اکثر شما هیچ مشکلی در یادآوری چهره‌ی پدر و مادرتان ندارید اما برای برخی دیگر این کار غیرممکن است. چندین سال پیش محققان در نهایت شرایطی به نام آفانتاسیا را تعریف کردند که در آن افراد نمی‌توانند چیزهایی را در که در ذهن دارند تصور کنند.
بسیاری از مردم به گونه‌ای رشد یافته‌اند که هنگامی که از آن‌ها خواسته می‌شود تا چیزی را در ذهن خود تصور کنند به سادگی این عمل را انجام می‌دهند. اما اکنون محققان در تلاش‌اند تا بتوانند پشت‌پرده حقیقت آفانتاسیا را افشا کنند، پدیده‌ای که به طور تقریبی از هر ۵۰ نفر ۱ نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
یکی از مشکل‌ترین مواردی که باید مشخص شود این است که آیا آفانتاسیا واقعا واقعی است یا خیر. مطالعه‌ای که اخیرا در ژورنال Cortex به چاپ رسیده است سعی دارد این مسئله را حل کند. مشکل از این حقیقت نشأت می گیرد که فرد نمی‌تواند چیزی را که طرف مقابل می‌بیند و یا نمی‌بیند را بفهمد و بالعکس. این بدان معنی است که وقتی از مردم خواسته می‌شود که چیزهایی را تصور کنند و سپس آن‌ها را توصیف کنند، هیچ اندازه‌گیری عینی وجود ندارد. ما می‌توانیم موارد مشابهی را ببینیم و آن‌ها را به صورت متفاوتی توصیف کنیم و یا چیزهای مختلفی ببینیم و آن‌ها را یکسان توصیف کنیم.
محققان برای بررسی این مسئله آزمایشی شناخته شده به نام رقابت دوقطبی طراحی کردند. در این مطالعه به شرکت‌کنندگان یک جفت عینک ۳ بعدی داده شد به طوری که در یک لنز آن دایره‌ای سبز رنگ با خطوطی افقی وجود داشت و در لنز دیگر دایره‌ای قرمز رنگ با خطوطی عمودی نشان داده می‌شد. توهم رقابت دوقطبی موجب القای حالتی می‌شود که تصاویر در دو چشم به صورت ناسازگار هستند و چیزی را که ما می‌بینیم بین تصاویر مختلف نوسان می‌کند. با این حال قبل از استفاده از عینک‌ها از شرکت‌کنندگان خواسته شد تا یکی از دایره‌های رنگی را تصور کنند. در واقع اگر آن‌ها بتوانند در ذهن خود چیزی را تصور کنند پس دایره‌ای را که تصور کرده بودند باید تصویر غالبی باشد که می‌بینند. کسانی که نمی‌توانستند چیزی را تصور کنند توهم رقابت دوقطبی هیچ تاثیری بر روی آن‌ها نداشت.
قابل قبول‌ترین توضیح راجع به چگونگی وقوع این پدیده می‌تواند این باشد که هنگامی که ما در ذهن خود خاطره‌ای را بازخوانی می‌کنیم در واقع تلاش می‌کنیم که همان الگوهای فعالیت را دوباره فعال کنیم. تصور می‌شود در از دست دادن قدرت تصور، این مسیرهای عصبی به نحوی مختل می‌شوند و یا مغز به سادگی نمی‌تواند این مسیرها را به همان شیوه مجددا فعال کند.
