تحقیقات جدید بر روی موش‌ها نشان می‌دهد که محدود کردن استفاده از آنتی بیوتیک‌ها، ممکن است برای مهار شیوع باکتری‌های مقاوم کافی نباشد. در وهله اول، تلاش‌ها باید در جهت جلوگیری از ابتلا به عفونت با ابرمیکروب‌ها باشد.
این نتایج زمانی به دست آمد که دانشمندان ETH زوریخ در سوئیس، نوعی مکانیسم مقاومت باکتریایی در باکتری‌هایی که در روده زندگی می‌کنند را کشف کردند که قبلاً ناشناخته بود. مقاله‌ی اخیر Nature نشان می‌دهد که چگونه این تیم با آزمایش بر روی موش‌ها این مکانیسم را کشف کرده است. باکتری‌هایی که در برابر آنتی بیوتیک‌ها و روش‌های درمانی مقاومت می‌کنند، با رفتن به حالت خفته می‌توانند زنده بمانند.
اگر می‌خواهید شیوع ژن‌های مقاومتی را کنترل کنید، باید در وهله اول از خود میکروارگانیسم‌های مقاوم شروع کرده و مانع از انتشار آن‌ها شوید. برای مثال با اقدامات بهداشتی موثر و یا واکسیناسیون.
Mederic Diard دستیار ارشد نویسنده
تا همین اواخر، Diard در ETH زوریخ کار می‌کرد. هم اکنون او استاد دانشگاه Basel در سوئیس است. بر اساس سازمان بهداشت جهانی (WHO) مقاومت آنتی بیوتیکی یک نگرانی بهداشت عمومی در تمام کشورهاست.
طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، در ایالات متحده آمریکا سالانه حداقل دو میلیون نفر به عفونت‌های باکتریایی مقاوم مبتلا می‌شوند که حداقل ۲۳۰۰۰ نفر از آن ها به همین علت جان خود را از دست می‌دهند.
دستیابی به ژن‌های مقاومت
باکتری‌ها با به دست آوردن ژن‌های مقاوم، می‌توانند در برابر آنتی بیوتیک‌ها مقاوم شوند. باکتری‌ها می‌توانند این ژن‌ها را از طریق انتقال افقی ژن (horizontal gene transfer) از باکتری‌های دیگر، و یا از طریق جهش به صورت خود به خودی دریافت کنند.
ژن‌های مقاومت از طریق مکانیسم‌های متعددی می‌توانند باکتری‌ها را در برابر آنتی بیوتیک‌ها مقاوم کنند. این مکانیسم‌ها شامل مواردی از قبیل: خارج کردن آنتی بیوتیک از سلول، جلوگیری از عبور دارو از غشا سلولی و ورود آن به سلول، و غیرفعال کردن داروها با آنزیم‌ها هستند.
در نتیجه استفاده از آنتی بیوتیک‌ها باکتری‌های ضعیف‌تر از بین می‌روند ولی باکتری‌های حامل ژن‌های مقاوم هم چنان به حیات خود ادامه می‌دهند. بنابراین استفاده بی رویه از آنتی بیوتیک‌ها موجب شیوع بیشتر باکتری‌های مقاوم می‌شود. هم چنین موجب افزایش عفونت‌های باکتریایی می‌شود که در برابر درمان مقاومت نشان می‌دهند. این توضیحات هم سو با عقاید چارلز داروین در مورد بقای گونه‌های شایسته است.
چنین استدلال‌هایی می‌تواند توضیح دهد که چرا بسیاری از مقامات بهداشتی خواستار محدودیت استفاده آنتی بیوتیک‌ها هستند.
مکانیسم دیگر مقاومت آنتی بیوتیکی
با این حال مطالعات جدید حاکی از آن است که محدود کردن استفاده از آنتی بیوتیک‌ها ممکن است برای مقابله با مقاومت باکتریایی کافی نباشد. زیرا این باکتری‌ها مقاوم هستند و بدون استفاده از آنتی بیوتیک‌ها هم می‌توانند گسترش یابند. باکتری‌های مقاوم شده قادر هستند میزان متابولیسم خود را تا حدی کاهش دهند که فقط زنده بمانند.
دانشمندان مدتی است که می‌دانند باکتری‌های مقاوم وجود دارند و آنتی بیوتیک‌ها قادر به از بین بردن آن‌ها در حالت خفتگی نیستند.
سالمونلا نوعی باکتری است که هنگامی که از طریق روده به سایر بافت‌ها تهاجم می‌کند می‌تواند مقاوم شود. این باکتری‌ها قادر هستند برای ماه‌های طولانی در حالت خفته بمانند و ردیابی نشوند. هنگامی که شرایط مساعد شود، میکروب‌ها از حالت خفتگی درمی‌آیند و می‌توانند موجب عفونت شوند. البته یافته‌های جدید نشان می‌دهند که حتی اگر این باکتری‌ها موجب ایجاد عفونت نشوند هم تهدید محسوب می‌شوند. بر اساس یافته‌های پروفسور Diard و همکارانش، سالمونلا نه تنها قدرت پایدار ماندن را دارد؛ بلکه قادر است ژن‌های مقاومت را در قالب قطعات کوچک به نام پلازمید انتقال دهد. در آزمایشاتی که بر روی موش‌ها انجام شد؛ مشخص شد هنگامی که سالمونلاهای حاوی پلازمید از حالت خفتگی خارج می‌شوند، قادر هستند ژن‌های مقاومت خود را به آسانی به اشتراک بگذارند.
مقاومت در صورت عدم وجود آنتی بیوتیک نیز گسترش می‌یابد.
سالمونلاهای مقاوم نه تنها ژن‌های مقاومت خود را به باکتری‌های هم گونه خود انتقال می‌دهند، بلکه قادر هستند این ژن‌ها را به باکتری‌های سایر گونه‌ها نیز منتقل کنند. از جمله این گونه‌ها باکتری اشرشیای کلای است که جز فلور طبیعی روده می‌باشد. این ژن‌های مقاومت به باکتری‌هایی منتقل می‌شوند که انتقال افقی ژن در آن ها رخ می‌دهد.
Wolf Dietrich Hardt استاد ETH زوریخ این گونه توضیح می‌دهد:
به واسطه میزبان ثابت باکتری‌ها، پلازمیدهای دربر دارنده ژن‌های مقاومت می‌توانند قبل از منتقل شدن به باکتری‌های دیگر به مدت طولانی در بدن میزبان زنده بمانند.
محققان هم چنین اشاره می‌کنند که انتقال ژن‌های مقاومت، به حضور آنتی بیوتیک‌ها بستگی ندارد و در عدم حضور آن‌ها هم اتفاق می‌افتد.
این تیم تحقیقاتی قصد دارد بررسی کند که آیا این یافته‌ها در مورد خوک‌ها و سایر حیوانات اهلی که اغلب به عفونت سالمونلا مبتلا می‌شوند صدق می‌کند یا نه؟
این طرح شامل تحقیق در رابطه با این موضوع است که آیا مصرف پروبیوتیک‌ها و یا واکسیناسیون می‌تواند جلوی گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی در این حیوانات را بگیرد یا خیر؟
محدود کردن مصرف آنتی بیوتیک ها مهم است و در حقیقت کار درستی است. اما این اقدامات به تنهایی برای جلوگیری از گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی کافی نیست.
پروفسور مدریک دیارد
