تعریف
مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) همانند یک لولا فک را به جمجمه متصل می‌کند. یک مفصل در هر طرف فک وجود دارد. اختلالات TMJ می‌توانند سبب درد در مفصل فک و عضلات کنترل کننده حرکات فک شوند.
تشخیص علت دقیق اختلالات TMJ اغلب مشکل می‌باشد. درد ممکن است ناشی از ترکیبی از عواملی مانند ژنتیک، آرتروز یا آسیب فک باشد. برخی از افرادی که دچار درد فک می‌شوند تمایل به دندان قروچه دارند، گرچه افراد بسیاری نیز از روی عادت دندان قروچه می‌کنند و هیچ‌گاه به اختلالات TMJ دچار نمی‌شوند.
علائم
علائم و نشانه‌های اختلالات TMJ عبارتند از:
- درد یا حساس شدن فک
- درد در یک یا هر دو طرف مفصل گیجگاهی فکی
- درد اطراف گوش
- مشکل در جویدن یا درد هنگام جویدن
- درد صورت
- قفل شدن فک، به طوری که باز و بسته کردن دهان مشکل می‌گردد
این اختلالات می‌توانند سبب ایجاد صدای کلیک یا حسی خراش مانند هنگام باز کردن دهان یا جویدن شوند. اما اگر درد یا محدودیت حرکتی هنگام کلیک کردن فک وجود نداشته باشد، فرد احتمالاً نیازی به درمان نخواهد داشت.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
اگر فرد دچار درد مداوم یا حساس شدگی در فک شده یا نتواند فک خود را به طور کامل باز و بسته کند، باید به پزشک مراجعه نماید. دندانپزشک یا متخصص فک و صورت می‌تواند علل احتمالی مشکل فرد را بررسی کند.
دلایل
عمل این مفصل ترکیبی از حرکت لولایی و کشویی است. قسمت‌هایی از استخوان‌هایی که در این مفصل شرکت می‌کنند، توسط غضروف پوشیده شده و توسط یک دیسک ضد ضربه جدا شده‌اند، که حرکت را آسان می‌کند.
اختلالات دردناک TMJ زمانی رخ می‌دهند که:
- دیسک تخریب شده یا از جای خود درآید
- غضروف مفصل به دلیل آرتروز تخریب شود
- آسیب مفصل ناشی از ضربه رخ دهد
در بسیاری از موارد، علت این ناهنجاری نامشخص است.
عوامل خطرزا
عواملی که خطر ابتلا به اختلالات TMJ را افزایش می‌دهند، عبارتنداز:
- انواع آرتریت، مانند آرتریت روماتوئید و استئوآرتریت
- آسیب فک
- دندان قروچه به صورت بلند مدت
- بیماری‌های خاص بافت همبند، مشکلاتی ایجاد می‌کنند که ممکن است مفصل گیجگاهی فکی را درگیر کند
تشخیص
هنگام معاینه، پزشک یا دندانپزشک احتمالاً اقدامات زیر را انجام خواهد داد:
- گوش کردن یا لمس فک، هنگام باز و بسته کردن دهان
- مشاهده محدوده حرکت فک
- فشردن نواحی از فک برای شناسایی نواحی دردناک
اگر پزشک مشکوک شود که مشکل فرد مربوط به دندان است، ممکن است نیاز به عکس برداری از دندان داشته باشد. CT اسکن می‌تواند تصاویری دقیق از استخوان‌های مفصل ارائه دهد. MRI نیز می‌تواند مشکلات مربوط به دیسک مفصل را نشان دهد.
گاهی از آرتروسکوپی برای تشخیص اختلالات TMJ استفاده می‌شود. در این روش، پزشک یک لوله نازک و کوچک را به فضای مفصل وارد می‌کند و سپس دوربین کوچکی را برای مشاهده آن ناحیه وارد می‌کند.
درمان
در برخی موارد، علائم این اختلالات ممکن است خود به خود از بین بروند. اگر علائم ادامه یابند، پزشک می‌تواند گزینه‌های درمانی متفاوتی تجویز کند. اغلب لازم است همزمان بیش از یک روش انجام گیرند.
دارو درمانی
همراه با درمان‌های غیرجراحی دیگر، این داروها ممکن است به کاهش درد مرتبط با این اختلالات کمک کنند:
- داروهای مسکن و ضد التهاب
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای
- شل کننده عضلانی
روش‌های غیر دارویی
- استفاده از حفاظ دندانی
- فیزیوتراپی
جراحی
اگر روش‌های دیگر کمک کننده نباشند، پزشک ممکن است روش‌های زیر را تجویز کند:
آرتروسنتز: در این روش سوزنی کوچک را به مفصل وارد می‌کنند تا مواد باقی‌مانده و ضایعات التهابی را خارج سازند.
تزریق: در برخی افراد تزریق مواد کورتیکوستروئیدی می‌تواند کمک کننده باشد. اغلب، تزریق سم بوتولیسم نوع A به عضلات جونده ممکن است دردهای مرتبط با اختلالات TMJ را کاهش دهد.
آرتروسکوپی TMJ: در برخی موارد، جراحی آرتروسکوپی می‌تواند به اندازه جراحی باز برای انواع اختلالات TMJ مؤثر باشد. خطرات این روش کمتر از جراحی باز است، اما محدودیت‌هایی دارد.
کونلدیلوتومی اصلاحی: این روش غیر مستقیم می‌باشد و به جای مفصل، جراحی روی فک انجام می‌گیرد. ممکن است برای درمان درد و قفل شدگی مناسب باشد.
جراحی باز: اگر درد فک با روش‌های محافظه کارانه کاهش نیابد و ناشی از مشکلات ساختاری در مفصل باشد، پزشک ممکن است جراحی باز مفصل (آرتروتومی) را برای اصلاح یا تعویض مفصل تجویز کند. گرچه این روش خطرات بیشتری نسبت به روش‌های دیگر دارد و باید با دقت انجام گیرد.
اگر پزشک جراحی را پیشنهاد دهد، فرد باید مزایا و خطرات بالقوه آن را بررسی کرده و همه‌ی گزینه‌های درمانی را در نظر بگیرد.
