اسکن قلب که با نام اسکن کلسیم کرونری نیز شناخته می‌شود، آزمایشی ویژه است که با کمک اشعه ایکس تصاویری از قلب را در اختیار پزشک قرار می‌دهد. به کمک این تست، پزشک می‌تواند پلاک‌های حاوی کلسیم را در شریان‌ها تشخیص داده و اندازه گیری کند.
پلاک‌های داخل شریان‌های قلبی ممکن است رشد کرده و جریان خون ورودی به عضله قلب را محدودتر کنند. اندازه گیری پلاک کلسیفیه با اسکن قلب می‌تواند به پزشک این اجازه را دهد که بیماری احتمالی عروق کرونر را پیش از بروز علائم و نشانه‌های آن تشخیص دهد.
پزشک از نتایج آزمایش برای تعیین می‌کند که برای کاهش خطر حمله قلبی یا سایر مشکلات قلبی آیا بیمار نیاز به درمان دارویی یا تغییر در شیوه زندگی خود دارد یا خیر.
علت انجام اسکن قلب
پزشک ممکن است برای درک بهتر خطرات مشکلات قلبی در بیمار یا عدم اطمینان از برنامه درمانی دستور انجام اسکن قلب را دهد.
در اسکن قلبی از فناوری تخصصی اشعه ایکس به نام توموگرافی کامپیوتری مولتی دتکتور یا چند تکه‌ای (CT) استفاده می‌شود. در تصاویر حاصل از این دستگاه، تصاویری از رسوبات کلسیم پلاک در رگ‌های خونی مشاهده خواهد شد. در این تصاویر می‌توان با نگاه دقیق‌تری پلاکها را ارزیابی کرد.
پلاک‌های از چربی، کلسترول، کلسیم و سایر مواد در گردش خون تشکیل شده‌اند. به تدریج، با گذشت زمان، این پلاکها بدون بروز هیچ علامت و نشانه‌ای پیشرفت می‌کنند. این رسوبات می‌توانند مانع جریان خون غنی از اکسیژن به سمت عضلات قلب شوند. همچنین احتمال پاره شدن پلاکها و به دنبال آن تحریک ایجاد لخته خون و حمله قلبی نیز وجود دارد.
چه زمانی از اسکن قلب استفاده می‌شود؟
اگر خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی کم یا متوسط باشد، یا خطر بیماری قلبی مشخص نباشد، ممکن است از اسکن قلبی استفاده شود. پزشک می‌تواند بر اسا عوامل خطر، به بیمار در خصوص فواید انجام سی تی اسکن قلب راهنمایی‌های لازم را انجام دهد.
اسکن قلب همچنین می‌تواند به بیمارانی که ریسک متوسطی دارند انگیزه انجام تغییرات مهم در سبک زندگی و پیگیری برنامه‌های درمانی را فراهم کند.
چه زمانی اسکن قلب توصیه نمی‌شود؟
در اسکن قلب نیاز است تا بیمار در معرض اشعه قرار گیرد. اگرچه قرار گرفتن در معرض به طور کلی ایمن تلقی می‌شود، اما اگر خطر قرار گرفتن در معرض اشعه بیشتر از فواید بالقوه آن باشد، اسکن کلسیم کرونری توصیه نمی‌شود.
طبق دستورالعمل کالج کاردیولوژی و انجمن قلب آمریکا، اسکن قلب ممکن است در افراد زیر توصیه نشود:
- مردان زیر ۴۰ سال و زنان زیر ۵۰ سال؛ زیرا احتمال تشخیص رسوب کلسیم در این سنین پایین است.
- افرادی که ریسک بیماری‌های قلبی در آن‌ها بسیار کم است؛ زیرا اگر سابقه خانوادگی حملات قلبی در سنین پایین وجود نداشته باشد، تشخیص کلسیم رسوب شده بسیار بعید است.
- افرادی که در حال حاضر نیز عامل خطر بزرگی را دارند؛ مثلا در افراد سیگاری حرفه‌ای یا مبتلایان به دیابت یا کلسترول بسیار بالا به احتمال زیاد انجام اسکن قلبی اطلاعات بیشتری را در اختیار فرد نخواهد گذاشت.
- افرادی که علائم بیماری عروق کرونر را دارند یا تشخیص این بیماری بر روی آن‌ها گذاشته شده است؛ زیرا با انجام سی تی اسکن قلب به پیشرفت بیماری یا شناسایی خطر بیماری کمک نخواد کرد.
- افرادی که در حال حاضر اسکن کلسیم کرونری غیر طبیعی داشته‌اند.
عوارض سی تی اسکن قلب
در اسکن قلب از فناوری اشعه ایکس استفاده می‌شود در نتیجه بیمار در معرض اشعه خواهد بود. میزان اشعه دریافتی در این روش به طور کلی بی خطر در نظر گرفته می‌شود؛ تقریباً به همان میزان پرتویی که فرد در طول یک سال به طور طبیعی در معرض آن قرار می‌گیرد.
برخی از مراکز درمانی و سرپایی ممکن است از اسکن قلب به عنوان روشی آسان به منظور اندازه گیری خطر حمله قلبی استفاده کنند. در این مراکز اسکن قلب برای عموم مردم انجام می‌شود و نیازی به مراجعه پزشک وجود ندارد.
با این وجود، نتیجه سی تی اسکن قلب نباید به تنهایی به عنوان ابزار پیش بینی کننده سلامت فرد و خطر ابتلا او به بیماری‌های قلبی استفاده شود؛ بلکه بهتر است در ترکیب با سایر اطلاعات بهداشتی مورد استفاده قرار گیرد.
