گلوکوم (Glaucoma) یا آب‌سیاه بیماری است که سبب آسیب به عصب بینایی می‌شود و با گذشت زمان وخیم‌تر می‌گردد. غالباً افزایش فشار داخل چشم، عاملِ آسیب است. گلوکوم منشأ ژنتیکی دارد و علائم آن در میان‌سالی و پیری ظاهر می‌گردند.
افزایش فشار داخل‌چشمی (Intraocular Pressure) می‌تواند به عصب بینایی که تصاویر دریافتی را به مغز منتقل می‌کند، آسیب برساند. اگر این افزایش فشار تداوم یابد گلوکوم سبب کاهش بینایی می‌شود. در صورت عدم درمان چشم‌ها به طور کامل نابینا خواهندشد.
معاینه‌ی مداوم چشم‌ها توسط چشم‌پزشک بسیار حائز اهمیت است چرا که گلوکوم و افزایش فشار بدون علامت و درد پیشرفت می‌کنند. اگر سن شما بیش از ۴۰ سال است و سابقه‌ی فامیلی ابتلا به گلوکوم نیز دارید، باید هر یک یا دو سال تحت معاینه‌ی کامل چشم قرار گیرید. اگر مبتلا به دیابت هستید یا در خطر گلوکوم یا سایر بیماری‌های چشم می‌باشید باید دفعات بیشتری جهت معاینه به پزشک مراجعه کنید.
علت افزایش فشار داخل چشم چیست؟
گلوکوم معمولاً زمانی رخ می‌دهد که فشار داخل چشم افزایش یابد. افزایش فشار می‌تواند ناشی از عدم گردش عادی مایع چشمی (زلالیه) در قسمت جلویی چشم باشد. زلالیه (Aqueous Humor) در شرایط عادی از طریق یک مجرای اسفنجی تخلیه می‌شود. اگر این مجرا مسدود گردد مایع تجمع می‌یابد و گلوکوم ایجاد می‌شود. عامل اصلی انسداد نامشخص است، با این وجود پزشکان معتقدند این بیماری ارثی است و می‌تواند از والدین به فرزندان انتقال یابد.
از علائم نامتداول گلوکوم می‌توان به آسیب شیمیایی به چشم، عفونت، انسداد عروق چشم و التهاب چشم اشاره کرد. گاهی اوقات جراحی‌های چشم برای درمان سایر بیماری‌ها نیز می‌توانند عامل ایجاد گلوکوم باشند. گلوکوم معمولاً در هر دو چشم اتفاق می‌افتد اما می‌تواند هر کدام از چشم‌ها را به اندازه‌های مختلفی درگیر کند.
انواع گلوکوم
دو نوع اصلی گلوکوم وجود دارد:
گلوکوم زاویه‌باز (Open-angle glaucoma) : شایع‌ترین نوع گلوکوم می‌باشد. ساختار چشم طبیعی به نظر می‌رسد با این حال مایع داخل چشم به خوبی جریان نمی‌یابد و از طریق شبکهی اسفنجی تخلیه نمی‌شود.
گلوکوم زاویه‌بسته (Angle-closure glaucoma) : این نوع از گلوکوم در غرب نسبت به آسیا شیوع کمتری دارد. در این وضعیت، زاویه‌ی بین قرنیه و عنبیه بسیار تنگ است و عنبیه مانع تخلیهی مناسب مایع می‌شود. این وضعیت سبب افزایش ناگهانی فشار در چشم می‌شود و بسیار خطرناک است. این نوع از گلوکوم با دوربینی با نمره‌ی بالا و وجود آب‌مروارید (Cataract) مرتبط است.
چه کسانی مبتلا به گلوکوم می‌شوند؟
گلوکوم معمولاً در بزرگسالان بالای ۴۰ سال رخ می‌دهد با این وجود ممکن است در نوجوانان، کودکان و حتی در نوزادان نیز مشاهده شود. احتمال ابتلا به گلوکوم در سنین پایین در سیاه‌پوستان آمریکایی بیشتر است.
شما در معرض ابتلا به گلوکوم قرار دارید اگر:
- از نژاد آفریقایی-آمریکایی، ایرلندی، روسی، ژاپنی، هیسپانیک یا اسکاندیناوی باشید.
- بیش از ۴۰ سال داشته باشید.
- سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به گلوکوم داشته‌باشید.
- ضعف بینایی داشته‌باشید.
- مبتلا به دیابت باشید.
- از دارو‌های استروئیدی خاصی مانند پردنیزون (Prednisone) استفاده‌کنید.
- دچار آسیب به چشم (ها) شده باشید.
در قسمت بعد به بررسی علائم، تشخیص، درمان و پیشگیری از گلوکوم خواهیم پرداخت.
