الکتروشوک درمانی یا (Electroconvulsive therapy (ECT روشی است که تحت بی‌هوشی عمومی انجام شده و جریان‌های جزئی عبوری از مغز موجب بروز تشنج‌های خفیف می‌شود. به نظر می‌رسد ECT با ایجاد تغییراتی در وضعیت شیمیایی مغز، باعث از بین بردن علائم بیماری‌های روانی خاص می‌گردد. این روش زمانی که دیگر روش‌های درمانی اثربخش نبوده باشند و کل پروسه درمانی به طور کامل طی شده باشد به کار می‌آید؛ با این وجود الکتروشوک درمانی در همه اثربخش نیست. دلیل بیزاری از این روش، اغلب به درمان‌های اولیه‌ی آن مربوط می‌گردد؛ چنان‌چه جریان الکتریکی بالایی بدون بی‌هوشی به کاربرده می‌شد و عوارض جانبی شدیدی هم‌چون فراموشی و شکستگی استخوان را در پی داشت. اما اکنون این روش بسیار ایمن‌تر شده است و جریان‌های الکتریکی تحت تنظیمات کنترل شده‌ای به منظور دست‌یابی به بهترین نتایج با کم‌ترین خطر، به کار برده می‌شود.
کاربرد
الکتروشوک درمانی می‌تواند موجب بهبود سریع علائم وخیم اختلالات روانی گردد. این روش برای درمان موارد زیر به کار برده می‌شود:
- افسردگی شدید. به خصوص هنگام بروز روان‌پریشی (سایکوز)، میل به خودکشی و امتناع از خوردن غذا.
- افسردگی مقاوم به درمان. افسردگی شدید که با دارو و سایر روش‌ها درمان نمی‌یابد.
- شیدایی شدید. سرخوشی شدید، آشفتگی و بیش‌فعالی که از عوارض اختلال دوقطبی به شمار می‌آیند. دیگر علائم شیدایی شامل؛ ناتوانی در تصمیم‌گیری، رفتار پر خطر، سوء مصرف مواد و سایکوز است.
- کاتاتونیا. با علائم نقص در حرکت یا حرکات شدید و عجیب، سخن نگفتن و دیگر موارد شناخته می‌شود. این مورد با اسکیزوفرنی و دیگر اختلالات روانی در ارتباط است. در برخی موارد کاتاتونیا در اثر برخی بیماری‌ها، بروز می‌یابد.
- آشفتگی و خشونت در مبتلایان به دمانس. به سختی درمان می‌شود و زندگی را مختل می‌کند.
ECT در شرایطی که دارو قابل تحمل نباشد یا دیگر روش‌های درمان کارساز نبوده باشند مفید خواهد بود:
- در دوران بارداری. به دلیل اثرات زیان‌بار داروها بر جنین در حال رشد، نمی‌توان از روش دارودرمانی استفاده کرد.
- در بیماران مسن که توان تحمل عوارض جانبی داروها را ندارند.
- در بیمارانی که روش ECT را به دیگر روش‌ها ترجیح می‌دهند.
- زمانی که روش ECT اثر بخش بوده است.
خطرات
با وجود آن‌که ECT به طور کلی روشی ایمن است؛ اما خطرات و عوارض جانبی احتمالی آن شامل:
- پریشانی. بلافاصله پس از درمان به مدت چند دقیقه تا چند ساعت احساس گیجی و پریشانی خواهید کرد. شاید مکان و دلیلی را که در آن هستید را به جا نیاورید. به ندرت این وضعیت چند روز یا بیشتر به طول می‌انجامد. آشفتگی در بیماران مسن مشهودتر است.
- فراموشی. برخی از بیماران در یادآوری اتفاقات پیش از درمان و یا روزها و هفته‌ها و به ندرت سال‌های پیش از آن، با مشکل مواجه می‌شوند. این شرایط، فراموشی پس‌رفتی نامیده می‌شود. هم‌چنین ممکن است رخ‌دادهای پیش‌آمده در طول هفته‌های درمان را نیز فراموش کنید. این اختلال در اغلب افراد پس از گذر ماه‌ها بهبود خواهد یافت.
