از میان همه‌ی کارهایی که بشر دوپا مرتکب انجامشان می‌شود احتمالا خندیدن عجیب‌ترینشان است. البته خنده مختص به نوع نیست، اما شکل تکامل یافته‌تری از خنده هست که ردیابی آن تا اجداد قدیمی‌تر مشکل است: طنز.
کمتر کسی را می‌توان یافت که از طنز -به هر شکلی- لذت نبرد، و اگر هم چنین کسی را بشناسیم -حتی اگر معتقد باشیم که از سطح معقولی از ضریب هوشی برخوردار است- معمولا از مصاحبتش لذت نمی‌بریم.
مقاله مرتبط: شوخ‌طبع باشید تا جذاب‌تر به نظر آیید!
در واقع آن‌چه که طنز و خنده را از انواع دیگر رفتارهای ما متمایز می‌کند همین لذت بردن است. لذتی که یکی از دلایلش می‌تواند فراغت باشد: شکلی از رها شدن در خندیدن هست، که شاید همین باعث می‌شود کمتر از خودمان در مورد چرایی‌اش بپرسیم. برخورد جدی با طنز و بررسی ریشه‌های فیزیولوژیک و روان‌شناختی خنده مشکل است و حتی به ذهن اغلبمان خطور هم نمی‌کند.
جان موریل -استاد فلسفه‌ی دین در کالج ویلیام اند مری ایالت ویرجینیا- سال‌های زیادی را صرف پژوهش در حیطهی طنز و شوخ‌طبعی کرده است. موریل یکی از پایه‌گذاران انجمن جهانی پژوهش‌های طنز (ISHS) است که یکی از معتبرترین نهادهای علمی در حیطهی مطالعات مربوط به طنز و خنده می‌باشد.
کتاب فلسفه‌ی طنز تنها یکی از تألیفات موریل در این زمینه است. کار موریل در این کتاب صرفاً جمع‌آوری و ارائه‌‌ی تحقیقات پیشین و کارهای دیگران نیست، بلکه نگاهی انتقادی به پژوهش‌ها و حتی جریان کلی آزمون‌های علمی در زمینه‌ی طنز دارد، و در کنار تمام این‌ها نظریات خودش را هم مطرح می‌کند، اما فاصله‌ی میان نظریه‌ی خود و نظریات سایرین را چنان متمایز می‌کند که خواننده می‌تواند در جایگاه قضاوت قرار بگیرد.
موریل در این کتاب با زبانی ساده نظریات علمی گسترده در رابطه با طنز را یک‌جا گردآوری کرده‌است. به طوری که مخاطبی با اطلاعات عمومی و مطالعه‌ی اندک که علاقه‌مند به پژوهش در زمینه‌ی طنز باشد هم می‌تواند با مهم‌ترین تئوری‌های طنز و ریشه‌های علمی و فلسفی‌شان آشنا شود.
روش تألیف کناب هم به طرز خوش‌آیندی آکادمیک است. علاوه بر طبقه‌بندی مناسب و رویکرد علمی به مسئله، منابع تمام تئوری‌ها یا پژوهش‌های مورد بررسی در خود کتاب ذکر شده‌اند.
کتاب فلسفه‌ی طنز شامل هشت فصل است. در فصل اول کتاب، تئوری‌های سنتی و رویکرد قدما نسبت به طنز مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم درمورد روانشناسی خنده و تا حدودی فیزیولوژی خندیدن است. در فصل سوم، که یکی از جالب‌ترین فصول کتاب هم هست، تکامل طنز مورد بررسی قرار می‌گیرد. (برخلاف آن‌چه ممکن است فکر کنید حس طنز مختص نوع بشر نیست.) در فصل چهارم طنز به مثابه تجربه‌ای زیباشناختی مورد بررسی قرار می‌گیرد، اشکال مختلف ادبی و هنری طنز زیر ذره‌بین گذاشته می‌شوند. در فصل پنجم و ششم به ترتیب درمورد اخلاق منفی و مثبت طنز صحبت می‌شود. بررسی شوخی‌های قومیتی و جنسیتی در فصل پیجم یکی از بهترین و کاربردی‌ترین قسمت‌های کتاب است. فصل هفتم درمورد ارتباطات فلسفه و کمدی است. (آیا سقراط اولین استندآپ کمدین بود؟) و فصل هشتم یک پایان‌بندی جمع‌وجور برای کل کتاب ست.
کتاب فلسفه‌ی طنز کتابیست که برخلاف انتظاری که از عنوانش می‌رود، نه حین خواندنش خوابتان می‌برد و نه خیلی به خنده می‌افتید، با این‌همه هم در مورد فلسفه است و هم درمورد طنز، و هم در مورد انسان: این موجود رقت‌انگیزِ بذله‌گو.
در انسانهای نخستین که زندگیشان شبیه به میمون‌ها بود، عواطف معمولا تطابقی بودند. ترس آن‌ها را از خطر دور می کرد، خشم در غلبه بر موانع و دشمنان کمک‌شان میکرد، و حسادت مجبورشان میکرد که جفت‌شان را نگه‌دارند. ولی هرچه روش زندگی انسان بیشتر از میمون‌ها فاصله گرفت، برداشت واقعی-اینجایی-اکنونی-شخصی-کاربردی از عواطف برای وفق‌پذیری ناکاراتر شد. در زندگی مدرن، عواطف ستیز یا گریز معمولاً بی فایده‌اند. آخرین بار چه وقت بود که با مشکلی روبه‌رو شدید که بهترین راه حل، فرار کردن یا حمله کردن به کسی بود؟ در حقیقت، هراس و خشم عواطف غالب در اپیدمی عصر ما یعنی «استرس» هستند. طنز روشی عالی برای فارغ کردن خودمان از عواطف منفی است.
مشخصات کتاب
نام: فلسفه‌ی طنز
نویسنده: جان موریل
مترجم: محمود فرجامی و دانیال جعفری
نشر نی
شماره‌ی کتاب‌شناسی ملی: ۳۱۷۲۷۹۷
