اسهال ناشی از آنتی بیوتیک به شرایطی که دفع مدفوع شل و آبکی سه بار یا بیشتر در طول روز اتفاق افتد و به دنبال مصرف داروهایی که برای درمان عفونت‌های باکتریایی (آنتی بیوتیک) استفاده می‌شوند، گفته می‌شود.
اغلب اوقات، اسهال ناشی از آنتی بیوتیک خفیف است و نیازی به درمان ندارد و پس از قطع مصرف آنتی بیوتیک، معمولاً طی چند روز برطرف می‌شود. در اسهال‌های جدی تر ممکن است نیاز به قطع یا تعویض داروهای آنتی بیوتیکی باشد.
علائم اسهال ناشی از آنتی بیوتیک
در اکثر افراد، اسهال ناشی از آنتی بیوتیک علائم و نشانه‌های خفیفی ایجاد می‌کند، مانند:
- مدفوع شل و آبکی
- افزایش حرکات روده
اسهال ناشی از آنتی بیوتیک معمولا حدود یک هفته پس از شروع مصرف آنتی بیوتیک آغاز می‌شود. با این حال، گاهی اوقات، اسهال و سایر علائم آن تا چند روز یا حتی هفته‌ها پس از پایان درمان آنتی بیوتیکی ظاهر نمی‌شوند.
عفونت کلستریدیوم دیفیسیل (Clostridium difficile)
C. difficile یک نوع باکتری تولید کننده سم می‌باشد که می‌تواند باعث ایجاد اسهال‌های جدی تری در اثر مصرف آنتی بیوتیک شود.
از علائم عفونت کلستریدیوم دیفیسیل علاوه بر ایجاد مدفوع شل و افزایش حرکات روده، می‌تواند شامل موارد زیر شود:
- درد و گرفتگی در ناحیه پائین شکم
- تب با درجه پایین
- حالت تهوع
- بی‌اشتهایی
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنم
در صورت مشاهده علائم و نشانه‌های جدی اسهال ناشی از آنتی بیوتیک، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. این علائم و نشانه‌ها با برخی بیماری‌های دیگر مشترک هستند، بنابراین پزشک ممکن است انجام آزمایشاتی را برای تعیین علت اصلی، دستور دهد.
علل بروز اسهال وابسته به آنتی بیوتیک
دلیل اصلی بروز اسهال ناشی از آنتی بیوتیک کاملاً مشخص نمی‌باشد. به طور معمول تصور می‌شود که داروهای ضد باکتری (آنتی بیوتیک) تعادل باکتری‌های خوب و بد دستگاه گوارش را برهم می‌زنند، و سبب بروز این عارضه می‌شوند.
آنتی بیوتیک‌هایی بیشتر سبب بروز اسهال می‌شوند:
تقریباً همه آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند باعث اسهال آنتی بیوتیکی شوند. آنتی بیوتیک‌هایی که بیشتر بیمار را در معرض اسهال قرار می‌دهند شامل:
- سفالوسپورین‌ها مانند سفدینیر و سفپودوکسیم
- پنی سیلین‌ها مانند آموکسی سیلین و آمپی سیلین
عفونت کلستریدیوم دیفیسیل
هنگامی‌که آنتی بیوتیک‌ها تعادل باکتری‌ها را در سیستم گوارشی برهم می‌زنند، رشد باکتری‌های کلستریدیوم دیفیسیل می‌تواند به سرعت از کنترل خارج شود. این باکتری‌ها سمومی‌تولید می‌کنند که به پوشش مخاطی روده حمله می‌کند.
آنتی بیوتیک‌هایی که معمولاً منجر به عفونت کلستریدیوم دیفیسیل می‌شوند شامل فلوروکینولون‌ها، سفالوسپورین‌ها، پنی سیلین‌ها و کلیندامایسین هستند.
عوامل خطر اسهال ناشی از آنتی بیوتیک
اسهال ناشی از آنتی بیوتیک ممکن است در هر فرد مصرف کننده آنتی بیوتیک ممکن است رخ دهد. اما در صورت داشتن شرایط زیر احتمال ابتلا بالاتر است، این موارد عبارتند از:
- در گذشته مبتلا به اسهال ناشی از آنتی بیوتیک بوده اید
- به مدت طولانی از داروهای آنتی بیوتیک استفاده کرده‌اید
- بیش از یک داروی آنتی بیوتیک مصرف می‌کنید
عوارض اسهال آنتی بیوتیکی
یکی از رایج ترین عوارض هر نوع اسهالی، از دست دادن شدید مایعات و الکترولیت‌ها است. کم آبی شدید می‌تواند زندگی فرد را به مخاطره بیاندازد. علائم و نشانه‌های کم آبی شامل خشکی دهان، تشنگی شدید، ادرار کم یا عدم تولید ادرار و ضعف بدنی می‌باشد.
