به نظر میآید قرار گرفتن در معرض “دود دست سوم” (اثرات دود دخانیات بر فرش، لباس و لوازم منزل) خطر آسیب کبدی و دیابت را در موشها افزایش میدهد. باقیماندهی دود سیگار باعث میشود سموم روی سطوح و لباسها انباشته شوند. چنین سمومی به نظر میآید در مقابل شویندههای صنعتی مقاوم اند.
برای بررسی خطرات بالقوهی دود دست سوم، Manuela Martins-Green در دانشگاه کالیفرنیا و تیمش پردهها، اثاثیه و فرشهایی را در معرض میزانی از دود که در منازل سیگاریهای آژانس محافظت محیطی پیدا میشود، قرار دادند. سپس موشهای در قفس تا شش ماه در معرض قطعاتی از این پارچهها قرار گرفتند و نمونههای مغزی، کبدی و خونی آنها در بازههای مختلف گرفته شد.
پس از گذشت یک ماه، این موشها در مقایسه با گروه کنترل، افزایش ۵۰ درصدی در مولکولهای التهابی خون و کبد نشان دادند. دو ماه بعد محققان آسیبهای سلولی را در کبد و مغز کشف کردند. در چهارمین ماه، سطوح کورتیزول در مقایسه با گروه کنترل تا ۴۵ درصد افزایش یافته بود. سطوح بالای کورتیزول با افزایش وزن و ضعف سیستم ایمنی در ارتباط است.
در همین زمان افزایش ۳۰ درصدی در سطوح قند خون ناشتا و انسولین که هر دو، موشها را در معرض دیابت قرار میدهد، مشاهده شد. این اندازهگیریها در ماه ششم حتی اعداد بالاتری را نشان میداد.
اول، دوم، سوم
مثل همیشه تعمیم این یافتهها از موش به انسان سخت است. این نتایج معنادار و از لحاظ زیستی قابل قبول و مهم هستند ولی اثرات روی انسان هنوز باید بهتر مطالعه گردد. همچنین بهتر است به این نکته هم اشاره کنیم که نمیتوان این ارتباط را صفر و یک یا علت و معلولی خالص در نظر گرفت.
مارتینز-گرین اعتقاد دارد که دود دست سوم درست مثل دست اول و دومش خطرناک است. او به والدین هشدار میدهد که تنها، سیگار کشیدن در غیاب فرزندشان یا بیرون از خانه نمیتواند از او محافظت کند. پیراهنهای کتان محمل وحشتناکی برای این دود هستند. پدر با این پیراهن از خانه بیرون میرود، سیگار میکشد و سپس با همان لباس روی تخت بچه میآید و برایش قصه میخواند!
کودکان به طور ویژهتری نسبت به دود دست سوم آسیبپذیرند؛ چون سریعتر نفس میکشند و در تماس مستقیمتری با سطوح میباشند. دوز مؤثر برای آنها شاید ۲۰ برابر بیشتر باشد.
اینها گفتهی جاناتان وینیکوف در بیمارستان عمومی ماساچوست است؛ کسی که تیم او برای اولین بار از اصطلاح دود دست سوم صحبت کرده است.
با این حال مسألهی بغرنجی که همه روی آن تأکید دارند، سخت بودن پاکسازی دود دست سوم است. برای زدودن دود از روی دیوار، ناچار باید دیوار را خراب کنید!