هپاتیت B عفونت شدید کبد است که توسط ویروس هپاتیت B یا (HBV) ایجاد می‌شود. برای برخی افراد سیر بیماری بیش از ۶ ماه به طول خواهد انجامید و یا به عبارت دیگر مزمن خواهد بود. ابتلا به بیماری مزمن کبد، خطر از کار افتادگی، سرطان و سیروز کبد را افزایش می‌دهد. اغلب افراد مبتلا هر چند با علائم و نشانه‌های شدید، به طور کامل بهبود می‌یابند. نوزادان و کودکان، بیشتر در خطر بروز بیماری مزمن هپاتیت B هستند. واکسن می‌تواند از ابتلای به بیماری جلوگیری کند ولی در صورت ابتلا هیچ درمانی وجود نخواهد داشت تنها می‌توان با رعایت برخی اصول از سرایت ویروس جلوگیری کرد.
کبد بزرگ‌ترین اندام داخلی بدن است. در ناحیه راست و بالایی شکم، زیر دیافراگم و بالای معده جای گرفته است.
علائم
علائم و نشانه‌ها ممکن است خفیف و یا شدید باشند و معمولا ۱ الی ۴ ماه پس از آلودگی بروز خواهند یافت:
- درد شکمی
- ادرار تیره رنگ
- تب
- درد مفاصل
- بی‌اشتهایی
- تهوع و استفراغ
- ضعف و خستگی
- زردی پوست و صلبیه‌ی چشم (یرقان)
زمان مراجعه به پزشک
در صورت احتمال آلودگی به ویروس، پزشک خود را مطلع کنید. درمان پیش‌گیرانه در مدت ۲۴ ساعت پس از آلودگی، خطر عفونت را کاهش می‌دهد. در صورت مشاهده علائم و نشانه‌های عنوان شده نیز به پزشک مراجعه کنید.
دلایل
عفونت هپاتیت B توسط ویروس هپاتیت B یا (HBV) ایجاد می‌شود. ویروس از طریق خون، مایع منی و دیگر ترشحات بدن منتقل می‌گردد. راه‌های معمول منتقله HBV شامل:
- رابطه‌ی جنسی. در صورت برقراری رابطه‌ی حفاظت نشده با فرد آلوده‌ای که خون، بزاق، سیمن یا ترشحات واژینال او وارد بدن شما شود؛ در خطر عفونت خواهید بود.
- استفاده از سرنگ مشترک. ویروس به راحتی از طریق سوزن و سرنگ آغشته به خون آلوده منتقل می‌شود. استفاده‌ی اشتراکی از داروهای داخل وریدی خطر ابتلا به عفونت را بسیار افزایش می‌دهد.
- نیدل استیک. ابتلا به هپاتیت B از جمله نگرانی‌های کارکنان مراکز بهداشتی است.
- مادر به فرزند. مادران آلوده به ویروس HBV، به هنگام زایمان ممکن است ویروس را به نوزاد منتقل کنند. با این وجود در هر حال، نوزادان تازه متولد شده برای جلوگیری از بروز عفونت واکسینه می‌شوند. در صورت تصمیم برای بارداری یا باردار بودن از نظر هپاتیت B باید تحت بررسی قرار گیرید.
هپاتیت B حاد و مزمن
عفونت هپاتیت B ممکن است کوتاه (حاد) یا طولانی مدت (مزمن) باشد.
- عفونت حاد هپاتیت B. کمتر از ۶ ماه طول خواهد کشید. سیستم ایمنی بدن می‌تواند بیماری نوع حاد را از بدن پاک کند و در مدت چند ماه به طور کامل بهبودی حاصل شود. اغلب بزرگسالان به نوع حاد این بیماری مبتلا می‌شوند اما ممکن است نوع حاد نیز به مزمن ختم شود.
- عفونت مزمن هپاتیت B. شش ماه یا بیشتر به طول خواهد انجامید. زمانی که سیستم ایمنی نتواند بر فاز حاد فائق آید، بیماری در کل دوره‌ی زندگی با فرد همراه بوده و به بیماری‌های خطرناکی هم‌چون سیروز و سرطان کبد ممکن است منتهی شود.
