دیدن تشنج کودکان بعد از تب برای پدر و مادر بسیار ترسناک است و یکی از توصیه‌هایی که والدین می‌شود، این است که تب کودک را به هر نحوی که شده پایین بیاورند. تشنج ناشی از تب نوعی از تشنج است که در کودک به علت افزایش دمای بدن ایجاد می‌شود. علت این افزایش دمای و تشنجی که در ادامه آن وجود دارد، بیشتر مربوط به عفونت‌های مختلف است. تشنج ناشی از تب در کودکان کم سن و سال با رشد طبيعي و بدون سابقه‌ای از علائم نورولوژيک رخ می‌دهد.
آیا تشنج ناشی از تب خطرناک است ؟ خوشبختانه، این تشنج‌ها معمولاً بی ضرر بوده و به طور معمول مشکل جدی را برای کودک به وجود نمی‌آورند. والدین باید در طول تشنج کودک، موراد ایمنی خاصی را رعایت کرده و پس از پایان آن شرایط را برای راحتی و آسایش کودک فراهم کنند. سپس با پزشک تماس بگیرند تا در اسرع وقت کودک را بعد از تشنج ارزیابی کند.
علائم تشنج ناشی از تب چیست
معمولاً کودکی که دچار تشنج ناشی از تب شده است، تمام بدنش می‌ارزد و هوشیاری خود را از دست می‌دهد. بعضی اوقات، ممکن است تنها یک ناحیه از بدن کودک سفت شد و یا پیچ بخورد.
تشنج کودکان بر اثر تب علائم زیر را خواهد داشت:
- تب بالای ۱۰۰.۴ درجه فارنهایت یا ۳۸.۰ درجه سانتیگراد
- از دست دادن هوشیاری
- تکان خوردن و لرزیدن دست‌ها و پاها
تشنج ناشی از تب به دو گروه ساده یا پیچیده طبقه بندی می‌شوند:
- تشنج ناشی از تب ساده. رایج‌ترین نوع تشنج است که چند ثانیه تا ۱۵ دقیقه ادامه خواهد داشت. تشنج ساده در طی ۲۴ ساعت بعدی عود نکرده و تنها مختص یک قسمت از بدن نیست.
- تشنج ناشی از تب پیچیده. این نوع بیش از ۱۵ دقیقه طول می‌کشد، در طی ۲۴ ساعت بیش از یک بار تکرار می‌شود یا تنها محدود به یک طرف بدن کودک است.
تشنج در اثر تب اغلب در طی ۲۴ ساعت بعدی از زمان آغاز تب رخ داده و می‌تواند اولین علامت بیماری کودک باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
پس از بروز اولین تشنج ناشی از تب در کودک، حتی اگر تنها چند ثانیه طول بکشد، در اسرع وقت به پزشک فرزندتان مراجعه کنید. اگر تشنج بیش از پنج دقیقه طول بکشد یا همراه با علائم زیر باشد، با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید.
- استفراغ
- سفتی گردن
- مشکلات تنفسی
- خواب آلودگی شدید
علت بروز تشنج ناشی از تب چیست
معمولاً، افزایش دمای بدن بالاتر از میزان نرمال، باعث این نوع از تشنج می‌شود. حتی تب خفیف نیز می‌تواند باعث آغاز آن شود.
عفونت
تشنج ناشی از تب معمولاً در اثر عفونت‌های ویروسی و در موارد نادری در اثر عفونت‌های باکتریایی رخ می‌دهد. آنفلوانزا و سرخجه که اغلب با تب بالا همراه هستند، بیشترین نقش را دارند.
تشنج بعد از ایمن سازی (واکسیناسیون)
خطر تشنج در اثر تب ممکن است بعد از انجام برخی از واکسیناسیون‌های خاص در کودک افزایش یابد. از جمله واکسن‌های دیفتری، کزاز و سیاه سرفه یا سرخک اوریون و سرخجه. کودک ممکن است بعد از واکسیناسیون، تب خفیفی را تجربه کند و علت تشنج نیز همین تب خواهد بود؛ نه خود واکسیناسیون.
عوامل خطر
عواملی که خطر بروز تشنج ناشی از تب در کودکان را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
- کم سن و سال بودن کودک. بیشتر موارد تشنج در اثر تب در کودکان ۶ ماهه تا ۵ ساله اتفاق می‌افتند و بیشترین خطر نیز در بازه ۱۲ تا ۱۸ ماهگی وجود دارد.
- سابقه خانوادگی. در برخی از کودکان تشنج ناشی از تب به صورت ارثی وجود دارد. علاوه بر این، محققان موفق به کشف چندین ژن مرتبط با این حالت نیز شده‌اند.
عوارض تشنج کودکان بر اثر تب
بیشتر این نوع از تشنج‌ها اثرات ماندگاری ندارند. تشنج ساده باعث آسیب مغزی، ناتوانی ذهنی یا مشکل در یادگیری نشده و مطرح کننده وجود یکی بیماری زمینه‌ای خطرناک در کودک نیست.
