بوتولیسم یک بیماری نادر ولی بسیار جدی است که توسط توکسین‌ها (مواد سمی)ی آزادشده از باکتری به نام کلستریدیوم بوتولینیوم ایجاد می‌شود.
طبق نظریه ی سازمان جهانی سلامت این توکسین‌ها جزو خطرناک‌ترین و مرگبارترین موادی هستند که برای انسان شناخته شده‌اند. حتی مقدار بسیار کمی از آن هم می‌تواند مهلک و کشنده باشد. خوشبختانه عفونت به این نوع باکتری بسیار نادر است.
توکسین‌های بوتولینیوم با مسدود کردن پیام‌های عصبی بر بدن تاثیر می‌گذارند. افرادی که به عفونت با این باکتری مبتلا می‌شوند اغلب، کنترل عضلانی را از دست می‌دهند. بنجامین چاپمن (Benjamin Chapman) استادیار و متخصص غذای امن از دانشگاه کارولینای شمالی می‌گوید:
چون توکسین اعصاب را احاطه کرده و مسیر پیام‌های عصبی را مسدود می‌کند، مبتلایان تا حدودی فلج می‌شوند.
بر اساس مرکز کنترل بیماری‌ها (CDC) بوتولیسم ۵ نوع اصلی دارد: بوتولیسم ایجادشونده با غذا، بوتولیسم ایجادشونده با زخم، بوتولیسم نوزادان، بوتولیسم بالغین همراه با مسمومیت خونی روده و بوتولیسم درمانزاد. همه ی انواع بوتولیسم می‌توانند کشنده باشند و همگی، جزو وضعیت‌های پزشکی اورژانسی به حساب می‌آیند.
علل و علائم
بوتولیسم ایجادشونده با غذا، در اثر مصرف غذای آلوده و یا تنفس و فرو بردن اسپورهای باکتری ایجاد می‌شود. چاپمن به Live science گفت:
این از ترسناک‌ترین بیماری‌های ایجادشونده با غذاست که داریم.
یکی از موارد وقوع بوتولیسم ایجادشونده با غذا، در ماه می ۲۰۱۷ بود که سس پنیر ناکوی (nacho) آلوده یک مرد را کشت و نه نفر دیگر را بیمار کرد. طبق mayo clinic علائم بوتولیسم ایجادشونده با غذا، معمولا بین ۱۲ تا ۳۶ ساعت پس از هضم توکسین ایجاد می‌شوند، اما این زمان می‌تواند بین چند ساعت تا چند روز متغیر باشد. باکتری در کودکان و افراد بالغ، دوره ی نهفتگی معادل ۱۲ تا ۷۲ ساعت دارد. ظهور علائم بستگی به میزان باکتری قورت داده شده دارد.
علائم این بیماری شامل:
- حالت تهوع
- استفراغ
- کرمپ‌های شکمی
- دهان خشک
- اختلال در قورت دادن و صحبت کردن
- ضعف عضلانی در هر دو طرف صورت
- دید مبهم یا دوگانه
- فلج
- مشکل در تنفس
- مژه‌های پژمرده
نوع دیگری از بوتولیسم، بوتولیسم ایجاد شونده با زخم نامیده می‌شود. این بیماری از طریق باکتری‌هایی که به یک زخم وارد می‌شوند و توانایی تولید عفونت و توکسین را دارند انتقال می‌یابد. افرادی که دارو تزریق می‌کنند بیشتر احتمال دارد به این نوع از بوتولیسم مبتلا شوند.
علائم بوتولیسم ایجادشونده با زخم عبارتند از:
- مشکل در تنفس
- دید دوگانه یا مبهم
- ضعف عضلانی در صورت
- مشکل در قورت دادن و صحبت کردن
- فلج
- مژه‌های پژمرده
نوزادان نیز ممکن است به بوتولیسم مبتلا شوند. بوتولیسم نوزادان زمانی اتفاق می‌افتد که اسپورهای کلستریدیوم بوتولینیوم در لوله ی گوارشی یک نوزاد رشد می‌کنند. این رایج‌ترین نوع بوتولیسم است و طبق گفته ی کتابخانه ی ملی آمریکا بین نوزادان بین ۶ هفته تا کودکان ۶ ماهه اتفاق می‌افتد؛ هرچند کودکان ۶ روزه یا یک ساله نیز احتمال ابتلا به این بیماری را دارند.
