به نظر بسیار ساده می‌آید که بدون داشتن انتخاب و آشپزی کردن، به غذاها نه بگویی و «روزه» بگیری و سریعا کاهش وزن داشته و از دیگر فواید آن بهره‌مند بشوی. اما سه سوال در این باره مطرح می‌شود:
- روزه گرفتن راه موثری برای کاهش وزن است؟
- آیا واقعا روزه گرفتن در بهبود شرایط پزشکی نظیر بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا، آسم، آرتریت، و دیگر اختلالات خودایمنی کمک‌کننده است؟
- روزهداری موجب افزایش طول عمر می‌شود؟
و در آخر، روزه گرفتن روش سالمی است ؟
با اینکه هزاران سال است که روزهداری وجود دارد، اما هنوز این پرسش‌ها موضوع بحث‌های پزشکی زیادی می‌باشند. مقاله‌ی زیر نظر برخی از متخصصین لاغری و روزهداری پیرامون این پرسش‌ها است.
روزهداری و کاهش وزن
با بررسی بحث‌ها متوجه می‌شوید که اکثر متخصصان لاغری روی یک نظر توافق دارند: روزه گرفتن روش سالمی برای کاهش وزن نیست. باور بر این است که روزهداری روش سریعی برای کاهش وزن می‌باشد اما در واقع، روزهداری روش سریعی برای از دست دادن مایعات است نه کاهش وزن اساسی. اگر با روزهداری بتوان به سادگی وزن کم کرد، با برگشت به رژیم غذایی معمولی دوباره وزن کم‌شده باز خواهد گشت.
حتی برخی از طرفداران روزهداری، برای دیگر اهداف پزشکی، از روزهگرفتن برای کاهش وزن حمایت نمی‌کنند و برخی معتقدند این در حقیقت باعث بدتر شدن مشکلات مربوط به وزن می‌شود.
جوئل فورمن، پزشک و متخصص، معتقد است که روزهداری روشی برای کاهش وزن نمی‌باشد؛ چرا که روزه گرفتن سرعت متابولیسم را کاهش می‌دهد و رژیم غذایی شما قبل از روزهداری، برای دوران روزهداری چاق‌کننده‌تر خواهد بود. باید به این موضوع نیز توجه داشت که روزه گرفتن برای کاهش وزن با خطراتی برای سلامتی همراه است.
روزهداری به مدت یک تا دو روز، برای یک فرد سالم به ندرت موجب بروز مشکل می‌شود اما اگر بعد از این مدت، فرد غذای سالم و مناسبی نخورد، یا مشکلات کبدی و کلیوی، و هر نوع عملکرد همراه با خطر سیستم ایمنی داشته و یا تحت دارودرمانی باشد، شرایط بسیار خطرناکی پیش خواهد آمد.
مطابق گفته‌های فرنستروم، استادیار روان‌پزشکی، اپیدمیولوژی و جراحی دانشگاه پزشکی پیترزبورگ، مسئله‌ی بدتر برای افراد رژیمی این است که روزه گرفتن برای کاهش وزن، آن‌ها را از پیام اصلی چگونگی کاهش وزن (دریافت چربی کمتر، مصرف ۵ وعده سبزی و میوه، نوشیدن آب و عدم مصرف سایر مایعات، پیاده‌روی نیم‌ساعته در روز و افزایش میزان خواب) دور می‌سازد. علاوه بر این، برخی از کارهایی که با روزهداری برای کاهش وزن همراه است؛ مثل پاکسازی روده بزرگ، خطراتی دارد.
گاهاً روزهگرفتن به همراه تنقیه برای پاکسازی لوله‌ی گوارشی است که می‌تواند بسیار خطرناک باشد. چرا که لوله‌ی گوارشی حاوی باکتری‌های مفید نیز می‌باشد و وقتی به این طریق تعادل لوله‌ی گوارشی به هم بریزد؛ باکتری‌های مفید نیز تحت تاثیر قرار خواهند گرفت.