هر چه سن بروز بیماری پایین‌تر باشد (نوزادان تازه متولد شده و کودکان زیر ۵ سال) خطر ایجاد نوع مزمن بیشتر خواهد بود. نوع مزمن ممکن است تا دهه‌ها شناخته نشود تا زمانی که فرد به بیماری وخیم کبدی مبتلا گردد.
عوامل خطر
هپاتیت B از راه تماس با خون، مایع منی یا دیگر ترشحات بدن فرد آلوده منتقل می‌شود. در صورت انجام موارد زیر خطر ابتلا به عفونت افزایش می‌یابد:
- داشتن رابطه‌ی جنسی حفاظت نشده با فردی که شرکای جنسی متعدد دارد یا فرد آلوده به HBV
- استفاده از سوزن مشترک در مصرف داروهای داخل وریدی
- هم‌جنس گرایی مردان
- زندگی با فرد مبتلا به عفونت مزمن هپاتیت B
- نوزاد متولد شده از مادر مبتلا
- اشتغال در وظایفی که با خون انسان در ارتباط است
- سفر به مناطقی با شیوع بالای HBV هم‌چون؛ آفریقا، آسیای مرکزی و جنوب‌شرقی و اروپای شرقی
مشکلات
ابتلا به عفونت مزمن هپاتیت B مشکلات عدیده‌ای را به همراه دارد:
در تصویر فوق، سمت راست کبد مبتلا به سیروز و سمت چپ کبد سالم نشان داده شده است.
- سیروز کبد. التهاب ناشی از عفونت هپاتیت B به ایجاد زخم شدید کبد منتهی شده و عملکرد آن را مختل خواهد کرد.
- سرطان کبد. مبتلایان به عفونت مزمن این بیماری، در خطر بالای بروز سرطان کبد قرار دارند.
- نارسایی کبد. نارسایی حاد کبدی به وضعیتی اطلاق می‌شود که این ارگان توانایی انجام وظایف اساسی خود را ندارد. در این موارد پیوند کبد برای ادامه‌ی زندگی حیاتی خواهد بود.
- موارد دیگر. مبتلایان به عفونت مزمن هپاتیت B، بیماری‌های دیگری هم‌چون اختلالات کلیوی، التهاب عروق خونی و آنمی را نیز بروز خواهند داد.
سرطان کبد در سلول‌های کبدی آغاز می‌شود. معمول‌ترین نوع آن در سلول‌های هپاتوسیت کبدی به نام هپاتوسلولار کارسینوما شکل می‌گیرد.
آزمایش‌ها و تشخیص
اگر پزشک به هپاتیت B مضنون شود؛ بررسی‌های بیشتری از جمله آزمایش خون را درخواست خواهد کرد. آزمایش خون مشخص خواهد کرد که آیا به ویروس هاتیت B آلوده هستید و نوع آن مزمن یا حاد را نیز مشخص می‌کند. پزشک هم‌چنین برای بررسی صدمات کبدی از آن نمونه‌برداری (بیوپسی) خواهد کرد. در طول این پروسه، پزشک سوزن کوچکی را از پوست به درون کبد وارد کرده و بافتی را به عنوان نمونه برای بررسی آزمایشگاهی برمی‌دارد.
نمونه‌برداری از کبد
غربالگری هپاتیت B
گاهی اوقات پزشکان افراد سالم را نیز از نظر بیمای هپاتیت B تحت بررسی قرار می‌‌دهند؛ زیرا این بیماری ممکن است پیش از بروز نشانه‌ها باعث آسیب کبد شود. در صورت دارا بودن خصوصیات زیر غربالگری برای شما توصیه می‌شود:
- زندگی با فرد مبتلا به هپاتیت B
- داشتن رابطه‌ی جنسی با فرد مبتلا
- نتایج غیرطبیعی در آزمایش آنزیم کبدی
- ابتلا به HIV یا هپاتیت C
- تزریق مواد
- اشتغال در وظایف مرتبط با خون
- هم‌جنس گرایی مردان
- دریافت دیالیز کلیوی
- استفاده از داروهای سرکوب‌گر سیستم ایمنی هم‌چون؛ داروهای ضد رد پیوند پس از پیوند عضو
- بارداری
- مهاجرت یا تماس با افرادی که از مناطقی با شیوع بالای هپاتیت B نقل مکان کرده باشند.