جلوگیری
برای کمک به جلوگیری از اسهال ناشی از آنتی بیوتیک، موارد زیر را رعایت کنید:
- فقط در صورت لزوم آنتی بیوتیک مصرف کنید. به صورت خودسر از آنتی بیوتیک استفاده نکنید، مگر اینکه پزشک تجویز کند. آنتی بیوتیک‌ها تنها می‌توانند عفونت‌های باکتریایی را درمان کنند، اما به درمان عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا کمکی نمی‌کنند.
- از مراقبان و پرستاران بخواهید که دست خود را بشویند. اگر در بیمارستان بستری هستید، از تمام افراد بخواهید تا قبل از تماس با شما، دست‌های خود را بشویند یا از ضد عفونی کننده‌های حاوی الکل استفاده کنند.
- اگر قبلاً به اسهال ناشی از آنتی بیوتیک مبتلا شده‌اید، به پزشک خود اطلاع دهید. سابقه ابتلا به اسهال ناشی از آنتی بیوتیک، احتمال اینکه آنتی بیوتیک‌های مصرفی دوباره باعث بروز همان واکنش شوند را افزایش می‌دهد. پزشک ممکن است با اطلاع از این موضوع بتواند آنتی بیوتیک متفاوتی را برای شما انتخاب کند.
تشخیص اسهال ناشی از آنتی بیوتیک
برای تشخیص اسهال ناشی از آنتی بیوتیک، پزشک احتمالاً از شما در مورد سابقه پزشکیتان سوال می‌کند، از جمله اینکه آیا اخیراً درمان‌های آنتی بیوتیکی انجام داده‌اید یا خیر. اگر پزشک مشکوک به عفونت C.difficile باشد، احتمالا یک نمونه از مدفوع خواهد گرفت.
درمان
درمان اسهال ناشی از آنتی بیوتیک به شدت علائم و نشانه‌های بیمار بستگی دارد.
درمان‌هایی برای مقابله با اسهال خفیف آنتی بیوتیکی
اگر مبتلا به اسهال خفیف شدید، علائم شما طی چند روز پس از پایان درمان آنتی بیوتیکی برطرف خواهند شد. در بعضی موارد ممکن است پزشک توصیه به قطع دارو کند تا زمانی که اسهال برطرف شود.
درمان برای مبارزه با باکتری‌های مضر در عفونت کلستریدیوم دیفیسل
در صورت ابتلا به عفونت C.difficile، پزشک احتمالاً مصرف هرنوع آنتی بیوتیکی را که در حال مصرف آن می‌باشید را منع کند؛ همچنین ممکن است آنتی بیوتیک‌هایی را که اختصاصا باکتری‌های ایجاد کننده اسهال ناشی از آنتی بیوتیک را از بین می‌برند را تجویز کند. همچنین از شما خواسته می‌شود که مصرف داروهای ضد اسید معده خود را متوقف کنید. امکان بازگشت علائم اسهال در افرادی که سابقه این بیماری را داشته‌اند وجود دارد و نیاز به درمان مکرر دارند.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
برای مقابله با اسهال:
- مایعات کافی بنوشید. برای مقابله با کاهش خفیف مایعات ناشی از اسهال، آب بیش‌تری بنوشید. در شرایطی که آب زیادی از بدن رفته است، مایعات حاوی آب، شکر و نمک بنوشید. سوپ یا آب میوه‌ای که قند زیادی ندارد را نیز می‌توانید مصرف کنید. از مصرف نوشیدنی‌های حاوی قند بالا یا حاوی الکل یا کافئین؛ مانند قهوه، چای و کولا خودداری کنید چرا که می‌توانند علائم را بدتر کنند.
- برای نوزادان و کودکان مبتلا به اسهال، از پزشک خود در مورد استفاده از محلول‌های خوراکی، مانند او آر اس، برای رساندن کردن مایعات و الکترولیت‌ها به بدن سوال بپرسید.
