ما هر روز در معرض حجم زیادی از اطلاعات قرار میگیریم. کانالهای موجود در شبکههای مجازی روزانه اطلاعات زیادی را (چه درست، چه نادرست) به خورد کاربران میدهند. به کدام یک از این اطلاعات میتوان اعتماد کرد؟ نمیتوان با اطمینان به این سؤال پاسخ داد، ولی حداقل میدانیم که بعضی از باورهای عمومی از مدتها قبل از اعتبار ساقط شدهاند. در سومین قسمت از این مجموعه، به بررسی ۱۰ مورد دیگر از باورهایی خواهیم پرداخت که هر کسی در جامعه ممکن است حداقل یکبار آنها را شنیده باشد.
۲۱. میخ زنگزده باعث ایجاد کزاز میشود
توصیه میشود در صورت فرو رفتن میخ زنگزده به هر جایی از بدن، به عنوان یک اقدام پیشگیرانه، واکسن کزاز تزریق گردد. اما این زنگ روی میخهای قدیمی نیست که خطر ایجاد کزاز را بالا میبرد. کزاز یک بیماری عفونی است که در صورت وارد شدن باکتری کلستریدیوم تتانی (Clostridium tetani) به بدن ایجاد میشود. این باکتری به شکل هاگ (با پوشش بسیار سخت و مقاوم) در خاک زندگی میکند و از طریق جراحتهای پوستی، خود را به قسمتهای داخلیتر بدن میرساند. حال اگر میخی که وارد دستتان شده زنگزده نیز بوده، به این معنی است که مدت زمان زیادی در یک محیط مرطوب و خاکآلود به حال خود رها شده است. این باعث میشود احتمال نشستن هاگ باکتری بر روی میخهای زنگزده بالاتر برود.
۲۲. شنا کردن بعد از صرف غذا به گرفتگی عضله منجر میشود
عدهای میگویند که وارد شدن به استخر با شکم پر باعث بروز گرفتگیهای عضلانی بسیار شدید میگردد، که حتا میتواند کشنده باشد. ولی اگر اینچنین بود، چرا شناگران استقامت در جریان مسابقه غذا میخورند؟ فشار معدهی پر میتواند درد شکمی ایجاد کند، اما بعید به نظر میرسد این درد به قدری شدید باشد که شناگر را به کام مرگ بکشاند.
۲۳. انسان از شامپانزهها تکامل یافته است
یکی از بزرگترین برداشتهای نادرست از نظریه تکامل این عقیده است که ما از نوادگان شامپانزهها هستیم. ما رابطهی نزدیک و تنگاتنگی با شامپانزهها داریم، هر دو جزو نخستیها هستیم و ۹۸.۸ درصد از محتوای ژنتیکیمان نیز مشابه است؛ اما این جانوران نه عموزادههای ما هستند و نه اجداد ما! اگر تبارنامههای انسان و شامپانزه را در گذشته دنبال کنیم، چیزی در حدود ۶ میلیون سال قبل به واسطهی یک نیای مشترک به یکدیگر متصل خواهند شد. اما این نیای مشترک، انسان و یا شامپانزه نبوده است. نوادگان این نیای مشترک ۶ میلیونساله، هر یک مسیر جداگانهای را پیموده و به شکلگیری گونههای مجزایی منجر شدهاند که امروزه میبینیم.
۲۴. صاعقه دو بار به یک نقطه برخورد نمیکند
اگر زمین را یک صفحهی مسطح فرض کنیم که تمام عناصر موجود در آن توزیع یکسانی داشته باشند، صاعقه با احتمال مشابهی میتواند به هر نقطهای از این صفحه برخورد کند. به همین دلیل، احتمال این که صاعقه دو بار به یک نقطه برخورد کند، بسیار پایین خواهد بود. اما سیارهی ما یک صفحهی مسطح نیست. پستیها و بلندیهای طبیعی و مصنوعی (مانند آسمانخراشها)، رطوبت موجود در هوا و حتی نوع قرارگیری برگهای درختان میتواند احتمال برخورد صاعقه با یک نقطه را تغییر دهد. بنابراین عجیب نیست اگر صاعقه بیشتر از یک بار به یک نقطهی به خصوص برخورد کند.