علائم بوتولیسم نوزادان معمولا بین ۱۸ تا ۳۶ ساعت پس از اینکه کودک باکتری را که در نوزادان دوره ی کمونی ۳ تا ۳۰ روزه دارند را قورت داد، ظاهر می‌شوند.
نشانه‌ها عبارتند از:
- یبوست (معمولا اولین نشانه است)
- مشکل در مکیدن و تغذیه
- ترشح آب از دهان
- حرکات سست به علت ضعف عضلانی
- مژه‌های پژمرده
- مشکل در کنترل سر
- خستگی
- فلج
- صدای گریه ضعیف
- تحریک پذیری
بوتولیسم مسمومیت خونی روده بالغین زمانی اتفاق می‌افتد که اسپورهای باکتری به داخل روده ی افراد بالغ وارد می‌شود. طبق گفته CDC با این اتفاق، آن‌ها در روده رشد کرده و تولید توکسین می‌کنند.
راه دیگری که ممکن است یک فرد از طریق آن به بوتولیسم مبتلا شود، تزریقات زیبایی بوتاکس است. این نوع از بوتولیسم، بوتولیسم درمانزاد نامیده می‌شود. ژل بوتاکس در واقع از توکسین کلستریدیوم بوتولینیوم تولید می‌شود. دکتر آلکسیس هازِن (Alexes Hazen) از موسسه ی جراحی‌های زیبایی NYU langone می‌گوید:
ابتلا به بوتولیسم از طریق تزریقات بوتاکس بسیار نادر است. سم بوتاکسی که برای این کار استفاده می‌شود بسیار تنظیم شده وکنترل شده است، اما اگر فردی از روش‌های تایید نشده توسط FDA استفاده کند، امکان ابتلا به بوتولیسم وجود دارد.
به گفته CDC، بوتولیسم درمانزاد، در صورت تزریق مقدار زیادی ژل بوتاکس در یک بار نیز ممکن است اتفاق بیفتد.
تشخیص و درمان
برای تشخیص بوتولیسم، پزشک اغلب تست‌هایی را انجام می‌دهد که به دنبال ضعف عضلانی یا فلج می‌گردند. تست آزمایش خون، مدفوع و استفراغ نیز ممکن است موردنیاز باشند.
درمان بوتولیسم ایجاد شده با غذا یا بوتولیسم نوزادان اغلب با خارج کردن باکتری از بدن از طریق تحریک رفلکس بالا آوردن و حرکات روده اجرا می‌شود. بوتولیسم ایجاد شده با زخم نیز معمولا با جدا کردن بافت عفونی شده درمان می‌یابد. آنتی‌توکسین‌ها و آنتی‌بادی‌های مختلفی نیز ممکن است برای درمان انواع مختلفی از بوتولیسم تجویز شوند.
پس از شروع دوره ی ریکاوری، درمان‌های توانبخشی برای کمک به ترمیم بدن پس از تخریب اعصاب توسط توکسین‌ها ممکن است موردنیاز باشد.
پیشگیری
راه‌های زیادی برای پیشگیری از بوتولیسم وجود دارد. اول،غذا باید به خوبی آماده شده و در جای امنی نگهداری شود. مثلا طبق mayo clinic هنگام کنسرو کردن مواد غذایی، غذاها باید به مدت ۲۰ تا ۱۰۰ دقیقه در دمای ۲۵۰ درجه فارنهایت (۱۲۱ درجه سلسیوس) بپزند.
همچنین اگر یک ظرف کنسرو زدگی داشته باشد یا غذا بوی مطبوعی نداشته باشد، بهتر است دور انداخته شود. برای جلوگیری از بوتولیسم نوزادان، از دادن عسل یا شیره ذرت به کودکان زیر ۱ سال خودداری کنید. بوتولیسم ایجاد شده با زخم نیز با خودداری از استنشاق و تزریق دارو‌های خیابانی قابل پیشگیری است.
