اسکن استخوان یکی از روش‌های تصویربرداری هسته‌ای است که به بررسی و تشخیص انواع بیماری‌های استخوانی کمک می‌کند. ممکن است شرایط مواجهه با درد اسکلتی بی‌دلیل، عفونت استخوان یا آسیب استخوانی که با تصویربرداری شاعۀ ایکس عادی قابل رویت نباشد، پزشک اسکن استخوان را به بیمار پیشنهاد دهد.
هم‌چنین اسکن استخوان ابزاری مهم در تشخیص سرطان است که متاستاز به استخوان از محل اولیۀ تومور، مانند پستان یا پروستات را نشان می‌دهد.
کاربردها
اسکن استخوان می‌تواند به تعیین علت درد استخوانی نامشخص کمک کند. این تست به تغییر در متابولیسم استخوان بسیار حساس است. توانایی اسکن کامل اسکلت، باعث شده اسکن استخوان در تشخیص طیف گسترده‌ای از اختلالات استخوانی مفید باشد، از جمله:
- شکستگی‌ها
- آرتروز
- بیماری پاژه (پاگت/Paget) استخوان
- سرطان منشأگرفته از استخوان
- سرطانی که از مکانی دیگر منشأگرفته و به استخوان متاستاز داده
- عفونت مفاصل، جایگزین مفاصل یا استخوان‌ها (استئومیلیت)
- دیسپلازی فیبری
- نارسایی خون‌رسانی به استخوان یا مرگ بافت استخوانی (نکروز بی‌رگ)
خطرات
اسکن استخوان هیچ خطر اضافه‌ای نسبت به روش‌های معمول تصویربرداری با اشعۀ ایکس ندارد. ردیاب‌های مورد استفاده در اسکن استخوان، اشعۀ ماوراء‌بنفش بسیار کمی (کم‌تر از نصف CT اسکن) تولید می‌کنند.
اقدامات اولیه
آماده‌سازی برای اسکن استخوان نیازی به اعمال محدودیت در فعالیت یا رژیم غذایی ندارد. با این حال، بلافاصله پیش از آزمایش، از بیمار درخواست می‌شود که جواهرات یا دیگر اشیاء فلزی خود را خارج کنید.
اسکن استخوان معمولاً در زنان باردار یا شیرده – به دلیل نگرانی در مورد تماس نوازدان با اشعه –انجام نمی‌شود. اگر شیرده یا باردار هستید – یا فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید – این موضوغ را با پزشک خود در میان بگذارید.
روند انجام آزمایش
اسکن استخوان، جزو روش‌های تصویربرداری هسته‌ای است. در تصویربرداری هسته‌ای، مقدار کمی از مادۀ رادیواکتیو (ردیاب/Tracer) به داخل رگ تزریق می‌شود که در مقادیر مختلف و در مکان‌های گوناگون بدن قرار می‌گیرد.
مناطقی از بدن که سلول‌ها و بافت‌ها به‌طور کامل خود را تعمیر می‌کنند، بیشترین مقدار مادۀ ردیاب را مصرف می‌کنند. تصاویر هسته‌ای این مناطق را برجسته کرده و اختلالات مرتبط با بیماری یا آسیب را نشان می‌دهند.
اسکن استخوان شامل دو بخش تزریق و اسکن واقعی است.
تزریق
ردیاب‌ها به وریدی در دست تزریق می‌شوند. زمان بین تزریق و اسکن بسته به دلیل انجام آن [هدف پزشک از آزمایش] می‌تواند متفاوت باشد.
در برخی موارد ممکن است بلافاصله بعد از تزریق، تصویر گرفته‌شود. بیمار باید دو تا چهار ساعت پیش از گرفتن تصویر اصلی منتظر بماند، تا گردش مادۀ ردیاب و جذب آن در استخوان‌ها کامل شود. ممکن است پزشک نوشیدن چند لیوان آب در زمان انتظار را توصیه کند.
اسکن
از بیمار درخواست می‌شود تا روی میز دراز بکشد، در حالی که یک دستگاه – که از دوربین حساس به مادۀ ردیاب پشتیبانی می‌کند – از جلو و عقب بدن او عبور می‌کند. این روش تشخیصی، بدون درد است.
اسکن کل اسکلت معمولاً کم‌تر از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. اسکن ناحیه‌ای محدود از بدن، زمان کمتری را می‌طلبد.
ممکن است پزشک اسکن استخوان سه‌مرحله‌ای را – که شامل عکس‌هایی است که در زمان‌های مختلف گرفته می‌شوند – را درخواست کند. تعدادی از تصاویر در زمان تزریق مادۀ ردیاب (مادۀ رادیواکتیو) گرفته می‌شوند، تعدادی از آن‌ها مکی پس از تزریق و باقی آن‌ها دو تا چهار ساعت پس از تزریق.
برای روست بهتر برخی از استخوان‌ها در بدن، ممکن است پزشک درخواست تصویربرداری اضافی به نام توموگرافی کامپیوتری انتشاری تک‌فوتونی (SPECT) را دهد. این تصویربرداری می‌تواند به تجزیه و تحلیل شرایطی که عمدتا در استخوان‌ها یا در مکان‌هایی که به دشواری دیده می‌شوند کمک کند.
در اسکن SPECT، دوربین دور بدن می‌چرخد و تصاویری را به‌صورت چرخشی ثبت می‌کند. ثبت تصاویر SPECT اضافی نیاز به حدود ۳۵ دقیقه وقت اضافی دارد.
پس از تست
اسکن استخوان به‌طور کلی عارضۀ جانبی خاص و نیاز به فالو-آپ ندارد. قسمت عمدۀ رادیواکتیویتۀ مواد ردیاب عمدتاً تا یک روز از بدن حذف می‌شوند و حذف کامل آن‌ها، دو روز به‌طول می‌انجامد.
نتایج
متخصص رادیولوژیست شواهد متابولیسم غیرطبیعی استخوان را در اسکن بررسی می‌کند. این مناطق به صورت “نقاط داغ” تیره‌تر و “نقاط سرد” روشن‌تر دیده می‌شوند که نتیجۀ انباشته یا ناپدید شدن مواد ردیاب (رادیواکتیو) است.
اگر چه اسکن استخوان نسبت به اختلالات متابولیسم استخوانی بسیار حساس است، اما کاربرد چندانی در تعیین دقیق علت اختلالات ندارد. اگر یک اسکن استخوان شامل نقاط داغ است، برای تعیین علت، انجام آزمایش‌های بیشتر ضروری است.