تشنج ناشی از تب لزوما مطرح کننده صرع نیز نیست. صرع بیماری است که با تشنج‌های مکرر بدون وجود محرک همراه بوده و به علت سیگنال‌های الکتریکی غیر طبیعی در مغز ایجاد می‌شود.
تشنج ناشی از تب تکرار شونده
شایع‌ترین عارضه آن احتمال بروز دوباره تشنج در اثر تب است. خطر عود در حالت‌های زیر بیشتر نیز می‌شود:
- اولین تشنج در اثر تب خفیف رخ دهد.
- مدت زمان شروع تب و آغاز تشنج کوتاه باشد.
- یکی از اعضای خانواده سابقه تشنج در اثر تب را داشته باشد.
- فرزند شما در زمان آغاز اولین تشنج، کوچک‌تر از ۱۸ ماه باشد.
جلوگیری از تشنج ناشی از تب
بیشتر موارد تشنج ناشی از تب در چند ساعت اول بعد از آغاز تب رخ می‌دهد. از جمله راه‌های جلوگیری از تشنج ناشی از تب عبارتند از:
دادن داروهای مناسب
دادن استامینوفن (تایلونل کودکان بدون آسپرین و دیگر داروها) یا ایبوپروفن (مورتین مخصوص نوزادان، کودکان و سایر داروها) در آغاز تب ممکن است کودک شما را راحت‌تر کند، اما از بروز تشنج جلوگیری نمی‌کند.
در هنگام دادن آسپرین به کودکان یا نوجوانان خود احتیاط کنید. اگرچه مصرف آسپرین در کودکان بالاتر از ۳ سال مورد تأیید است، اما كودكان و نوجوانانی كه در حال بهبودی از بیماری آبله مرغان یا علائم شبه آنفولانزا هستند، هرگز نباید آسپرین مصرف كنند؛ زیرا آسپرین در چنین کودکانی ممکن است باعث سندرم ری شود. سندرم ری یک بیماری نادر اما خطرناک است.
داروهای پیشگیری که نیاز به نسخه پزشک دارند
به ندرت از داروهای ضد تشنج برای جلوگیری از تشنج ناشی از تب استفاده می‌شود. با این حال، این داروها می‌توانند عوارض جانبی جدی را به همراه داشته باشند که در مقابل مزایای احتمالی آن‌ها شاید بیشتر نیز باشد.
دیازپام رکتال (با نام تجاری دیاستات (Diastat)) یا میادازولام بینی ممکن است برای کودکانی که مستعد تشنج‌های طولانی مدت در اثر تب هستند، تجویز شود. این داروها معمولاً برای درمان تشنج‌هایی که بیش از پنج دقیقه طول می‌کشند یا در صورتی که کودک در طی ۲۴ ساعت بیش از یک تشنج داشته باشد، استفاده می‌شوند. در حالت عادی از این داروها استفاده نمی‌شود.
تشخیص تشنج ناشی از تب
تشنج ناشی از تب در کودکان با رشد طبیعی اتفاق می‌افتد. پزشک تاریخچه پزشکی و تاریخ رشد فرزندتان را با دقت بررسی خواهد کرد تا سایر عوامل خطر ابتلا به صرع شناسایی کند. در کودکانی که رشد نرمالی داشته‌اند، شناسایی علت تب کودک اولین قدم پس از آغاز آن است.
تشنج ناشی از تب ساده
کودکانی که اخیراً واکسیناسیون خود را انجام داده‌اند، و در اثر تب تشنج داشته‌اند، نیازی به تست بیشتر ندارند. پزشک می‌تواند براساس تاریخچه پزشکی، تشنج در اثر تب را تشخیص دهد.
در کودکانی که واکسیناسیون آن‌ها با تأخیر انجام شده است، یا سیستم ایمنی بدن دچار مشکل شده است، پزشک ممکن است آزمایشاتی را برای پیدا کردن عفونت‌های شدید دیگر توصیه کند:
- آزمایش خون
- آزمایش ادرار
- پونکسیون کمری برای شناسایی این که آیا کودک شما به بیماری‌های دیگر سیستم عصبی مرکزی مانند مننژیت مبتلا است یا خیر؟
تشنج ناشی از تب پیچیده
برای تشخیص علت ایجاد تشنج در اثر تب، پزشک ممکن است آزمایش الکتروانسفالوگرام (EEG)، که در آن فعالیت مغزی فرد اندازه گیری می‌شود، را درخواست کند.
پزشک شما ممکن است MRI را نیز برای بررسی مغز کودک و رد و یا تایید بیماری‌های زیر توصیه کند:
- بزرگ بودن غیر معمول سر
- ارزیابی عصبی غیر طبیعی
- علائم و نشانه‌های افزایش فشار درون جمجمه
- تشنج ناشی از تبی که مدت طولانی و به طور غیرمعمول ادامه داشته باشد
درمان تشنج ناشی از تب در کودکان
بیشتر موارد تشنج کودکان بر اثر تب در طی چند دقیقه خودی به خود برطرف می‌شوند. اگر فرزند شما تشنج کرد، آرام باشید و اقدامات زیر را دنبال کنید:
- کودک را بر روی یک طرف خود و در سطحی که احتمال سقوط او ندارد، قرار دهید.
