فیل‌ها بدن خود را به عنوان مانعی رو به موفقیت می‌شناسند.
فیل‌ها به عنوان یکی از باهوش‌ترین حیوانات ساکن در زمین شناخته می‌شوند، ولی ما به شواهد علمی بیشتری جهت حمایت از این عقیده نیازمندیم.
این بخشی از صحبت‌های راشل دیل۱، دانشجوی دکترای تخصصی از دانشگاه دام‌پزشکی وین۲ اتریش، می‌باشد که به همراه همکارانش مقاله‌ای را در ۱۲ام آوریل سال جاری در ژورنال Scientific Reports منتشر کرده است.
ما، برای مثال، می‌دانیم که آن‌ها قادر به همکاری آگاهانه (برخاسته از تفکر)، یک‌دلی۳ و حتی شناخت تصویر خود در آینه می‌باشند. حضور این توانایی‌ها در حیوانات بسیار نامتعارف و در غیرپریمات‌ها نیز به‌شدت کم‌یاب است. ما می‌خواستیم ببینیم که آیا این حیوانات آگاهی از [وضعیت] بدن۴ را نیز بروز می‌دهند؟
توانایی آگاهی از بدن – در حیوانات و خردسالان – عمدتاً از طریق “آزمون خودتشخیصی در آینه۵” سنجیده می‌شود تا مشخص شود آیا آزمودنی توانایی شناخت انعکاس بدن خود در آینه را دارد یا خیر. تا کنون تعداد انگشت‌شماری از گونه‌ها، از جمله: انسانیان۶، دلفین، زاغی۷ و فیل‌ها، این توانایی را بروز داده‌اند.
با این حال، از دیدگاه منتقدین، فاقد صلاحیت لازم جهت بررسی تفکرات پیچیده و ادراک بوده و به‌علاوه جهت بررسی این قبیل توانایی‌ها در حیواناتی که چندان روی قوۀ بینایی خود متکی نیستند، ناکارآمد است. به نظر می‌رسد آزمون آینه برای کامل‌تر شدن، باید با یک آزمون آگاهی از بدن تلفیق شود. این آزمون به بررسی کیفیت شناخت بدن به عنوان یک مانع منتهی به موفقیت (Obstacle to Success) در یک فعالیت حل مسئله می‌پردازد. چنین آزمونی می‌تواند سطح درک آزمودنی را از وضعیت بدنش نسبت به محیط بسنجد.
دیل و همکارانش برای بررسی توانایی مذکور در فیل‌های آسیایی، یک آزمون خودآگاهی جدید طراحی نمودند.
با پیروی از مطالعه‌ای که اخیراً روی گروهی از کودکان انجام شده است، ما الگوی جدیدی از بدن‌آگاهی جهت سنجش سطح آگاهی حیوان از موقعیت خود در محیط، طراحی نمودیم. در این آزمون، فیلم‌های آسیایی باید روی قطعه حصیری رفته و تکه چوبی را که توسط یک طناب به آن بسته شده بود بلند کرده و به آزمایشگر تحویل دهد. برای حل موفقیت‌آمیز این مسئله، فیل‌ها باید ابتدا بدن خود را به عنوان مانعی به سوی موفقیت شناخته و در پی آن وزن‌شان را از روی حصیر حذف کنند تا بتوانند قطعه چوب را جابه‌جا نمایند.
در یکی از آزمون‌های کنترلی، قطعه چوب به حصیر متصل نبود؛ بنابراین آزمودنی‌ها می‌توانستند در همان حال که روی حصیر ایستاده‌اند سوژه را جابه‌جا نمایند.
محققان مشاهده نمودند که فیل‌ها در آزمون اصلی، نسبت به آزمون کنترلی، به طرز معنی‌داری تعداد دفعات بیشتری را از روی حصیر کنار رفتند تا قطعه چوب را بردارند. در حقیقت از مجموع ۴۸ باری که دو آزمون انجام شد، فیل‌ها در آزمون اصلی ۴۲ و در آزمون کنترلی تنها ۳ بار از روی قطعه حصیر کنار رفتند.
دکتر پلاتنیک۸، استاد روان‌شناسی از کالج هانتر۹، توضیح می‌دهد:
فیل‌ها درک می‌کنند که بدن‌شان به عنوان مانعی در سر راه‌شان قرار گرفته است، از همین رو [از روی حصیر] کنار رفتند تا بتوانند مأموریت خود را انجام دهند. در تست‌های مشابه، کودکان اغلب تا سن ۲ سالگی از درک این قضیه عاجزند.
پیوست
۱. Rachel Dale
۲. University of Veterinary Medicine
۳. Empathy
۴. Body-Awareness
۵. Mirror Self-Recognition Test
۶. Great Apes
۷. Magpie
۸. Plotnik
۹. Hunter College
