در گذشته، تصور بر این بود که ADHD (اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی) فقط بین کودکان رایج بوده و تا رسیدن به بزرگسالی از بین می‌رود. اما امروزه می‌دانیم که بیماری ADHD شامل شرایطی عصبی می‌شود که تمام طول زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
با این حال، علائم ADHD با گذر زمان تغییر می‌کنند، به طور مثال؛ حالت بیش‌فعالی که در کودکی بارز است به مرور زمان کاهش می‌یابد و فرد یاد می‌گیرد چگونه با راه‌های سالم، انرژی خود را کنترل کند.
گرچه علائم این بیماری تغییر می کنند، ADHD هنوز هم می‌تواند مانعی برای فعالیت‌های نرمال یک فرد بزرگسال باشد. روابط ، سلامتی، موقعیت کاری و امور مالی، از جمله جنبه‌های زندگی یک فرد هستند که ممکن است تحت تاثیر این بیماری قرار بگیرند.
در عین حال، در برخی موارد ADHD تا مدت‌ها تشخیص داده نمی‌شود. برخی از بزرگسالانی که با علائم تنبلی یا پریشانی خیال به پزشک مراجعه می‌کنند، از شنیدن اینکه به ADHD مبتلا هستند تعجب می‌کنند.
اگر به عنوان والدین احساس می‌کنید فرزندتان به ADHD مبتلاست، یا اگر به تازگی به عنوان یک بزرگسال به شما گفته شده است که دارای ADHD می‌باشید، بسیار مهم است که با علائم و روش‌های درمانی این بیماری آشنا شوید و استراتژی‌های لازم را برای زندگی بهتر با ADHD دنبال کنید.
علائم بیماری ADHD
نشانه‌های این بیماری در کودکان، گستره‌ی وسیعی از مشکلات رفتاری، اجتماعی و تحصیلی را شامل می‌شود.
داشتن مشکل در تمرکز بر یک کار واحد، صرف کردن زمان طولانی در انجام وظایف و تکالیف و نیز داشتن سختی در نشستن به حالت آرام و ساکن از علائم رایج این اختلال در کودکان مبتلا به ADHD است.
در مقابل، افراد بزرگسالی که با این بیماری درگیر هستند، به راحتی خسته می‌شوند، انجام وظایف کاری برایشان زمان‌بر بوده و ممکن است در حین مکالمات، تمایلی برای گوش دادن به طرف مقابل از خود نشان ندهند.
حتی افرادی که وجود اختلال ADHD در آن‌ها از طریق پزشک تشخیص داده شده است، گاهی در تشخیص اینکه کدامیک از رفتار‌ها و مشکلاتشان از ADHD نشات می‌گیرد، دچار مشکل می‌شوند! ممکن است فکر کنند پریشان حالی و برخی از رفتار‌های تکانشی ، بخشی از شخصیت و وجود آن‌هاست و به بیماری ربطی ندارد.
همچنین در مورد رفتار‌هایی که از ADHD ناشی می‌شوند قضاوت‌های اخلاقی فراوانی صورت می‌گیرد. به طور مثال؛ رفتار فردی مبتلا به این اختلال که نمی‌تواند در یک قرار ملاقات آرام بنشیند، ممکن است به عنوان نوعی بی‌احترامی تلقی می‌شود. اگر در مدرسه از فردی خطاهایی که ظاهراً از روی بی‌توجهی هستند سر بزند، برچسب بی‌انگیزگی به او می‌زنند.
کودکان و بزرگسالانی که به ADHD مبتلا هستند نیز ممکن است خود را تنبل و احمق بدانند در حالی به هیچ وجه این گونه نیست. آشنا شدن با پیچیدگی‌های خاص نوع ADHD خود به شما کمک می‌کند تا افکار منفی و احساس گناه و خجالتی که با آن همراه است را از خود دور کنید.
این کار به شما کمک می‌کند تا راحت‌تر بتوانید راه‌حل بهتری پیدا کنید.
علت ایجاد ADHD و عوامل خطر آن
در حالی که به طور قطعی ADHD به ژنتیک مربوط می‌شود (محققان سهم عوامل ژنتیکی را در ایجاد بیماری حدود ۷۰٪ تخمین زده‌اند)، هیچ تضمینی وجود ندارد که ADHD به نسل بعدی نیز منتقل شود.