دارو و درمان
درمان برای جلوگیری از بروز عفونت هپاتیت B پس از تماس
در صورت تماس با ویروس هپاتیت B سریعاً به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که تا کنون واکسن دریافت نکرده‌اید یا از کارکرد واکسن اطمینان نداشته باشید؛ دریافت ایمنوگلوبولین هپاتیت B در عرض ۱۲ ساعت پس از تماس، از بروز بیماری جلوگیری خواهد کرد. لازم است علاوه بر ایمنوگلوبولین واکسینه نیز بشوید.
درمان عفونت حاد هپاتیت B
اگر پزشک تشخیص دهد که به نوع حاد عفونت مبتلا هستید؛ نیاز به درمان خاصی نیست و بیماری خود از میان خواهد رفت. پزشک استراحت و دریافت مایعات و مواد مغذی را تجویز خواهد نمود.
درمان عفونت مزمن هپاتیت B
در صورت ابتلا به نوع مزمن، درمان در جهت کاهش خطر بیماری کبد و انتقال عفونت خواهد بود.
- داروهای ضدویروسی. داروهای ضدویروسی متعددی شامل؛ لامی‌وودین (اپی‌ویر)، آدفویر (هپسرا)، تلبی‌وودین (تی‌زکا) و انتکاویر (باراکلود) می‌تواند در مبارزه علیه ویروس و کاهش توانایی آن در آسیب‌رسانی به کبد کمک‌کننده باشد.
- اینترفرون آلفا-۲b (اینترون A). این ماده‌ی صناعی معمولا در جوانان مبتلا که نمی‌خواهند تحت درمان طولانی‌مدت قرار بگیرند یا در طول چند سال اخیر قصد بارداری دارند، استفاده می‌شود. این دارو به صورت تزریقی مصرف شده و عوارض جانبی آن ممکن است شامل؛ افسردگی، تنگی نفس و احساس تنگی در قفسه سینه باشد.
- پیوند کبد. اگر کبد به شدت آسیب دیده باشد؛ پیوند کبد لازم خواهد بود. در طول پیوند، پزشک کبد آسیب دیده را به طور کامل برمی‌دارد و آن را با کبد سالم جایگزین می‌کند.
دیگر داروهای درمان هپاتیت B نیز توسعه یافته‌اند.
در پیوند کبد از یک فرد زنده، حدود ۶۰ درصد از کبد دهنده برداشته شده و در بدن فرد گیرنده جای‌گذاری می‌شود.
سبک زندگی و درمان خانگی
در صورت ابتلا به هپاتیت B با رعایت اصول زیر دیگران را از گزند آن در امان نگه‌دارید:
- رابطه‌ی جنسی حفاظت شده. در صورت ابتلا همراه خود را از خطر آگاه کنید و هر بار از احلیل‌پوش جدید به هنگام برقراری رابطه استفاده کنید؛ اما به خاطر داشته باشید این روش احتمال خطر را کاهش می‌دهد اما به طور کامل از میان نمی‌برد.
- پیش از برقراری رابطه‌ی جنسی از سلامت همراه خود اطمینان حاصل کنید.
- عدم استفاده‌ی اشتراکی از وسایل در تماس با خون. سوزن، سرنگ، تیغ ریش تراشی و مسواک خود را با دیگران شریک نشوید.
حمایت و کنار آمدن
در صورت ابتلا به هپاتیت B موارد زیر کمک‌کننده خواهد بود:
- در ارتباط با هپاتیت B اطلاعات کسب کنید.
- ارتباط خود را با خانواده و دوستان حفظ کنید. ویروس هپاتیت B از طریق معاشرات معمول منتقل نمی‌شود بنابراین جای نگرانی نیست.
- مراقب خود باشید! رژیم غذایی سالم داشته باشید، میوه بخورید، ورزش کنید و خوب بخوابید.
- مراقب کبد خود باشید. الکل ننوشید. داروهای بدون نسخه را بدون مشورت با پزشک مصرف نکنید. از نظر هپاتیت A و C تحت بررسی قرار گیرید و در صورت عدم ابتلا واکسن هپاتیت A را دریافت کنید.