روزه گرفتن بدن را پاکسازی می‌کند؟
در این موضوع بحث‌ها شدیدتر هستند.
فرنستروم می‌گوید که هیچ مدرک علمی‌ای برای اثبات سم‌زدایی بدن با روزه وجود ندارد؛ مسئله‌ی روزهداری برای پاکسازی بدن هیچ پایه‌ی زیست‌شناختی ندارد. چرا که بدن به خودی خود عملکرد خوب و مناسبی دارد، کبد مرکز سم‌زدایی طبیعی است، ریه‌ها، کولون، کلیه‌ها، عقده‌های لنفاوی و پوست همگی سموم را دفع می‌کنند. اما فورمن که هزاران بیمار را -که با اهداف پزشکی روزه گرفته‌اند- زیر نظر داشته، مخالف این جمله است.
او در این باره می‌گوید:
ما می‌دانیم که وقتی رژیم غذاییمان مواد مغذی کمی دارد، بدن قادر به دفع سموم نیست. این حتی درباره‌ی آمریکایی‌ها، که گمان می‌کنند سالم هستند، نیز صدق می‌کند.
آمریکايی‌ها ۵۱٪ رژیم خود را غذای فرآوری شده و غذاهایی که مواد شیمیایی گیاهی و آنتی اکسیدان کمی دارند، مصرف می‌کنند؛ برای همین، تجمعی از محصولات زاید درون سلول وجود دارد. محصولات نهایی پیشرفته گلیکاسیون (AGE) که درون بافت‌های سلولی تجمع یافته و موجب آترواسکلروزیس، پیری، دیابت، آسیب‌های عصبی و زوال ارگان‌ها می‌شود. این علم پایه و فیزیولوژی است که هر پزشکی در دوران تحصیلش یاد می‌گیرد.
مطابق نظر طرفداران روزهداری، مثل فورمن، در کنار بهبود رژیم کلی، روزهداری یک راه‌حل برای AGEهای تجمع یافته است. فورمن معتقد است که روزه به بدن این امکان را می‌دهد تا به طور موثرتری محصولات زايد را پاکسازی کند. او می‌گوید بدن برای روزه گرفتن طراحی شده است، و ما هر شب این کار را انجام می‌دهیم.
روزه گرفتن چگونه مواد سمی بدن را حذف می‌کند؟
وقتی یک یا دو روز بدون غذا خوردن سپری شود، بدن وارد کتوزیس می‌شود. این فرآیند وقتی اتفاق می‌افتد که کربوهیدرات بدن برای تولید انرژی مصرف شده باشد؛ پس بدن چربی‌ها را می‌سوزاند و چربی جایی است که بدن مواد سمی جذب شده از محیط را در آن ذخیره می‌کند.
روزهداری دینی و معنوی
اینکه آیا روزهگرفتن به پاکسازی بدن از مواد زاید کمک می‌کند یا نه، موضوع بحث‌های پزشکی است؛ اما روزهداری برای تصفیه‌ی روحی و معنوی، قرن‌هاست که وجود دارد.
تقریبا همه‌ی کتاب‌های دینی‌ای که می‌شناسید، از عهد قدیم و جدید کتاب مقدس، تا قرآن و اوپانیشادها، پیروان خود را به روزهداری در دوره‌هایی از مراسمات مذهبی، برای تطهیر روحی و معنوی، توبه و انابه و آمادگی برای تقرب به خدا دعوت می‌کنند.
دلایل پزشکی برای روزهداری
موضوع دیگری که در ان توافق پزشکی وجود دارد، فواید (و یا در واقع ضرورت) غذا نخوردن (fast) قبل از جراحی است. بدن بیمار نباید در شرایط بیهوشی که تنفس کمتر شده و تغییرات دیگری نیز روی می‌دهد مشغول هضم غذا باشد. همچنین ناشتا بودن (fasting) برای حصول نتایج دقیق آزمایش‌های پزشکی خاصی نیز نیاز است. مثلا ناشتا بودن قبل از آزمایش‌های کلسترول و قند خون به دستیابی به مقدار پایه‌ی دقیق کمک خواهد کرد.
