دستاوردهای عظیم (۲۹): درمان ورم با استفاده از گل انگشتانه توسط ویلیام ویترینگ

دستاورد: درمان ورم با استفاده از گل انگشتانه

تاریخ ثبت دستاورد: ۱۷۸۵

دستاورنده: ویلیام ویترینگ (William Withering)

به این ترتیب، توصیفات ویلیام ویترینگ از تجربیات بالینی خود در زمینۀ کاربرد گل انگشتانه، در حدود ۲۰۰ سال قبل منتشر گردید. ویترینگ در این کتاب به بحث در مورد ۱۵۸ بیمار پرداخته که موفق شده بوده آن‌ها را با گل انگشتانه درمان نماید. از این تعداد، ۱۰۱ بیمار که به نارسایی احتقانی قلب مبتلا بودند، پس از مصرف این داروی گیاهی، بهبود قابل توجهی را در وضعیت بالینی خود گزارش دادند. این دارو امروزه دیجیتالیس (digitalis) نامیده می‌شود، اسم خود را از نام علمی گل انگشتانه، Digitalis purpurea، گرفته است.

تحلیلی بر کیس ریپورت‌های منفرد ویترینگ که در سال ۱۹۶۵ توسط استیس (J. W. Estes) و وایت (P. D. White) منتشر شد، حاکی از این می‌باشد که شمار قابل توجهی از ۵۷ بیمار دیگر، که مبتلایان به سل نیز در بین‌شان مشاهده می‌شد، به نوعی از بیماری مبتلا نبودند که بتواند با گل انگشتانه درمان شود. ویترینگ خود به خوبی می‌دانست که چنین عواملی می‌تواند نتایج کار وی را تحت‌الشعاع قرار دهد، و از همین رو، در مورد تعمیم دادن نتایج این کار به دیگر بیماران، هشدار داده بود.

کیس ریپورت: آرشیو موارد خاص بالینی

از دید استیس و وایت، مشاهدات ویترینگ از کاربرد بالینی دیجیتالیس تا مدت‌ها در عصر وی زبان‌زد بود. ویلیام ویترینگ کاربرد سنتی این دارو را مورد بررسی قرار داد و دریافت که دوزی که در آن زمان به بیماران داده می‌شود، بیش از حد نیاز بود. او روی تعدادی از اشکال سنتی مصرف گل انگشتانه، به صورت دم کرده، جوشانده و آماده‌سازی از طریق چکانش (عرق‌گیری)، آزمایش‌هایی را به عمل آورد.

او اغلب ترجیح می‌داد از “پودر سبزرنگ زیبا”یی که از برگ‌های خشک شدۀ گل انگشتانه، و پیش از شکوفه‎دهی آن، به عمل می‌آمد، استفاده کند. او در نهایت موفق شد مقدار بهینه‌ای از آن را استخراج کند که می‌توانست به عنوان یک دوز واحد تجویز گردد. استیس و وایت به این نکته اشاره کرده‌اند که سطح فعالیت دیجیتالیس در دوز تجویز شده توسط ویترینگ، فقط اندکی پایین‌تر از فعالیت این ماده‌ی مؤثر در داروهای معاصر است.

علاوه بر این، بروز عوارض جانبی ناشی از دارو، طی ده سالی که ویترینگ مشغول به مطالعه روی آن بود به میزان قابل قبولی کاهش پیدا کرد. استیس و وایت هم‌چنین مشاهده نمودند که “بروز کلی عوارض جانبی نسبت داده شده به دیجیتالیس، در بیماران ویترینگ، تقریباً برابر با میزانی که پزشکان عصر حاضر گزارش کرده‌اند. حتی اگر منبعی غیر از دست‌نوشته‌های ویترینگ در مورد گل انگشتانه در دسترس نبود، باز هم می‌توانستیم استفادۀ مؤثر و امن این مادۀ دارویی را از نوشته‌های وی بیاموزیم.

حقیقت شگفت‌انگیز دیگر این است که هم‌اکنون، ۱۱۰ سال پس از استخراج‌سازی ماده‎ی مؤثر و اصلی دیجیتالیس توسط یوهان اشمیدبرگ (Johann Schmiedeberg)، که گلیکوزید دیجیتوکسین،۳ نام دارد، شرکت‌های داروسازی هم‌چنان تولید دیجیتالیس به صورت مستقیم از گیاه اصلی را، اقتصادی‌تر ارزیابی می‌کنند؛ یعنی متد ویلیام ویترینگ در عصر فعلی نیز کارآمد بوده و هزینه‌های کم‌تری بر صنایع تحمیل می‌کند. بنابراین، یکی از متداول‌ترین داروهای قرن جدید، هم‌چنان ارتباط تنگاتنگی با یک پزشک دویست و چند ساله (!) و گلی بسیار زیبا دارد.