بیماری واریکوسل تورم وریدهای واریسی موجود در بیضه است که معمولا مشکل خاصی برای فرد ایجاد نمی‌کنند، ولی ممکن است باروری را تحت تاثیر قرار دهد. علت واریکوسل اختلال در عملکرد دریچه‌های وریدهای بیضه است که نمی‌توانند خون را برگشت دهند. این مشکل در ۱۵ درصد مردان رخ می‌دهد و در سنین ۱۵ الی ۲۵ شایع تر است.
واریکوسل معمولا یک طرفه بوده و مخصوصا سمت چپ را درگیر می‌کند.
واریکوسل…
- واریکوسل، وریدهای واریسی بیضه هستند که شیوع آن در سنین ۱۵ الی ۲۵ بیشتر است.
- علت اصلی واریکوسل مشخص نیست اما مکانیسم آن مشابه وریدهای واریسی پا می‌باشد.
- معمولا باعث درد نمی‌شوند.
- مشکل خاصی برای فرد ایجاد نمی‌کنند، ولی ممکن است باروری را دچار مشکل کند.
- در صورت بروز عوارض شدید، اندیکاسیون جراحی دارد.
بیماری واریکوسل چیست
به بزرگ شدن وریدهای بیضه در داخل اسکروتوم یا کیسه‌های محتوی بیضه‌ها، واریکوسل می‌گویند. این بیماری نوع خاصی از وریدها را به نام شبکه‌ی پمپینی فرم، درگیر می‌کنند. شبکه‌ی پمپینی فرم در طناب اسپرماتیک وجود دارد. این طناب حاوی اجزایی وازا دفران و شریان تستیکولار می‌باشد که اولی مسئول انتقال اسپرم‌هاست و دومی، وظیفه‌ی خونرسانی بیضه‌ها را بر عهده دارد.
تولید اسپرم باید در دمای مناسب ۳۴.۵ درجه سلسیوس انجام گیرد و با توجه به اینکه دمای نرمال بدن ۳۷ درجه است، لذا بیضه‌ها در سطح پایین تر از بدن و خارج تنه قرار می‌گیرند. کار شبکه‌ی پمپینی فرم، خنک کردن خون وارد شده به بیضه، قبل از رسیدن به اسپرم هاست.
واریکوسل، با مختل کردن مکانیسم سرمایشی خون، باعث تولید اسپرم‌های نامناسب می‌شود.
درمان واریکوسل
واریکوسل به ندرت به درمان نیاز دارد، مگر در موارد زیر:
- ایجاد درد و ناراحتی
- کاهش تعداد اسپرم‌ها
- ناباروری که به مدت دوسال طول کشیده باشد و دلیل دیگری نداشته باشد
جراحی واریکوسل
در صورت اندیکاسیون جراحی، سه روش برای جراحی واریکوسل وجود دارد:
- Varicocelectomy: جراحی باز تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.جراح معمولا از طریق ناحیه‌ی اینگوئینال و ندرتا از طریق شکم و ران، به ناحیه‌ی مورد نظر دسترسی پیدا می‌کند. با استفاده از سونوگرافی و میکروسکوپ‌های جراحی، ورید مورد نظر را بسته و مسیر خون را به یک ورید سالم‌تر هدایت می‌کنند. عوارض بعد از عمل ناچیز است و فرد بعد از مدت کوتاهی به زندگی نرمال خود باز می‌گردد.
- جراحی لاپاراسکوپیک: جراح با ایجاد برشی مختصر روی شکم، ابزار جراحی کوچکی را وارد ورید واریسی می‌کند تا آن را ببندد.
- Percutaneous embolization: پزشک رادیولوژیست، کاتتری را از راه گردن یا کشاله‌ی ران وارد بدن بیمار می‌کند. جراح با استفاده از ابزارهای جراحی و مواد شیمیایی، ورید آسیب دیده را با ایجاد اسکار می‌بندد. این روش چندان تهاجمی نیست و می‌تواند سرپایی انجام شود.
