افرادی که عدم تحمل لاکتوز دارند، در هضم و جذب (گوارش) قند‌‌شیر (لاکتوز) با مشکل مواجه می‌شوند. در نتیجه پس از مصرف لبنیات، مشکلاتی از قبیل اسهال، گازهای روده‌ای یا نفخ، گریبان‌گیرشان می گردد. شرایطی که با آن رو به ور هستیم و با نام “نقص جذب لاکتوز”، نیز خوانده میشود، بی‌خطر‌اند ولی نشانه‌های آن می‌تواند نارحت‌کننده و رنج‌آور باشد.
نقصی در لاکتاز (آنزیمی که در روده‌ی کوچک شما تولید میشود)، معمولاً مقصر اصلی عدم تحمل لاکتوز است. خیلی از افراد با کمبود لاکتاز مواجه‌اند ولی در گوارش مواد لبنی مشکلی ندارند. اگر شما واقعاً به عدم تحمل لاکتوز دچار باشید، نشانه‌های آن پس از مصرف لبنیات، به سراغتان می‌آیند.
نشانه‌ها
نشانه‌ها و علائم عدم تحمل لاکتوز تقریبا به فاصله‌ی ۳۰ دقیقه پس از مصرف ماده‌ی محتوی لاکتوز، بروز خواهد کرد. عموما نشانه‌های عد تحمل لاکتوز به شرح زیرند:
- اسهال
- حالت تهوع، و گاها استفراغ
- صداهای شکمی
- نفخ
- گازهای روده‌ای
مقاله مرتبط: گازهای روده‌ای
چه هنگامی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر نشانه‌های عدم تحمل لاکتوز را پس از مصرف غذا مشاهده کردید، و اگر نگران این هستید که با قطع مصرف لبنیات، کلسیم کافی به بدنتان نمی‌رسد، به پزشک مراجعه کنید.
علل
عدم تحمل لاکتوز زمانی روی می‌دهد که روده‌ی کوچک شما به اندازه‌ی کافی آنزیم لاکتاز را تولید نمی‌کند، و این موجب هضم ناقص لاکتوز (قند شیر) در دستگاه گوارش می‌گردد.
به طور معمول لاکتاز، بدین صورت عمل می‌کند که قند شیر یا همان لاکتوز را به دو قند سادهی دیگر یعنی گلوکز و گالاکتوز تبدیل کرده، و این قند‌ها هستند، که از طریق دستگاه گوارش جذب جریان خون می‌شوند.
اگر شما عدم تحمل لاکتوز داشته باشید، لاکتوز به جای آن‌که در روده‌ی کوچک شما هضم و جذب شود، وارد کولون یا همان روده‌ی بزرگ شما شده، و با باکتری‌هایی که در روده بزرگ حضور دارند، تداخل عملکردی ایجاد می‌کند که این خود منجر به به وجود آمدن علائم و نشانه‌هایی است که در مجموع به آن‌ها عدم تحمل لاکتوز گفته میشود.
انواع گوناگون عدم تحمل لاکتوز
سه نوع مختلف از عدم تحمل لاکتوز وجود دارد، فاکتور‌های متفاوتی که در نقص لاکتاز دخالت دارند را، به ترتیب در زیر می‌آوریم:
عدم تحمل لاکتوز نوع اول
این نوع از عدم تحمل در واقع شایع‌ترین نوع آن در جهان است، افرادی که دراین دسته قرار می‌گیرند، زندگی را در‌حالی آغاز کرده‌اند که به میزان بسیار زیادی لاکتاز در دستگاه گوارش خود داشته‌اند (میزانی که برای یک کودک لازم است، چرا که همه‌ی منبع غذایی کودک تا شش ماهگی را، شیر تشکیل می‌دهد) میزان لاکتاز آن‌ها به مرور کاهش می‌یابد ولی آن‌قدر میزان اولیه‌ی آن بالا هست که این افراد تا بزرگسالی مشکل لاکتوز نخواهند‌داشت و مقداری از لاکتوز روزانه را هضم خواهند کرد.