نگرانی‌های مربوط به این دسته از کلینیک‌ها عبارتند از:
- اگر پزشک انجام آزمایش یا ارزیابی خطر بیماری قلبی را در بیمار ارزیابی نکرده باشد، خطر اندک در معرض اشعه قرار گرفتن ممکن است بیشتر از فایده انجام اسکن باشد.
- اسکن قلب ممکن است تحت پوشش بیمه نباشد. اگر آزمایش‌های کم هزینه‌تر مانند آزمایش خون و فشار خون بتوانند اطلاعات مشابهی را ارائه دهند، پس انجام اسکن ضروری نیست.
- بیمار باید نتایج را با پزشک مراقبت‌های اولیه خود در جریان بگذارد تا پزشک نتایج به دست آمده در مورد سلامت کلی فرد و نوع درمان انتخابی را تعیین کند.
اسکن قلب چگونه است
هنگام برنامه ریزی برای انجام اسکن قلب، می‌توانید سؤالات زیر را بپرسید:
- آیا دستورالعمل خاصی وجود دارد که ملزم به رعایت آن‌ها باشم؟
- چه زمانی باید در کلینیک یا بیمارستان حضور داشته باشم؟
- به چه مدارکی یا کارت شناسایی نیاز دارم؟
مواد غذایی و داروها
بیمار باید چهار ساعت پیش از آزمایش از مصرف کافئین و سیگار خودداری کند.
لباس و وسایل شخصی
هنگام مراجعه از بیمار خواسته می‌شود که لباس‌های خود را از کمر به بالا درآورده و گان بپوشد. همچنین بیمار باید جواهرات اطراف گردن یا نزدیکی سینه خود را نیز دربیاورد.
در انتظار چه چیزی خواهید بود
در طول عمل
پیش از شروع اسکن قلب تکنسین سنسورهایی به نام الکترود را به قفسه سینه بیمار وصل می‌کند. این سنسورها به یک دستگاه الکتروکاردیوگرافی متصل خواهند بود که فعالیت قلب بیمار را در طول آزمایش ثبت می‌کند و زمان عکس برداری با اشعه ایکس را بین ضربانات قلبی، هنگام ریلکسیشن عضلات قلب، هماهنگ می‌کند.
در حین اسکن قلب بیمار به پشت خود بر روی یک میز متحرک دراز خواهد کشید که به درون دستگاه سی تی اسکن حرکت می‌کند. سر بیمار در تمام این مدت خارج از اسکنر خواهد بود و اتاقک احتمالاً اندکی خنک خواهد بود.
ممکن است به بیمار داروهایی به صورت خوراکی یا وریدی داده شود که ضربانات قلب را آهسته‌تر کند. این کار به شفاف سازی بهتر تصاویر کمک می‌کند. اگر بیمار عصبی یا مضطرب باشد، داروهای آرام بخش تجویز می‌شود.
از بیمار خواسته می‌شود که زمان عکس برداری دراز کشیده و نفس خود را به مدت چند ثانیه نگه دارد. تکنسین کنترل اسکنر را از اتاقی کناری در دست خواهد داشت، اما می‌تواند در تمام مدت انجام آزمایش بیمار را ببیند و با او صحبت کند. کل این فرآیند حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشد.
پس از عمل
معمولاً پس از انجام اسکن قلب انجام هیچ احتیاط خاصی توصیه نمی‌شود. بیمار می‌تواند خود رانندگی کرده و فعالیت‌های روزانه خود را ادامه دهد.
نتایج اسکن قلب
نتیجه آزمون معمولاً به صورت عددی به نام نمره آگاتستون ارائه می‌شود. نمره کلی نشان دهنده مساحت کل رسوبات کلسیم و چگالی کلسیم است.
- نمره صفر به معنی عدم مشاهده کلسیم در قلب است. در این حالت احتمال ابتلا به سكته قلبی در آینده بسیار كم است.
- هر چه کلسیم بیشتر باشد، نمره دریافتی نیز بالاتر خواهد بود و در نتیجه خطر ابتلا به بیماری قلبی نیز بیشتر می‌شود.
- نمره ۱۰۰ تا ۳۰۰ به معنای رسوب متوسط پلاک است و نشان دهنده خطر نسبتاً زیاد حمله قلبی یا بروز سایر بیماری‌های قلبی طی سه تا پنج سال آینده است.
- نمره بالاتر از ۳۰۰ نشانه بیماری شدید و خطر حمله قلبی است.
همچنین ممکن است یک نمره به صورت درصدی نیز داده شود که نشان دهنده میزان رسوب کلسیم شریان‌ها در مقایسه با افراد هم جنس و در همان بازه سن می‌باشد.
در مورد نتایج با پزشک خود مشورت کنید
پزشک در مورد نتایج اسکن قلب با بیمار صحبت خواهد کرد. بسته به نتیجه، ممکن است انجام یک یا چند مورد از استراتژی‌های زیر مورد نیاز باشد:
- عدم تغییر در برنامه درمانی
- تجویز داروهای مختلف یا تغییر در دوز داروها
- تغییر در رژیم و توصیه به ورزش روزمره
- تعیین اهداف جدید به منظور کاهش وزن
- انجام آزمایش‌های بیشتر
- ویزیت‌های پیگیری بیشتر به منظور ارزیابی بر برنامه درمانی
