اطبای چینی بیش از ۲۰۰۰ سال است که از پودرهای گیاهی، تنتورها – گرد تهیه شده از بخشهای مختلف حیوانات- و طب سوزنی برای درمان گروهی از ناراحتیهای انسان استفاده میکنند. موارد مذکور در صدها قوم و ملیت مورد استفاده قرار میگیرند؛ اما احتمالاً استفاده از آنها در چین گستردهتر و مستندتر است. طب سنتی چینی (TCM) مبتنی بر مفهوم نیروی حیاتی (qi) است. منظور از نیروی حیاتی در این مفهوم، یک سیستم انرژی است که به منظور حفظ سلامت، در امتداد مریدینها یا به عبارتی مسیرهای انرژی بدن جریان مییابد.
طرفداران TCM طی دههی گذشته سخت تلاش کردهاند تا این به اصطلاح شاخهی طب را وارد جریان مراقبتهای سلامت جهانی کنند و به نظر میرسد تلاشهایشان در حال به ثمر رسیدن است: آخرین (یازدهمین) نسخهی لیست مخصوص سازمان سلامت جهانی (WHO) که به نام طبقهبندی آماری و بینالمللی بیماریها و مشکلات مرتبط با سلامت (ICD) شناخته میشود، برای اولین بار مشمول برخی از روشهای درمانی طب سنتی چینی خواهد بود.
WHO طبق اختیارات خود، هنجارهای پزشکی و استانداردهای درمانهای پزشکی را در سطح جهان تعیین کرده و محدودهی اختیارات سیاستهای اخلاقی و مبتنی بر شواهد را تنظیم میکند. این سازمان هزاران بیماری موجود را طبقهبندی کرده و بر نحوهی درمان این بیماریها توسط پزشکان، چگونگی تحت پوشش قرار دادن درمانها توسط بیمهها و تحقیقات انجام شده بر بیماریها و درمانها اثرگذار است. بیش از ۱۰۰ کشور در سطح جهان، سیاستهای پزشکی خود را بر اساس مستندات WHO تعیین میکنند.
وارد کردن TCM به ICD خطایی فاحش در شیوهی تفکر و پزشکی مبتنی بر شواهد است. اطلاعاتی هم که در ارتباط با تأثیر بسیاری از روشهای طب سنتی در دست میباشد، در بهترین حالت بسیار اندک و ناکافی هستند. محققان دانشگاه مریلند در سال ۲۰۰۹ ارزیابی گستردهای انجام دادند: آنها بر ۷۰ مرور موجود در این زمینه که روشهای درمانی TCM از جمله طب سوزنی را ارزیابی میکردند، نگاهی انداختند. هیچ یک از این مطالعات به نتیجهای نرسیده بودند. در واقع، یا اطلاعاتشان به درد نخور بود یا شامل آزمایش استانداردی نبودند.
برای حصول اطمینان باید گفت بسیاری از داروهای معتبری که به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرند –از جمله آسپیرین، داروهای ضداحتقان و برخی شیمیدرمانیهای ضدسرطان- ذاتاً از گیاهان یا سایر منابع طبیعی به دست آمدهاند. اما این داروها همگی آزمایشهای بالینی گستردهای برای اثبات ایمنی و کارآیی خود از سر گذراندهاند. تأیید کردن درمانهایی که فاقد این استانداردها هستند، میزان استفاده از آنها را افزایش میدهد. اما در عین حال، از اعتبار WHO نیز میکاهد.
چین مدتهاست کسب مقبولیت جهانی برای طب سنتی خود را در دستور کار قرار داده است. تحقق این هدف، درآمدی بالغ بر سالانه ۵۰ میلیارد دلار برای اقتصاد این کشور به ارمغان میآورد. در سال ۲۰۱۶ Margaret Chan، سرپرست وقت WHO، از برنامههای مذکور چین حمایت کرد. با این که فهرست کردن TCM و آگاهسازی کارکنان عرصهی سلامت از روشهای درمانی آن که توسط میلیونها نفر مورد استفاده قرار میگیرند، ایدهی خوبی است؛ اما وارد ساختن بیملاحظهی آن به ICD، روشهای درمانی TCM را با درمانهایی که آزمایشهای بالینی بسیار از سر گذراندهاند، یکسان جلوه میدهد.
روشهای درمانی طب سنتی کنترل شده نیستند و به طور مکرر به جای درمان افراد، موجب بدتر شدن وضعیت بالینیشان میشوند. به خصوص یکی از اجزای مشکلساز مورد استفاده در طب سنتی به نام آریستولوچیک اسید، با آسیب کشندهی کلیه و سرطانهای مجاری ادراری ارتباط دارد.
در سال ۲۰۱۸ طی مطالعهای که در ژورنال انگلیسی فارماکولوژی بالینی منتشر گردید، ۴۸۷ محصول چینی مورد استفاده توسط بیماران آزمایش شد. در محتویات این داروها، ۱۲۳۴ جزء شناسایی شد که شامل داروهای تأیید شده و همچنین ممنوع غربی، آنالوگهای دارویی و بافت تیروئید حیوانی بودند. در سال ۲۰۱۲ تیمی به سرپرستی Megan Coghlan، از دانشگاه موردوچ استرالیا، در ۱۵ نمونهی داروهای سنتی به فرم پودر، قرص، کپسول و چای گیاهی، قطعات DNA شناسایی کرد. نمونهها همچنین شامل گیاهان تولیدکنندهی مواد سمی و DNA گونههای حیوانی در خطر انقراض – مانند خرس سیاه آسیایی و کَل سکایی- بودند.
از این رو، افزایش استفاده از طب سنتی چینی علیرغم تأثیر منفی بر سلامت، اثرات شاخص محیطی خواهد داشت. این امر به تخریب اکوسیستمها و افزایش تجارت غیرقانونی حیات وحش خواهد انجامید. اکتبر گذشته، چین از قانونی کردن تجارت کنترل شدهی شاخ رینوسروس و استخوان ببر خبر داد (اقدامی که به علت جنجالی که در ماه نوامبر در سطح جهان به پا کرد، به تعویق افتاده بود). اعتقاد بر آن است که هر دوی این اقلام قدرت درمان طیفی از ناراحتیها -از تب گرفته تا ناتوانی جنسی- را دارند؛ اگرچه هیچ مطالعهای نتیجهی مفیدی را گزارش نکرده است. به ادعای منتقدان، صدور مجوز برای شکار کنترل شدهی گونههای در معرض انقراض، آمار شکار غیرقانونی را افزایش خواهد داد.
تا زمانی که روشهای درمانی طب سنتی چینی تحت آزمایش برای اثبات کارآیی، تعیین دوز مورد استفاده و ایمنی قرار نگرفتهاند، WHO باید آنها را از لیست خود حذف کند. این روشهای درمانی نیز باید قبل از ورود به استانداردهای طبابت، همچون سایر موارد تحت موشکافی و بررسیهای دقیق قرار بگیرند.