مدفوع انسان می‌تواند منبع موثقی جهت خبردهی از فعل و انفعالات درون بدن باشد، میزان دفع در طول هفته، حجم مدفوع خارج شده از بدن و ویژگی‌های آن، همه و همه در گرو وضعیت سلامت فرد هستند.
به عقیده‌ی دکتر جین-پی‌یر رافمن، متخصص بیماری‌های معده و روده در دانشکده‌ی پزشکی ماریلند، سیستم گوارشی بیش از همه‌ی سیستم‌های بدن، حامل باکتری‌هاست بسیار مهم است که این سیستم، برای هضم و جذب مواد غذایی ضروری بدن و عدم جذب و دفع مواد مضری نظیر مواد شیمیایی یا آلوده که می‌توانند سبب آسیب رسیدن به بدن شوند، عملکرد مناسبی داشته باشد. در حالی که بسیاری از مردم به عمل دفع کردن بی‌توجه هستند؛ این عمل یکی از مکانیسم‌های حیاتی بدن است که می‌تواند وضعیت سلامت آنان را نشان دهد. برای مثال، یک تغییر مختصر در حرکت روده‌ها، می‌تواند تغییر بسیار اندکی در رژیم غذایی ایجاد کند، اما ممکن است خبر از مبارزه‌ی بدن علیه عفونت‌ها یا دست و پنجه نرم‌کردن آن با مشکلی جدی باشد. در ادامه، پنج نشانه که می‌توانند وضعیت سلامت شما را با توحه به مدفوع نشان دهند، معرفی خواهند شد.
رنگ مدفوع
رنگ مدفوع در اغلب موارد از آن‌چه که می‌خورید، تاثیر می‌پذیرد. در حالی که طیف گسترده‌ای از رنگ قهوه‌ای نرمال تلقی می‌شوند، رنگ‌های مانند سیاه یا زرد این‌گونه نیستند. مدفوع سیاه می‌تواند نشان‌دهنده‌ی خونریزی در قسمت‌های اولیهی روده‌ی باریک باشد. استفاده از مکمل‌های آهن می‌تواند رنگ سیاه مایل به سبزی به مدفوع دهد. از سایر عوامل تیره شدن رنگ مدفوع می‌توان به مصرف داروهای حاوی عنصر بیسموت، مانند پپتو-بیسمول، خوردن شیرین‌بیان و یا بلوبری اشاره کرد. رنگ قرمز روشن نشان‌دهنده‌ی وجود خونریزی در قسمت‌های انتهایی سیستم گوارشی، مانند روده‌ی بزرگ، رکتوl یا آنال است.
رنگ‌پریدگی و یا زرد شدن مدفوع نیز نرمال تلقی نمی‌شود. دلیل اصلی قهوه‌ای بودن رنگ مدفوع، عملکرد نرمال صفرا است. هنکامی که مشکلی در جریان یا تولید آن باشد، رنگ مدفوع تغییر خواهد کرد؛ این مشکل می‌تواند سرطان مجرای صفراوی، سرطان پانکراس یا هپاتیت باشد.
شکل مدفوع – چسبندگی مدفوع
تغییر شکل مدفوع، به طور مثال مدفوع باریک ، می‌تواند نگران‌کننده باشد؛ برای مثال، به عقیده‌ی برخی از متخصصان، مدفوع باریک و مدادی شکل نشان‌دهنده‌ی سرطان کولون است. هم‌چنین می‌تواند نشان‌دهنده‌ی وجود گرفتگی در قسمت تحتانی کولون باشد؛ به این معنا که عملا روده مسدود شده است و مانع خروج ماده‌ی مدفوع می‌شود.
یکی دیگر از نشانه‌های مشکل محتمل، نرمی مدفوع است؛ هنگامی که چسبندگی مدفوع به حدی است که به سختی از جداره‌های محلِ دفع جدا و شسته می‌شود، نشان‌گر وجود مقادیر زیادی روغن در آن است. برای درمان چسبندگی مدفوع نیز باید به علت زمینه‌ای آن دقت کرد و در بیشتر مواقع با ادامه یافتن مشکل مراجعه به پزشک توصیه می‌شود. به‌علاوه، بر سطح آب شناور می‌ماند و مدفوع شبیه قطرات بزرگی از روغن در آن دیده می‌شود. این مشکل به سبب عدم توانایی جذب چربی‌ها از روده بروز پیدا می‌کند؛ اختلال در عملکرد پانکراس، نظیر انسداد مجرای آن می‌تواند سبب عدم جذب چربی‌ها باشد.
