سنگ مثانه چیست
سنگ مثانه توده‌ای سفت متشکل از مواد معدنی موجود در مثانه است. این سنگ‌ها زمانی بوجود می‌آیند که مواد معدنی در ادرار تجمع یافته و متبلور شوند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تخلیه کامل مثانه برای شما مشکل باشد.
سنگ‌های کوچک مثانه ممکن است بدون درمان خودبخود دفع شوند. اما گاها سنگ مثانه به درمان یا جراحی نیاز پیدا می‌کند. اگر سنگ مثانه بدون درمان رها شود ممکن است باعث ایجاد عفونت یا عوارض دیگر شود.
علائم وجود سنگ مثانه چیست
گاهی اوقات سنگ مثانه حتی سنگ‌های بزرگ، هیچ مشکلی بوجود نمی‌آورند. اما اگر سنگ، دیواره مثانه را تحریک کند یا باعث انسداد جریان ادرار شود علائم و نشانه‌های زیر را ایجاد می‌کند:
- درد در قسمت پایین شکم
- درد هنگام دفع ادرار
- تکرر ادرار
- خون در ادرار
- مشکل شدن دفع ادرار یا تخلیه ناگهانی ادرار
- ادرار تیره رنگ یا ابری
علت ایجاد سنگ مثانه چیست
سنگ مثانه زمانی ایجاد می‌شود که مثانه بطور کامل تخلیه نشود. این سبب می‌شود ادرار در مثانه تجمع یافته کریستالیزه شده و سنگ تشکیل شود.
بعضی عفونت‌ها سبب ایجاد سنگ مثانه می‌شوند و گاهی اوقات یک مشکل اساسی که روی نگه داری، ذخیره و دفع ادرار مثانه تاثیر می‌گذارد، می‌تواند سبب تشکیل سنگ شود. هرگونه شی خارجی در مثانه نیز سبب ایجاد سنگ مثانه می‌شود. شایعترین عللی که سبب ایجاد سنگ مثانه می‌شود شامل:
- بزرگ شدن پروستات: پروستات بزرگ شده ( هایپرپلازی خوشخیم پروستات یا BPH) می‌تواند سبب ایجاد سنگ مثانه در مردان شود. بزرگ شدن پروستات باعث انسداد جریان ادرار و جلوگیری از تخلیه کامل مثانه می‌شود.
- آسیب دیدن اعصاب: به طور طبیعی اعصاب پیام‌ها را از مغز به ماهیچه‌های مثانه منتقل می‌کنند، تا ماهیچه‌ها منقبض یا منبسط شوند. اگر این اعصاب آسیب ببینند_ مثلا در اثر سکته، آسیب به نخاع یا دیگر بیماری‌ها_ ممکن است مثانه بطور کامل تخلیه نشود. به این وضعیت مثانه نوروژنیک می‌گویند.
علل احتمالی دیگر برای ایجاد سنگ مثانه شامل:
- التهاب: التهاب مثانه که گاها بوسیله عفونت مجاری ادراری یا رادیوتراپی لگن ایجاد می‌شود، می‌تواند سبب ایجاد سنگ مثانه شود.
- ابزار پزشکی: کاتتر مثانه_ لوله‌ای باریک که به درون میزراه فرستاده می‌شود تا خروج ادرار از مثانه و تخلیه آن را آسانتر کند_ ممکن است باعث ایجاد سنگ مثانه شود. همچنین اشیایی که ممکن است تصادفا وارد مثانه شوند مانند وسیله‌هایی که برای جلوگیری از بارداری استفاده می‌شود و یا استنت ادراری. کریستال‌های حاصل از مواد معدنی، در سطح این وسیله‌ها سنگ تشکیل می‌دهند.
- سنگ کلیه: سنگ‌های کلیه مشابه سنگ مثانه نیستند. چون روش تشکیل آن‌ها متفاوت است. اما سنگ‌های کوچک کلیه، ممکن است ازطریق میزنای به مثانه منتقل شوند ودر صورتی که دفع نشوند در آنجا تبدیل به سنگ مثانه می‌شوند.
ریسک فاکتورها
مردان بخصوص بالای ۵۰ سال در معرض خطر بیشتری برای سنگ مثانه هستند.