عوامل خطر دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند در ایجاد این اختلال نقش ایفا کنند. به طور مثال؛ قرار گرفتن در معرض سموم خاصی مانند سرب، و یا داشتن یک بیماری خاص مانند مننژیت نیز احتمال شیوع بیماری ADHD در افراد را بالا می‌برد.
بعلاوه، تغذیه نامناسب در دوران بارداری نیز در ابتلای کودک به این اختلال بی‌تاثیر نیست.
راه‌های تشخیص ADHD
در گذشته، از واژه‌های ADD و ADHD استفاده می‌شد، اما امروزه ADD دیگر روش تشخیص موثقی محسوب نمی‌شود.
در حال حاضر، سه پرزنتاسیون (حالت) از اختلال کم توجهی و بیش‌فعالی (ADHD) وجود دارد که عبارتند از؛
- حالتی که عمدتا به صورت کم توجهی بروز می‌کند
- حالتی که عمدتا به صورت بیش‌فعالی شدید بروز می‌کند
- حالتی که به صورت ترکیبی از هردو بروز می‌کند
انواع مختلف ADHD را تحت عنوان ساب‌تاپ‌های ADHD (گونه‌های ADHD) می‌شناسند. هنگامی که پنجمین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) در سال ۲۰۱۳ منتشر شد، واژه‌ی «ساب‌تایپ» به واژه‌ی «پرزانتاسیون» تغییر پیدا کرد. به طور مثال؛ فردی که برای تشخیص مراجعه می‌کند، ممکن است دارای اختلال کم توجهی و بیش‌فعالی باشد، حالتی که ترکیبی از دو حالت متفاوت است.
گرچه واژه‌ی اصلی برای بیان این اختلال معرفی شده است، اما هنوز هم برخی افراد از عبارت «ساب‌تایپ» یا «انواع» استفاده می‌کنند.
تشخیص ADHD برخلاف بسیاری از بیماری‌ها که با استفاده از روش‌های ساده‌ی آزمایشی مانند آزمایش خون و شرکت در پرسشنامه‌های آنلاین صورت می‌گیرد، نیست. برای تشخیص درست، باید ارزیابی‌هایی با جزئیات دقیق صورت بگیرد. این ارزیابی‌ها باید توسط متخصصی از سلامت بهداشت و با استفاده از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM= راهنمای اصلی تشخیصی در ایالات متحده) انجام شود تا مشخص گردد آیا معیار‌های مشخص در شما وجود دارد یا خیر.
تست‌های مورد نیاز در این ارزیابی شامل: استفاده از پرسشنامه‌ها، رتبه‌بندی مقیاس‌ها، غربالگری ذهنی، مصاحبه، بررسی میزان توجه پایدار و حواس پرتی می‌شود. علائم ADHD می‌تواند مشابه اختلالاتی مانند افسردگی، اختلال شخصیت دوقطبی، اختلالات یادگیری و مشکلات خواب باشد.
بنابراین، قسمت مهمی از ارزیابی اختصاص پیدا می‌کند به تشخیص این که آیا اختلال فرد، ADHD است یا شرایط دیگری این علائم را پدید می‌آورند. در برخی موارد علائم فرد ناشی از ADHD و عامل دیگر همراه آن است، مانند اضطراب.
درمان ADHD
مصرف دارو، رایج‌ترین روش درمان ADHD است، اما با این حال تنها راه درمان این اختلال تجویز دارو نیست.
به قول معروف « قرص‌ها، مهارتی را یادمان نمی‌دهند»، به این معنی که علاوه بر مصرف دارو، یادگیری مهارت‌های مناسب افراد ADHD برای انجام فعالیت‌های روزانه می‌تواند بسیار مفید واقع شود.