- زمان تشنج را در نظر داشته باشید.
- برای دیدن نحوه تشنج کودک و آرام کردن او نزدیکش باشید.
- اشیا سخت یا تیز را در نزدیکی کودک قرار ندهید.
- لباس‌های تنگ یا محدود کننده کودک را شل‌تر کنید.
- فرزند خود را مهار نکنید یا از مانع حرکات فرزند خود نشوید.
- چیزی در دهان فرزند خود قرار ندهید.
اگر کودک شما تشنج در اثر تب کودک شما بیش از پنج دقیقه طول بکشد، یا اگر کودک دچار تشنج‌های مکرر شود، باید بع اورژانس پزشکی مراجعه کنید.
موارد شدید تشنج
پزشک ممکن است برای متوقف کردن تشنج‌هایی که بیش از پنج دقیقه طول می‌کشند، داروهایی را تجویز کند. پزشک ممکن است در موارد زیر دستور بستری بیمارستانی کودک را صادر کند:
- تشنج طولانی مدت باشد.
- تشنج با یک عفونت جدی همراه باشد.
- منبع عفونت قابل تشخیص نباشد.
اما معمولاً بستری بیمارستانی به علت تشنج ناشی از تب در بیشتر موارد ضرورتی ندارد.
آمادگی برای قرار ملاقات با پزشک
بهتر است شما به پزشک خانواده کودک یا یک متخصص کودک مراجعه کنید. ممکن است پزشک شما را به یک متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب ارجاع دهد.
در ادامه اطلاعاتی که می‌تواند به شما برای آمادگی ویزیت پزشکی کمک کننده باشد، داده شده است.
شما چه کارهایی می‌توانید انجام دهید
- هر آن چه را که در مورد تشنج فرزندتان به یاد دارید بنویسید؛ از جمله علائم یا نشانه‌هایی که قبل از تشنج رخ داده است، مانند تب.
- داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی را که کودک مصرف می‌کند را لیست کنید.
- سوالات خود را در یک دفتر یادداشت کنید.
در مورد تشنج ناشی از تب برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک پرسیده شود عبارتند از:
- علت احتمالی تشنج فرزند من چیست؟
- فرزند من به انجام چه آزمایشاتی نیاز دارد؟ آیا این آزمایشات به آمادگی خاصی نیاز دارند؟
- آیا احتمال رخ دادن دوباره آن وجود دارد؟
- آیا فرزند من به مصرف دارو نیاز دارد؟
- آیا مصرف داروهای کاهنده تب در هنگام بیماری می‌تواند در جلوگیری از تشنج ناشی از تب میسر باشد؟
- بار دیگری که کودک تب داشت چه کاری باید کنم؟
- برای کمک به فرزندم در هنگام تشنج چه کاری کنم؟
- فرزند من بیماری دیگری نیز دارد. چگونه می‌توانم هر دو این بیماری‌ها را با هم مدیریت کنم؟
- آیا بروشور یا اطلاعات چاپی دیگری وجود دارد برای مطالعه وجود دارد؟ چه وب سایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
از پرسیدن سوالات دیگری که به ذهنتان می‌رسد اجتناب نکنید.
از پزشک چه انتظاری خواهید داشت
احتمالاً پزشک از شما سوالاتی از قبیل زیر را خواهد پرسید:
- آیا فرزند شما قبل از این تشنج دچار تب یا بیماری دیگری شده بود؟
- آیا می توانید تشنج فرزندتان را توصیف کنید؟ چه علائم و نشانه‌هایی داشت؟ چه مدت طول کشید؟
- آیا پیش از اتفاق افتاده بود؟
- آیا فردی از خانواده شما سابقه تشنج بر اثر تب یا اختلالات تشنجی را داشته است؟
- آیا فرزند شما در معرض بیماری‌ها بوده است؟
- آیا فرزند شما سابقه ضربه به سر یا بیماری عصبی دیگری را داشته است؟
تا زمان ملاقات با پزشک چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
اگر فرزند شما تشنج تب دیگری داشت:
- او را مهار نکنید، بلکه او را بر روی یک سطح امن مانند کف زمان قرار دهید.
- کودک خود به یک سمت قرار داده، و صورتش را به همان سمت برگردانید و بازوی او را زیر سرش قرار دهید تا در صورت بروز استفراغ، مانع از استنشاق آن شوید.
- اگر کودک هنگام شروع تشنج در دهان خود چیزی داشت، آن را دربیاورید تا از خفگی جلوگیری شود. در هنگام تشنج چیزی را در دهان فرزند خود قرار ندهید.
- در مورد تشنج‌هایی که بیش از پنج دقیقه طول بکشد، به دنبال مراقبت‌های اورژانسی باشید.