شرایطی که احتمال ابتلا به سنگ مثانه را افزایش می‌دهد شامل:
- انسداد: هر موقعیتی که جریان ادرار ازمثانه به میزراه _ لوله ای که ادرار را از بدن خارج می‌کند_ را مسدود کند، باعث تشکیل سنگ مثانه می‌شود. علل زیادی برای این انسداد وجود دارد اما شایعترین آن پروستات بزرگ شده است.
- آسیب به اعصاب: سکته، صدمه به نخاع، بیماری پارکینسون، دیابت، فتق دیسک و بیماری‌ها دیگری که به اعصاب کنترل کننده عملکرد مثانه آسیب میزنند، می‌توانند سبب ایجاد سنگ مثانه بشوند.
همراه شدن انسداد مجاری ادراری با آسیب عصبی احتمال ایجاد سنگ مثانه را بسیار افزایش می‌دهد.
عوارض
سنگ مثانه‌ای که دفع نشود_حتی سنگ‌هایی که علائمی هم ایجاد نکنند_ می‌توانند باعث ایجاد عوارضی شوند مانند:
- بیماری‌های مزمن مربوط به مثانه. سنگ مثانه ای که بدون درمان رها شود ممکن است منجر به بیماری‌های ادراری طولانی مدت مانند درد هنگام دفع ادرارو تکرر ادرار شود. سنگ مثانه ممکن است در دهانه مثانه جایی که ادرار از مثانه خارج و وارد پیش آبراه می‌شود، گیر کند و جریان ادرار را مسدود کند.
- عفونت مجاری ادراری. عفونت مکرر مجاری ادراری ممکن است بعلت وجود سنگ مثانه ایجاد شود.
پیشگیری
معمولا سنگ مثانه در اثر یک مشکل اساسی که پیشگیری از آن سخت است ایجاد می‌شود. اما با رعایت نکات زیر می‌توان شانس ابتلا به آن را کاهش داد:
- علائم غیر معمول ادراری خود را به پزشک اطلاع دهید. تشخیص سریع و درمان پروستات بزرگ شده یا بیماری‌های اورولوژیک دیگر، باعث کاهش خطر ایجاد سنگ مثانه می‌شود.
- استفاده زیاد از مایعات. نوشیدن فراوان مایعات خصوصا آب، ممکن است از ابتلا به سنگ مثانه پیشگیری کند چون مایعات، تجمع مواد معدنی در مثانه را رقیق می‌کنند. مقدار آب مورد نیاز بدن شما به سن، سایز، وضع سلامتی و سطح فعالیت شما بستگی دارد. از پزشک خود دربار مقدار مایع مناسب و مورد نیاز بدن خود سوال کنید.
تشخیص
تشخیص سنگ مثانه شامل روش‌های:
- معاینه فیزیکی: پزشک قسمت تحتانی شکم را برای بررسی اینکه آیا مثانه بزرگ شده یا نه معاینه می‌کند همچنین ممکن است معاینه مقعدی نیز برای بررسی بزرگ شدگی پروستات انجام دهد. شما باید هرنوع علائم یا مشکل مربوط ب دفع ادرار را به پزشک اطلاع دهید.
- تست ادرار: نمونه ادرار برای بررسی وجود مقادیر میکروسکوپی خون، باکتری و مواد معدنی کریستالیزه شده لازم است. همچنین این تست وجود عفونت مجاری ادراری که می‌تواند علت سنگ مثانه باشد یا در اثر سنگ مثانه بوجود بیاید را آشکار می‌کند.
- سی تی اسکن: CT از امواج X و کامپیوتر برای اسکن سریع و تهیه تصاویر واضح از داخل بدن استفاده می‌کند. CT حتی سنگ‌های خیلی کوچک را هم نشان می‌دهد. این روش یکی از حساسترین روش‌ها برای تشخیص همه انواع سنگ‌ها مثانه است.
- اولتراسوند: در این روش از امواج صدا برای تهیه تصویر از اندام و ساختارهای داخل بدن و تشخیص سنگ مثانه استفاده می‌شود.
- X_ray : استفاده از امواج ایکس برای تهیه تصویر از کلیه، میزنای و مثانه به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد آیا سنگ مثانه دارید یا خیر. اگرچه بعضی از انواع سنگ ها در X_ray معمولی قابل تشخیص نیستند.