ریسک های بعد از جراحی واریکوسل
با اینکه جراحی‌های انجام شده برای درمان واریکوسل خطر چندانی ندارند، اما مانند هر پروسه‌ی جراحی دیگر ممکن است ریسک‌هایی داشته باشند که عبارتند از:
- آسیب شریان
- آتروفی بیضه‌ها
- عفونت
- کبودی، تورم و یا احتباس مایع در بیضه
- درد شکم
در موارد نادر، آمبولی ورید کلیوی ممکن است رخ دهد که نیازمند جراحی‌های وسیع تر می‌باشد. همچنین ممکن است واریکوسل در وریدهای دیگر بیضه بعد از جراحی ایجاد شود که باز هم نیازمند انجام جراحی‌های دیگر می‌باشد.
علائم بیماری واریکوسل چیست
درد در واریکوسل به ندرت اتفاق می‌افتد، ولی در صورت بروز ممکن است:
- به هنگام ایستادن یا انجام دادن فعالیت بدنی تشدید یابد،
- درد مبهم و یا درد شدید ایجاد کند،
- خوابیدن به پشت درد را کاهش دهد،
- با گذشت زمان، شدت درد افزایش یابد.
واریکوسل معمولا بی علامت است و شاید پزشک به طور تصادفی به هنگام معاینه‌ی فیزیکی متوجه آن شود. در هر صورت، افراد باید هر گونه تغییر در بیضه‌ها را با پزشک در میان بگذارند، مثلا:
- هرگونه تغییر در اندازه، شکل و ظاهر بیضه‌ها
- بروز توده یا تورم در بیضه
- مشکلات باروری
- تورم اسکروتوم یا کیسه‌ی بیضه
- وریدهای سطحی متورم شده
عوارض بیماری واریکوسل چیست
در برخی از موارد، بیماری واریکوسل مشکلاتی برای افراد به وجود می‌آورد.
ناباروری
در بیماری واریکوسل، شایع ترین و مهم ترین مشکلی که پیش می‌آید، ناباروری است. به این دلیل که وریدهای متسع، باعث عبور خون زیادی از بیضه شده و دمایی بیشتر از دمای مناسب برای اسپرم‌ها، به وجود می‌آورند.
بین ۳۵ الی ۴۴ درصد مردان با ناباروری اولیه، دچار واریکوسل هستند. (ناباروری اولیه به معنی عدم باروری در ۱۲ ماه اول بعد از اقدام به بچه‌دار شدن است). این درصد در ناباروری ثانویه، به ۴۵ الی ۸۰ درصد می‌رسد. (در ناباروری ثانویه، زوج‌ها حداقل یکبار بچه‌دار شده اند و بعد از آن بارور نبوده‌اند).
مردانی که واریکوسل دارند، کیفیت مایه منی آنها نیز به نسبت کمتر است. تولید اسپرم در دمایی کمی پایین تر از دمای بدن، اتفاق می‌افتد.
کوچک شدن بیضه
واریکوسل درمان نشده، باعث آتروفی و کوچک شدن بیضه‌ها می‌شود. لوله‌های تولیدکننده‌ی اسپرم، بخش اعظم بیضه را تشکیل می‌دهند که در صورت آسیب، کوچکتر و نرم‌تر و ناکارامدتر می‌شوند.
عدم تعادل هورمونی
وقتی سلول‌ها به افزایش فشار واکنش نشان می‌دهند، تغییرات هورمونی پدیدار می‌شود. ممکن است هورمون لوتئین کننده یا LH افزایش یابد. این هورمون در هر دو جنس وجود داشته ولی در زنان بیشتر است. گاهی کاهش هورمون تستوسترون نیز رخ می‌دهد.