روزهداری به عنوان درمان
طرفداران روزهداری همچنین مدعی هستند که این عمل می‌تواند به طور موثری شرایط پزشکی جدی‌ای نظیر آرتریت‌ها، ورم مخاط روده بزرگ، بیماری‌های قلبی و افسردگی را درمان کند. فورمن مشاهد کرده است که روزهداری (همراه با ارتقای رژیم غذایی قبل و بعد آن) لوپوس‌ها، آرتریت و شرایط مزمن پوستی نظیر پسوریازیس و اگزما را از بین می‌برد.
همچنین روزه گرفتن، دستگاه گوارشی افراد با کولیت زخمی، بیماری کرون و فشار خون پایین را درمان می‌کند. روزه‌ای که بعدا با رژیم غذایی گیاهی دنبال شود با فعالیت‌های سیستم ایمنی تداخل دارد. مخصوصا اگر سیستم ایمنی واکنش زیادی بدهد همانگونه که این چنین می‌شود و در دیگر بیماری‌های خودایمنی.
مطالعه‌ای که در ژورنال nutrition چاپ شده نشان می‌دهد موش‌هایی که هر روز مجبور به روزه می‌شدند (با حجم نرمال غذا، در روزهایی که مجبور به تحمل بی‌غذایی نبودند، در دو وعده در روز) کنترل انسولینی، مقاومت نورونی در آسیب‌ها، و دیگر نشانگرهای سلامتی بهتری از موش‌هایی که با رژیم‌هایی با کالری محدود تغذیه می‌شدند؛ داشتند.
روزهداری فواید روانشناسانه نیز دارد
آگنس بارولو در این باره می‌گوید:
من از روزهداری مختصر برای بیمارانم استفاده کردم تا با استرس و افسردگی مقابله کنند. شروع کار این گونه بود که فقط چند ساعت در روز به غذا نه بگویند. این اولین قدم در کنترل زندگیشان بود. برخی نیز تشویق می‌شدند تا روزهداری طولانی مدتی داشته باشند. برخی از پزشکان می‌گویند سندی علمی برای قدرت درمانی روزه وجود ندارد، اما دلیلی در هر فرهنگی، در هر کشوری وجود دارد که به شیوه‌های مختلفی هزارن سال است روزه می‌گیرند.
همچنین فورمن اظهار می‌دارد که روزه برای هرکسی قابل توصیه نیست. اما برای آنانی که وضعیت پزشکیشان به درمان‌های دیگر واکنش نمی‌دهد؛ گاهی اوقات چهار یا پنج روز روزهداری در هر ماه، می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا فرصتی برای سطح بعدی كارپروردگي ايمني (immune competency) یابند.
وی در این باره می‌افزاید:
البته این زمانی کارساز خواهد بود که قبل و بعد از روزه با تغذیه‌ی مناسبی همراه باشد. برای بسیاری از شرایط پزشکی، اگر رژیم محدودی حفظ شود، نیازی به روزه نخواهد بود.
برخی افراد نباید روز بگیرند:
-
- زنان باردار
- افراد سوءتغذیه یا بیماران با لاغری و ضعف شدید
- بیماران با آریتمی‌های قلبی
- افراد با نارسایی کبدی و کلیوی
روزهداری برای عمری طولانی‌تر
هزاران مطالعه نشان داده است که اگر حیوانات با کالری کمتری تغذیه شوند طولانی‌تر زندگی خواهند کرد. مطالعه بر روی جانوران از کرم‌های خاکی تا میمون‌ها نشان داده‌اند که چرخه‌های متناوب روزه و رژیم با کالری محدود یک راه قابل اطمینان برای گسترش طول عمر است. به اندازه‌ای که آمریکایی‌ها کالری اضافی دریافت می‌کنند زندگیشان کوتاه‌تر می‌شود. فورمن توصیه می‌کند که برای داشتن زندگی طولانی‌تر «غذای سالمی بخورید و دوره‌ای روزه بگیرید.»