درمان
نوشیدن مقدار زیادی آب ممکن است در دفع خودبخودی سنگ‌های کوچک کمک کننده باشد. اگرچه چون سنگ مثانه بعلت سختی وعدم تخلیه کامل مثانه بوجود می‌آید، ممکن است نوشیدن آب اضافی در دفع سنگ تاثیری نداشته باشد.
در بیشتر موارد، نیاز است سنگ به گونه ای دفع و حذف شود مثل:
شکستن و خرد کردن سنگ مثانه
در این روش ابتدا به بیمار داروی بی حسی یا بیهوشی عمومی داده می‌شود تا درد را حس نکند. سپس یک لوله باریک و کوچک که یک دوربین به انتهای آن وصل است وارد مثانه می‌شود تا پزشک سنگ را ببیند. بعد با لیزر، اولتراسوند یاابزارهای دیگر سنگ را به قطعات کوچک خرد کرده از مثانه خارج می‌کنند.
جراحی سنگ مثانه
گاها سنگ مثانه خیلی بزرگ است و شکستن آن دشوار است. در این موارد احتمالا پزشک با جراحی سنگ را خارج کند.
اگر سنگ مثانه شما بعلت انسداد خروجی مثانه یا بزرگ شدن پروستات ایجاد شده‌است باید خود این موارد همزمان با سنگ مثانه درمان شوند که عموما با جراحی صورت می‌گیرد.
طب سنتی
هیچ شواهدی مبنی بر تاثیر مثبت درمان‌های گیاهی روی سنگ مثانه وجود ندارد. عموما این سنگ ها بسیار سفت هستند و به لیزر، اولتراسوند یا ابزارهای دیگر برای شکستن آن‌ها نیاز است. قبل از مصرف هرگونه درمان سنتی با پزشک خود درباره اینکه آیا استفاده از آن بی خطر است یا با داروهای دیگری که درحال مصرف هستید تداخلی ندارد، مشورت کنید.
اگر علائم و نشانه‌های وجود سنگ مثانه را دارید ابتدا به یک پزشک عمومی مراجعه کنید. درصورتی که نیاز باشد شما به یک پزشک متخصص اورولوژی که متخصص درمان عفونت مجاری ادراری است، ارجاع داده می‌شوید.
ملاقات با پزشک
قبل از مراجعه به پزشک لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- هرگونه علائمی که دارید حتی آن‌هایی که فکر میکنید ربطی به وضعتان ندارد.
- اطلاعات شخصی کلیدی مثل هرگونه استرس زیادی که متحمل شده‌ای یا هرگونه تغییر در شیوه زندگیتان
- همه داروهایی که مصرف میکنید. مانند ویتامین‌ها ومکمل‌های غذایی
بعلاوه
- از کارهایی که قبل از ملاقات باپزشک باید انجام دهید آگاه باشد. برای مثال محدود کردن رژیم غذایی یا ناشتا رفتن
- بهمراه بردن یکی ازدوستان یا اعضای خانواده با خود
همچنین می‌توانید لیستی از سوال‌های خود درباره سنگ مثانه تهیه کنید تا از پزشک خود بپرسید مثل:
- سنگ مثانه چیست ؟
- آیا ممکن است سنگ مثانه من بدون درمان و بصورت خودبخود دفع شود؟
- اگر نه، آیا این سنگ‌ها نیاز به خارج شدن دارند، و بهترین روش کدام است؟
- عوارض درمان‌های پیشنهادی شما چیست؟
- اگر سنگ‌ها خارج نشوند چه اتفاقی میتد؟
- من بیماری دیگری نیز دارم. چگونه این دو را باهم مدیریت کنم؟
- چگونه از ایجاد مجدد آن‌ها جلوگیری کنم؟
- آیا رژیم غذایی خاصی باید دنبال کنم؟
- آیا ممکن است دوباره مبتلا شوم؟
- آیا وبسایت خاصی درباره توضیح بیشتر این بیماری هست؟
پزشک درباره اینکه سنگ مثانه چیست توضیحاتی ارائه خواهد کرد وممکن است موارد زی را از شما سوال کند:
- علائم شما از چه زمانی شروع شد؟
- علائم شما مداوم است یا بصورت مقطعی؟
- شدت علائم شما چقدر است؟
- آیا تب یا احساس سردی دارید؟
- بنظر شما چه چیزی وضعتان را بهبود می‌دهد؟
- آیا چیزی هست که علائم شما را بدتر کند؟