- از مصرف برخی غذاها خودداری کنید. بهتر است در هنگام اسهال از مصرف غذاهای چرب و پرادویه خودداری کنید. به طور معمول سریعا پس از رفع علائم می‌توانید به یک رژیم غذایی عادی برگردید.
- در مورد مصرف داروهای ضد اسهال از پزشک خود مشورت بگیرید. در برخی موارد از اسهال خفیف ناشی از آنتی بیوتیک، پزشک می‌تواند برخی داروهای ضد اسهال مانند لوپرامید را تجویز کند. اما قبل از مصرف داروهای ضد اسهال با پزشک خود مشورت کنید زیرا این داروها می‌توانند توانایی بدن را در از بین بردن سموم مختل کرده و منجر به عوارض جدی شوند.
افراد ممکن است به مصرف پروبیوتیک که در غذاهایی مانند ماست نیز وجود دارد، روی بیاورند با این امید که بتوانند باکتری‌های سالم دستگاه گوارش را تعدیل کنند. اما در مورد اینکه آیا مکمل‌های پروبیوتیک بدون نسخه می‌توانند به کاهش علائم اسهال ناشی از آنتی بیوتیک کمک کنند یا خیر، اتفاق نظری وجود ندارد. به طور کلی به نظر نمی‌رسد مصرف پروبیوتیک ضرری داشته باشد، مگر اینکه سیستم ایمنی ضعیف باشد.
آماده شدن برای قرار شما
به پزشک قبلی خود که آنتی بیوتیک کنونی شما را تجویز کرده است؛ مراجعه کنید.
در اینجا برخی از اطلاعات کمک کننده به شما برای آماده شدن برای قرار ملاقات با پزشک آورده شده است.
آنچه شما می‌توانید انجام دهید
لیستی از این موارد تهیه کنید:
- لیستی از علائم، از جمله علائمی‌که به نظر می‌رسد به دلیل مراجعه شما ارتباطی نداشته باشند.
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله استرس‌های عمده یا تغییرات عمده‌ای که در زندگی اخیرا رخ داده، از جمله اگر اخیرا در بیمارستان یا خانه سالمندان اقامت داشته‌اید.
- لیستی از انواع داروها، ویتامین‌ها، گیاهان دارویی و یا سایر مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید تهیه کنید. تعداد دفعات مصرف و دوز آن‌ها نیز ذکر کنید.
- سوالاتی که می‌توانید از پزشک خود بپرسید
- در مورد اسهال ناشی از آنتی بیوتیک، برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید شامل موارد زیر است:
- به انجام چه آزمایشاتی نیاز دارم؟
- آیا این شرایط موقتی است یا مزمن؟
- بهترین اقدام درمانی چیست؟
- گزینه‌های جایگزین برای رویکرد درمانی اصلی پیشنهادی شما چیست؟
- محدودیت‌هایی که باید رعایت کنم، کدامند؟
- از چه غذا و نوشیدنی‌هایی باید اجتناب کنم؟
در پرسیدن سایر سوالات خود دریغ نکنید.
چه انتظاری از پزشک خود باید داشته باشید
پزشک احتمالاً تعدادی سوال از شما خواهد پرسید. آماده بودن برای پاسخ دادن به آن‌ها کمک می‌کند تا زمان را برای پوشش سایر نکاتی که می‌خواهید بپرسید، فراهم کند. پزشک ممکن است سوالات زیر را بپرسد:
- علائم شما از چه زمانی آغاز شده؟
- آیا می‌توانید میزان حرکات روده خود را توصیف کنید؟ چندبار در روز اتفاق می‌افتد؟
- آیا شما سابقه مشکلات روده‌ای مانند کولیت اولسراتیو، بیماری کرون یا سایر بیماری‌های التهابی روده را دارید؟
- آیا اخیراً با کسی که به اسهال مبتلا بوده، تماس داشته‌اید؟
کاری که می‌توانید در قاصله قبل از مراجعه به پزشک انجام دهید
مصرف آنتی بیوتیک‌های خود را طبق دستور پزشک ادامه دهید.
برای مقابله با اسهال تا زمان ملاقات، می‌توانید:
- برای جایگزینی مایعات از دست رفته به دلیل اسهال، آب و مایعات بیش‌تری بنوشید
- غذاهای نرم بخورید و از مصرف غذاهای پرادویه یا چرب که باعث تشدید اسهال می‌شوند خودداری کنید.