- عوارض جسمی. به هنگام درمان به روش ECT برخی از بیماران با علائمی هم‌چون؛ تهوع، سردرد، درد فک یا عضلات مواجه می‌شوند. این علائم با داروها قابل درمان هستند.
- عوارض پزشکی. هم‌چون دیگر روش‌های درمان، به خصوص آن دسته که شامل بی‌هوشی نیز می‌شوند؛ خطر عوارض سلامتی بالاست. در طول ECT ضربان قلب و فشار خون افزایش می‌یابد، که در موارد اندکی به مشکلات حاد قلبی ختم خواهد شد. اگر به اختلالات قلبی مبتلا هستید این روش خطر بالایی را به همراه دارد.
آماده سازی
پیش از اولین جلسه‌ی الکتروشوک درمانی، به طور کامل ارزیابی خواهید شد؛ که معمولا شامل:
- پیشینه‌ی پزشکی
- ارزیابی جسمی
- ارزیابی روانی
- آزمایش‌های پایه‌ای خون
- نوار قلب برای بررسی سلامتی قلب
- بررسی خطرات بی‌هوشی
نحوه‌ی انجام درمان
الکتروشوک درمانی ۵ الی ۱۰ دقیقه به طول انجامیده و مدتی نیز صرف آماده‌سازی و بهبود خواهد شد. این روش را می‌توان هم به صورت بستری و هم سرپایی انجام داد.
پیش از درمان
در آماده‌سازی برای ECT:
- الکتروشوک درمانی تحت بی‌هوشی عمومی انجام می‌شود. بنابراین محدودیت‌های غذایی پیش از درمان محتمل است. نباید هیچ غذا یا آشامیدنی در شب قبل از عمل مصرف گردد و تنها شما مجاز به مصرف میزان کمی آب به همراه داروها هستید. تیم پزشکی پیش از درمان دستورات لازم را به اطلاع‌تان خواهد رساند.
- ممکن است ارزیابی فیزیکی انجام شود. برای بررسی وضعیت ریه‌ها و قلب شما.
- یک تیوب داخل وریدی در بدن شما جای‌گذاری خواهد شد. پرستار و یا دیگر اعضای تیم پزشکی تیوبی را برای تزریق مایعات و داروها، در بازو یا دست شما جای‌گذاری خواهند کرد.
- پرستار تشکچه‌های الکترود را روی سرتان قرار خواهد داد. هر تشکچه به اندازه یک سکه است. الکتروشوک درمانی می‌تواند یک طرفه یا دو طرفه باشد. در حالت یک طرفه تنها نیمی از سر و در حالت دو طرفه هر دو نیمه‌ی سر، جریان الکتریکی متمرکز را دریافت خواهد کرد.
بی‌هوشی و داروها
در ابتدای درمان داروهای زیر به روش داخل وریدی تزریق خواهد شد:
- داروی بی‌هوشی؛ برای بی‌هوشی و بی‌حسی شما.
- شل‌کننده‌ی عضلات؛ برای کاهش تشنج و جلوگیری از آسیب.
با توجه به وضعیت سلامتی و واکنش‌های بدن‌تان به درمان در جلسات قبل، ممکن است داروهای دیگری نیز برایتان تجویز شود.
تجهیزات
- یک کاف فشار خون به دور مچ پا بسته می‌شود. این کاف مانع نفوذ داروی شل‌کننده عضلات به پاها خواهد شد؛ در نتیجه پزشک می‌تواند تشنج را بر اساس حرکات پاها بررسی کند.
- مانیتورها مغز، قلب، فشارخون و مصرف اکسیژن را بررسی می‌کنند.
- به کمک ماسک اکسیژن دریافت خواهید کرد.
- یک محافظ برای حفاظت از دهان و دندان‌ها در برابر آسیب‌های احتمالی استفاده می‌شود.