۲۵. جوجههایی که با انسان تماس داشته باشند از سوی مادرشان طرد میشوند
پرندگان بینایی قدرتمندی دارند، ولی چنین ادعایی در مورد حس بویایی آنها صحت ندارد. به همین دلیل، انگولک شدن جوجههای یک پرنده توسط انسان (!) بویی از این گونهی موذی بر روی پرنده بر جای نخواهد گذاشت، که باعث طرد شدن جوجهها شود. پرندهها معمولاً هنگامی جوجههای خود را رها میکنند که احساس خطر کنند. وگرنه ناز کردن جوجهها باعث نمیشود مادرشان آنها را طرد کند.
۲۶. محصولات طبیعی ایمنتر از محصولات دستسازند
بحث پیرامون محصولات دستساز بشر (شامل هر نوع محصول کارخانهای) فراوان است؛ تا جایی که هر تولیدکنندهای سعی میکند یک برچسب «صد در صد طبیعی» به محصول خود بچسباند. اما حقیقت این است که ترکیبات طبیعی هم صد در صد ایمن نیستند. هر مادهای در مقادیر بالا میتواند سمی باشد، خواه انسان آن را ساخته باشد و یا این که از طبیعت به دست بیاید. مهم این است که محصول مورد نظر چه ترکیباتی در خود دارد، نه این که چه کسی آن را ساخته است.
۲۷. انسان فقط پنج حس دارد
بله، همگی پنج حس اصلی را ازبر هستیم. اما فهرست حواس انسان با شمارهی پنج به پایان نمیرسد. ما حواس متعدد دیگری مانند تعادل و درد داریم. یکی از حواس مهم، حس عمقی (proprioception) است. حس عمقی به ما کمک میکند بفهمیم مفاصل بدنمان در چه موقعیتی قرار دارند. درک حرارت نیز یکی دیگر از حواس انسان است که به افتراق سرما از گرما کمک میکنند.
۲۸. علت کهنگی نان، خشک شدن آن است
نان بیات اغلب خشک است و برای خورده شدن باید نمدار گردد، ولی خشک بودن نان به معنی بخار شدن آب آن نیست. در واقعیت، مولکولهای آب در داخل کریستالهای نشاسته به دام میافتند، و همین مسئله باعث میشود نان خشک به نظر برسد. برای جلوگیری از این اتفاق میتوان هنگام پخت نان کمی روغن به آن اضافه کرد، و یا این که نان را در جای خشک و خنک نگهداری کرد.
۲۹. شیشه در طی زمان به پایین سرازیر میشود
شیشههای پنجرههای قدیمی به گونهای ساخته میشدند که در پایین ضخیمتر باشند. پیشتر عقیده بر این بود که شیشه در واقعیت نوعی مایع است که به مرور زمان به پایین جاری میشود. امروزه میدانیم که شیشه یک «جامد کشسان» است، و متخصصین نیز این مسئله را تأیید کردهاند که ضخیمتر بودن یک طرف شیشههای قدیمی به دلیل نوع ساخت این شیشهها بوده، نه فاز شیشه.
۳۰. بیشتر گرمای بدن از طریق سر تلف میشود
ما در زمستان برای گرم نگهداشتن سرمان از کلاه استفاده میکنیم. عدهای دلیل آن را به هدر رفتن گرمای بدن از طریق سر، عنوان کردهاند. ولی در واقعیت، سر هیچگونه مزیت خاصی نسبت به سایر نقاط بدن ندارد و گرما را با همان سرعت دفع میکند. علت استفاده از کلاه این است که بقیهی جاهای بدن ما تقریباْ همواره پوشیده هستند.