بسیاری از برنامه‌های درمانی شامل ترکیبی از انواع روش‌ها می‌شود، زیرا در این صورت هر یک از روش‌ها باعث افزایش اثر روش دیگر می‌شود. برای مثال؛ مصرف دارو، شرایط را برای اعمال رفتار‌های جدید فراهم می‌کند. با برخی از راه‌های درمانی ADHD آشنا شوید:
دارودرمانی: به احتمال زیاد پزشک شما دو نوع دارو می‌تواند برای شما تجویز کند: دارو‌های محرک و غیر‌محرک. دارو‌های محرک میزان بیش‌فعالی شما را کاهش داده و به تقویت سطح توجه شما می‌پردازند. دارو‌های محرک معمولاً بسیار موثر واقع می‌شوند ولی ممکن است عوارضی به دنبال داشته باشند.
رفتار درمانی: رفتار درمانی شناختی (CBT)، یکی از روش‌هایی است که در درمان این اختلال بسیار مفید عمل می‌کند. مهارت‌های حاصل از CBT کمک می‌کند تا الگو‌های بیهوده رفتاری را تغییر دهید و رفتار‌هایی را دنبال کنید که ممکن است عملکرد شما را بهبود ببخشند.
تغییر در سبک زندگی: راه‌های دیگری وجود دارند که با استفاده از آن‌ها می‌توانید اثرات منفی ADHD را در زندگیتان به حداقل برسانید. کار کردن و حضور در محل کار به شما کمک می‌کند بیشتر احساس مؤثر و فعال بودن کنید. نوشتن چک لیست و نظم دادن به امور، کمک می‌کند تا وقت کم‌تری را صرف اهمیت دادن به موضوعاتی کنید که درست پیش نمی‌روند. ورزش روزانه و منظم همچنین در کاهش برخی از علائم شما بسیار مفید هستند.
سعی کنید همواره با کسانی که تحت تداوی آن‌ها هستید، از نزدیک کار کنید تا بتوانید بهترین استراتژی لازم برای درمانتان را پیدا کنید.
زندگی کردن با ADHD
فردی که برای اولین بار متوجه می‌شود دارای ADHD است، ممکن است رفتار‌ها و احساسات مختلفی از خود نشان دهد. دانستن اینکه چه انتظاراتی باید داشته باشید و چگونه زندگی خود را مدیریت کنید، نکته کلیدی مقابله با واکنش‌های شدید احساسی می‌باشد.
با اینکه ADHD قابل درمان نیست، اما علائم آن به طور مؤثری قابل کنترل هستند. بسیار مهم است که علائم اولیه و میزان پیشرفت خود را در نظر داشته باشید تا بتوانید راه‌های درمانیتان را با توجه به آن تنظیم کنید.
همچنین دقت داشته باشید با چه کسانی در مورد بیماریتان باید صحبت کنید. آیا لازم است به دوستان، آشنایان یا کارفرمایتان در مورد این اختلال توضیح دهید؟
گرچه شما مجبور نیستید با هرکسی راجبه بیماری خود صحبت کنید، با این حال در میان گذاشتن این مطلب با افراد مهم زندگیتان، می‌تواند به دیگران کمک کند شرایط شما را بهتر درک کنند. بدنبال آن شما حمایت و یاری لازم برای بهتر شدن عواطفتان را از طرف این افراد دریافت خواهید کرد.
ADHD در کودکان
بزرگ کردن کودک مبتلا به ADHD چالش‌های فراوان خودش را دارد. دریافت بهترین راه‌های درمانی و حمایتی می‌تواند نکته‌‌ای کلیدی برای کنترل علائم فرزندتان باشد.
این راه‌های درمانی ممکن است شامل دارودرمانی نیز باشد. دارو‌های تجویز شده برای کاهش رفتار‌های تکانشی، افزایش تمرکز و بهبود حواس پرتی کودک بسیار مفید هستند.
با توجه به روش‌های درمانی، شرکت در مدرسه برای کودکان ADHD بسیار مفید خواهد بود. کودک می‌تواند در صندلی‌ای نزدیک معلم بنشیند و برای حل تکالیف خود زمان بیشتری را صرف کند. همچنین آموزش برای اولیای این کودکان یکی از جنبه‌های مهم روند درمان است. این آموزش‌ها جهت یادگیری روش‌ها و استراتژی‌های مورد نیاز صورت می‌گیرد تا به کودکان ADHD کمک کند بهتر بتوانند علائم خود را کنترل کنند.