القای تشنج
زمانی که بی‌هوشی کامل شد و عضلات در حالت استراحت قرار داشته باشند؛ پزشک دکمه‌ای را بر رو دستگاه ECT فشار خواهد داد. در این حالت جریان الکتریکی اندکی از طریق الکترودها به درون مغز فرستاده شده و به مدت ۶۰ ثانیه باعث بروز تشنج خواهند شد.
- به دلیل داروی بی‌هوشی و شل‌کننده‌ی عضلات، شما از بروز تشنج آگاه نخواهید بود. تنها نشانه‌ی خارجی بروز تشنج حرگت ریتمیک پا در شرایطی که کاف به دور مچ آن پیچیده شده است، خواهد بود.
- درونی، فعالیت مغز به میزان زیادی افزایش خواهد یافت. نوار مغزی فعالیت درون مغز را ثبت خواهد کرد. افزایش ناگهانی سیگنال‌های نوار مغزی نشانه تشنج و کاهش آن نشان‌گر پایان آن خواهد بود.
چند دقیقه‌ی بعد اثرات بی‌هوشی و شل کنندگی عضلات از میان خواهد رفت و برای بررسی مشکلات به بخش ریکاوری منتقل خواهید شد. زمانی که بیدار می‌شوید، ممکن است به مدت چند دقیقه تا چند ساعت احساس گیجی بکنید.
دوره‌ی درمان
در آمریکا، الکتروشوک درمانی هفته‌ای ۲ الی ۳ بار و به مدت ۳ الی ۴ هفته انجام می‌شود. برخی پزشکان از روش جدیدی به نام پالس فوق کوتاه یک طرفه‌ی الکتروشوک درمانی که روزانه انجام می‌شود، استفاده می‌کنند. انواع و تعداد درمان مورد نیاز بسته به وخامت و شدت علائم و سرعت بهبود در بیماران مختلف، متفاوت است. یه برخی از بیماران توصیه می‌شود به مدت ۱ الی ۲ هفته پس از یک دوره‌ی الکتروشوک درمانی و یا حداقل ۲۴ ساعت بعد از آخرین جلسه‌ی درمان، از کار و رانندگی خودداری کنند.
نتایج
اغلب بیماران علائم بهبودی را پس از حدود ۶ جلسه درمان حس می‌کنند. درمان کامل زمان بیش‌تری را می‌طلبد با این وجود این روش برای همه کارساز نیست. در مقایسه نتیجه‌بخشی استفاده از داروهای ضدافسردگی هفته‌ها و یا بیشتر، زمان خواهد برد. هیچ‌کس به طور قطع چگونگی کارکرد الکتروشوک درمانی در بهبودی افسردگی و دیگر اختلالات روانی را نمی‌داند. آن‌چه می‌دانیم آن است که بسیاری از جوانب شیمیایی و عملکرد مغزی پس از تشنج تغییر می‌یابد.
برای اضطراب شدید و فوبیا هم کاربرد داره این الکتروشوک ؟
ایا برای انحرافات جسی ام مناسب هستش ؟؟؟؟
سلام بنده بیماری دوقطبی دارم به گفته روانپزشک حدود ده سال دارو مصرف میکنم ولی هنوزم خوب نشدم و بیشترِ اوقات شبانه روز افسردگی دارم آیا الکتروشک جواب میده یا نوروتراپی.؟ کدام روش بهتر است ممنونم
سلام
من اصلا از شوک راضی نبودم
۴ جلسه انجام دادم .
قبل قدرت بیان و تمرکز بسیار خوبی داشتم
الان به هیچ وجه اون ظرفیت و توانایی ندارم
علاوه بر اون احساساتم مختل شده
عواطف و دلبستگی که نعمت بزرگیه و امیده برای گذراندن ایام … از دست داده ام .
علاوه بر اون از شرکت در جلسات مختلف و گوش دادن صحبتهای دوستان یا سخنران و …لذت میبردم الان حوصله ی هیچی ندارم .
?
خیلیییییییی ناراحت و پشیمونم
لطفا تا ناچار نشدید به این راه حل اصلا فکر نکنید .
خدا پشت و پناهتون .
با تشکر از مقاله خوب و موثرتون
بسیار جامع و مفید