی در دیواره شکم برای دسترسی راحت به ارگان‌های داخلی ایجاد می‌کند. محل و اندازه برش با توجه به رویکرد جراح و وضعیت بیمار متفاوت خواهد بود. در عمل Whipple سر لوزالمعده، دوازدهه، کیسه صفرا و مجرای صفراوی برداشته می‌شود.
در برخی شرایط، عمل Whipple ممکن است با خارج کردن بخشی از معده یا غدد لنفاوی مجاور نیز انجام شود. بسته به وضعیت بیمار ممکن است انواع دیگری از جراحی‌های پانکراس نیز انجام شود.
سپس جراح قسمت‌های باقی مانده از پانکراس، معده و روده را مجدداً به هم متصل می‌کند تا فرآیند هضم غذا به طور عادی ادامه یابد.
بعد از عمل
بعد از انجام عمل ویپل:
- بستری در واحد جراحی عمومی. اکثر افراد پس از جراحی مستقیماً برای گذراندن دوره نقاهت خود به بخش جراحی عمومی منتقل می‌شوند. پرسنل پرستاری و کل تیم جراحی روزانه چندین بار پیشرفت بیمار را تحت نظر خواهند داشت و بروز هرگونه علائم عفونت یا عوارض بعدی را رصد می‌کنند. رژیم غذایی بیمار به تدریج و بسته به تحمل بیمار به حالت عادی باز خواهد گشت. اکثر بیماران بلافاصله بعد از عمل قادر به پیاده روی هستند. بسته به بهبود کلی بیمار، ممکن است حداقل تا یک هفته بستری بیمارستانی توصیه شود.
- بستری در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) به مدت چند روز. اگر بیمار مشکل جدی داشته باشد یا عمل پیچیده باشد، ممکن است فرد بعد از عمل در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شود. پزشکان و پرستاران بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) به طور مداوم وضعیت بیمار را از نظر بروز عوارض بعد از عمل تحت نظر خواهند داشت. تغذیه و داروهای تجویز شده به صورت داخل وریدی (IV) تزریق خواهد شد. سوند ادراری ادرار را از مثانه تخلیه کرده و مایعات و خون نیز از طریق لوله‌های ناحیه غمل تخلیه خواهند شد.
پس از ترخیص از بیمارستان، بیشتر افراد می‌توانند به خانه بازگردند و ادامه فرآیند بهبودی خود را در خانه ادامه دهند. از برخی افراد خواسته می‌شود برای پیگیری بیشتر، چند روز در شهر محل عمل یا محلی نزدیک به بیمارستان بمانند. افراد مسن و افرادی که نگرانی‌های اساسی درمورد سلامتی آن‌ها مطرح است بهتر است به صورت موقت در یک مرکز توان بخشی اقامت داشته باشند. اگر در مورد دوران نقاهت خود در خانه نگران هستید با جراح و تیم پزشکی خود صحبت کنید.
بیشتر افراد چهار تا شش هفته بعد از عمل قادر به بازگشت به فعالیت‌های معمول خود هستند. این که مدت زمان بهبودی چقدر طول بکشد به وضعیت جسمی بیمار قبل از جراحی و پیچیدگی عمل بستگی دارد.
نتایج
احتمال بقا طولانی مدت بیمار پس از انجام عمل Whipple به وضعیت هر شخص بستگی دارد. در بیشتر تومورها و سرطان‌های لوزالمعده، عمل ویپل تنها درمان در دسترس شناخته می‌شود.
در صورت استرس، نگرانی یا افسردگی با تیم درمانی، خانواده و دوستان خود صحبت کنید. این کار ممکن است به بیمار کمک مهمی کند. عضویت در گروه‌های حمایتی از افرادی که پانکراتیکودئودنکتومی را تجربه کرده‌اند یا صحبت با یک مشاور حرفه‌ای می‌تواند بسیار مفید باشد.