علت ایجاد بیماری واریکوسل چیست
یکی از تئوری‌های علت واریکوسل، این است که دریچه‌های موجود در طناب اسپرماتیک؛ که مسئول تامین جریان خون بیضه‌ها هستند، به درستی کار نمی‌کنند و مکانیسمی مشابه واریس در پا اتفاق می‌افتد.
دریچه‌های یکطرفه در وریدها باید خون را به سمت قلب هدایت کنند. وقتی عملکرد دریچه مختل شود، اینکار به درستی انجام نشده و خون به داخل ورید باز می‌گردد. با ایجاد استخرهای خونی، وریدها تدریجا گشاد می‌شوند. همانند هر ارگان دیگری، با اختلال در جریان خون، عملکرد ارگان نیز با مشکل مواجه می‌شود. واریکوسل‌ها به انواع مختلف تقسیم می‌شوند:
- نوع فشاری: طناب اسپرماتیک پرخون بوده و گرید ۱ نام دارد.
- نوع شانت: تجمع خون باعث آسیب شدید ورید اسپرماتیک می‌شود و گرید ۲ یا ۳ واریکوسل را به وجود می‌آورد.
بیضه‌ی چپ بیشتر در معرض بیماری واریکوسل قرار دارد. اگر این بیماری فقط در یک طرف باشد، ممکن است اسپرم‌‍سازی هر دو بیضه را مختل کند.
ریسک فاکتورهای بروز بیماری واریکوسل چیست
ریسک فاکتورخاصی برای بروز واریکوسل وجود ندارد، اما می‌توان گفت که شیوع آنها در دوره‌ی بلوغ زیاد است. به طرز باورنکردنی، داشتن اضافه وزن ریسک آن را کمتر می‌کند! افراد با قد بلند بیشتر در معرض واریکوسل هستند.
واریکوسل احتمال باروری مردان را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. اگر واریکوسل در مرد بالای ۴۰ سال ایجاد شود، احتمالاً به دلیل انسداد در یکی از رگ‌های بزرگ در ناحیه شکم، و یا در نتیجه‌ی تومور کلیه باشد.
درمان طبیعی واریکوسل
اگر واریکوسل به جراحی نیاز نداشت، پوشیدن لباس‌های زیر مخصوص واریکوسل، علائم را کاهش می‌دهد. روش های درمانی مختلفی برای درمان تعداد کم اسپرم‌ها وجود دارد، اما بهتر است با پزشک موردنظر مشورت شود.
تشخیص واریکوسل چگونه است
واریکوسل سه گرید دارد:
- گرید یک: کوچکترین نوع. با چشم دیده نمی‌شود. پزشک می‌تواند با انجام مانور والسالوا به وجود آن پی ببرد.
- گرید دو: قابل دیدن نیست ولی بدون بدون انجام مانور والسالوا لمس می‌شود.
- گرید سه: واریکوسل با چشم قابل مشاهده است.
اگر واریکوسل به حد کافی بزرگ باشد، در لمس شبیه کیسه‌ای از کرم است. واریکوسل تحت بالینی توسط روش‌های عکسبرداری قابل تشخیص است. ترموگرافی یا تست رفلاکس داپلر از این قبیل می‌باشد.
سونوگرافی نیز در تشخیص واریکوسل و علت ایجاد آن کاربردی است. همچنین به رد سایر علل احتمالی واریکوسل، مانند تومور در مجاورت ورید اسپرماتیک کمک می‌کند.
سایر آزمایشات ممکن، شامل تجزیه و تحلیل مایع منی و تست هورمون برای تشخیص هورمون تحریک کننده فولیکول بالا (FSH) و تستوسترون پایین می‌باشد. این حالت در صورت شک پزشک به عملکرد بیضه انجام شود.
واریکوسل معمولاً خطری ایجاد نمی‌کند ، اما اگر تغییری در شکل ، اندازه و قوام در ناحیه تناسلی ایجاد شود، مراجعه به پزشک بسیار مهم است.