در این نوع از عدم تحمل، میزان لاکتاز می‌تواند تا جایی افت کند که فرد در هضم و جذب محصولات لبنی دچار مشکل شود.
عدم تحمل نوع اول به صورت ژنتیکی در بسیاری از افراد در آفریقا، آسیا و یا نژاد‌های اسپانیایی‌تبار شناسایی شده‌است. این نوع از عدم تحمل در افرادی که در حاشیه مدیترانه زندگی میکنند و هم چنین برخی از کشور‌های جنوبی قارهی اروپا دیده میشود.
عدم تحمل لاکتوز نوع دوم
نوع دوم این عارضه در واقع زمانی روی می‌دهد که تولید لاکتاز در روده‌ی کوچک، طی شرایطی آسیب‌زا، مانند انواعی از بیماری‌ها، تصادف و یا سایر رویداد‌های آسیب‌زایی که با روده‌ی کوچک در ارتباط‌اند، ایجاد میشود و منشا مادرزادی ندارد.
در این نوع از عدم تحمل، آن‌را یک بیماری در ناحیه‌ی شکم (سیلیاک) تلقی می‌کنیم و بیماری‌هایی همچون “رشد بیش از حد باکتریایی” در روده و یا “بیماری کرون” از این دست بیماری‌ها هستند.
درمان این بیماری‌ها ممکن است، به بهبود شرایط لاکتاز روده بینجامد، ولی زمان لازم است که به روز اول باز گردد.
عدم تحمل لاکتوز مادرزادی یا پیش‌رونده
ممکن است، اما بسیار به‌ندرت روی می‌دهد، وجود این نوع از عدم تحمل به فقدان کامل فعالیت لاکتوزی در نوزاد تازه‌متولد‌شده خواهدانجامید. این بیماری به صورت کاملا ژنتیکی سیر می‌کند و به صورت وراثتی از نسلی به نسل دیگر خواهد رفت. این عارضه حالت اتوزومی مغلوب را دارد، و این مسئله به صورت ساده یعنی، لازم است هم پدر و هم مادر به این بیماری مبتلا باشند تا فرزند آن‌ها به آن مبتلا شود.
ریسک فاکتورها
فاکتور‌هایی که می‌توانند شما و فرزندانتان را بیشتر مستعد عدم تحمل لاکتوز کنند، شامل موارد زیرند:
- افزایش سن. عدم تحمل لاکتوز عموما در سنین بزرگسالی بروز می‌کند، این شرایط در کودکان و افراد جوان غالبیّت ندارد.
- قومیّت. همان‌گونه که بیان شد شیوع این بیماری میان جمعیت‌های ساکن آفریقا، اسیا، و نژاد‌های اسپانیایی‌تبار و نژاد‌های هندی-آمریکایی بیشتر است
- تولد زودرس. نوزادانی که به صورت نارس به دنیا می‌آیند، امکان ابتلا به عدم تحمل لاکتوز بیشتری نسبت سایر نوزادان دارند. دلیل اصلی این اتفاق، تکامل روده کوچک، به خصوص سیستم تولید لاکتاز آن، در اواخر دوران بارداری است که این نوزادان از آن بی‌نصیب می‌مانند.
- بیماری‌هایی که روده‌ی کوچک را درگیر میکنند. همان‌طور که بیان شد آسیب‌زایی برای روده می‌تواند منجر به نقص در هضم و جذب لاکتوز شود. بیماری‌هایی چون رشد بیش از حد باکتریایی در روده و بیماری کرون از این دسته خطرات‌اند.
- برخی از روش‌های درمانی سرطان. اگر در ناحیه روده‌ها و شکم رادیو‌در‌مانی شده‌اید، یا تحت درمان توسط دارو‌های شیمی‌درمانی هستید، ریسک ابتلای شما به عدم تحمل لاکتوزِ ناشی از از بین رفتن تولید لاکتاز، در ناحیه روده، بیشتر است.