شناور ماندن مدفوع نیز به حجم بالای هوا در آن اشاره دارد که ممکن است نرمال نباشد.
بوی بد مدفوع
با وجود این که در حالت طبیعی، بوی مدفوع چندان مطبوع نیست، بوهای عجیب و غریب نباید مورد چشم‌پوشی قرار گیرند. معمولا مردم به سختی می‌پذیرند که بوی مدفوع می‌تواند بدتر هم شود، اما باید توجه کنید در صورتی که تغییری طولانی‌مدت و غیر طبیعی مشاهده کردید، بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید.
مدفوع از بقایای مواد غذایی هضم‌شده، موکوز و سلول‌های مرده‌ی دستگاه گوارش تشکیل شده‌است و معمولا، به سبب وجود باکتری‌ها و انگل‌ها، بوی بدی دارد؛ اما برخی بیماری‌ها شرایطی ایجاب می‌کنند که سبب وحشتناک شدن این بو می‌شوند.
برای مثال، وجود خون یا چربی زیاد در مدفوع اغلب سبب به مشام رسیدن یک بوی عجیب می‌شود. سایر دلایل ایجاد یک بوی عجیب می‌توانند مصرف برخی داروها، مدفوع محبوس شده در کولون یا برخی غذاهای خاص باشند.
یبوست
مدفوع خشک و سخت که دفع آن با دشواری مواجه است، نشان‌گر یبوست می‌باشد. افراد مبتلا به یبوست، حرکات روده‌ای کمتری در طول هفته، نسبت به افراد نرمال دارند و اغلب کمتر از سه بار در طول هفته به دفع می‌پردازند.
شکایت از یبوست، در سراسر دنیا بسیار رایج است و می‌توان گفت همه‌ی افراد حداقل یک‌بار در زندگی خود با این مشکل مواجه می‌شوند. بنا بر آمار سازمان ملی بیماری‌های دیابت، گوارشی و کلیوی بیش از ۴ میلیون آمریکایی به یبوست مکرر دچار می‌شوند. فاکتورهای مختلفی می‌توانند منجر به یبوست شوند؛ از قبیل رژیم غذایی ناسالم، کمبود فعالیت‌های ورزشی، مصرف برخی داروها، کمبود آب و دهیدراته شدن بدن و طیف گسترده‌ای از مشکلات گوارشی.
بهترین روش برای جلوگیری از چنین عواقبی، داشتن رژیم غذایی سالم و پر فیبر، نوشیدن مقادیر مناسبی از مایعات در طول روز، خصوصا فراموش نکردن این امر در فصول گرم سال، ورزش مرتب و خودداری از حبس کردن مدفوع خود در زمانی که احساس نیاز به تخلیه‌ی آن دارید، می‌باشد.
اسهال
اسهال زمانی رخ می‌دهد که مدفوع شل و آبکی است و مواد غذایی هضم‌شده با سرعتی بیشتر از حد نرمال از لوله‌های گوارشی عبور می‌کنند؛ در نتیجه فرصتی برای جذب کافی آب وجود ندارد.
این مشکل معمولا دو تا سه روز به طول می‌انجامد و در حالت طبیعی، به درمان خاصی برای متوقف شدن آن نیاز نیست.
اسهال یک روش نرمالِ بدن برای خلاص شدن از مواد سمی است، نظیر باکتری‌ها و یا عفونت‌ها. اما ممکن است به دهیدراته شدن آن بیانجامد. برخی انگل‌ها که در آب آشامیدنی یافت می‌شوند، می‌توانند با ورود به سیستم گوارشی، سبب اختلال در عملکرد آن شوند و اسهال تا مدتی طولانی‌تر ادامه یابد.
در موارد دیگر، این پدیده ممکن است نشان‌گر مشکلات جدی‌تری در سیستم گوارشی باشد. اسهالی که بیش‌از ۴ هفته طول بکشد، می‌تواند خبر از وجود سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر (IBS) یا بیماری کرون دهد.
جویدن آدامس‌های حاوی قندهای الکلی، نظیر سوربیتول یا زیلیتول نیز می‌تواند سبب بروز اسهال شود.
