هم گرما و هم سرما می‌توانند پوست فرد را بسوزانند. اگر قرار گرفتن در معرض سرمای شدید باعث آسیب پوستی شود، آن را سوختگی با یخ یا سرمازدگی می‌نامند.
صرف زمان در مکان‌هایی با دماهای پایین یا تماس با چیزی که بسیار سرد است، مثل مکعب‌های یخی یا بسته‌ی یخ، می‌تواند به بافت پوست آسیب برساند و باعث سوختگی با یخ شود.
در این مقاله در مورد علائم، علل سوختگی با یخ و همچنین نحوه‌ی درمان و زمان مراجعه به دکتر صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
علائم
علائم سوختگی با یخ می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- قرمزی، سفیدی، کبودی یا خاکستری شدن رنگ پوست
- درد
- تاول
- بی حسی
- مور مور شدگی
- خارش
- زمخت و سخت شدگی پوست
وقتی فردی سوختگی با یخ را تجربه می‌کند، اتفاق‌های بسیاری در بافتش رخ می‌دهد:
- آب در سلول‌های پوست شروع به یخ زدن می‌کند.
- آب یخ زده، کریستال‌های یخی را تشکیل می‌دهد که باعث آسیب به سلول‌های پوستی می‌شود.
- رگ‌های خونیِ ناحیه تنگ می‌شود. جریان خون کاهش یافته و میزان اکسیژن دریافتی بافت کم می‌شود.
- ممکن است لخته‌های خونی تشکیل شود که باعث کاهش بیشتر جریان خون و میزان اکسیژن دریافتی بافت شود.
- اگر دمای پایین و سرما بر پروتئین‌های انعقادی خون تاثیر بگذارد، ممکن است خونریزی نیز اتفاق بیافتد.
علل و عوامل خطر
قرار گرفتن در معرض سرمای شدید باعث می‌شود که عروق خونی تنگ شوند تا خون را به ارگان‌های حیاتی منتقل کرده و از آن‌ها محافظت کنند.
ارگان‌هایی که از قسمت‌های مرکزی بدن فاصله دارند، حجم خون کمتری را دریافت می‌کنند و همین عامل سبب می‌شود که دست، پا، انگشتان به شدت آسیب بینند.
علل سوختگی با یخ عبارتند از:
- قرار گرفتن طولانی مدت در معرض دماهای یخبندان
- قرار گرفتن در معرض باد و ارتفاعات زیاد
- تماس مستقیم با یک شی منجمد به مدت طولانی، مانند بسته‌ی یخ
سایر عواملی که می‌تواند موجب افزایش احتمال سوختگی یخ در فرد شود عبارتند از:
- بی‌خانمانی
- شرکت در ورزش‌های زمستانی
- سیگار کشیدن
- مصرف داروهایی که جریان خون را محدود می‌کنند، مانند بتا بلوکرها
- شرایطی که باعث کاهش گردش خون می‌شود، مانند دیابت یا بیماری عروق محیطی
- نوروپاتی محیطی یا سایر شرایطی که توانایی فرد برای تشخیصِ آسیب را کاهش می‌دهد
- پدیده‌ی رینود
مقاله‌ی مرتبط: نشانگان رینود؛ دستانی از جنس یخ
کودکان کم سن و سال و افراد مسن، ریسک آسیب بیشتری در مواجهه با سرما دارند زیرا آن‌ها نمی‌توانند دمای بدن خود را به طور موثر تنظیم کنند و گرمای بیشتری را از دست می‌دهند.
افرادی که الکل یا مواد مخدر مصرف می‌کنند متوجه سرما نشده و اقدامات مناسب چندانی در برابر آن انجام نمی‌دهند. چنین حالتی می‌تواند سوختگی با یخ را با خود به همراه داشته باشد.
پیشگیری
برای جلوگیری از سرمازدگی، مردم باید لباس‌های مناسبی را در دماهای پایین یا بادهای شدید بپوشند. همچنین؛ هنگام استفاده از بسته‌ی یخی، مردم باید اطمینان حاصل کنند که پوست به طور مستقیم در تماس با یخ قرار نمی‌گیرد. قرار دادن یک پارچه یا حوله در بین یخ و پوست می‌تواند به پیشگیری از سوختگی ناشی از یخ کمک کند.
زخم
سوختگی ناشی از یخ می‌تواند منجر به ایجاد آسیب شود. احتمال ایجاد این آسیب به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله، وسعت سوختگی و اینکه چند لایه‌ی پوستی درگیر در این سوختگی یخ هستند.
پوست شامل چند لایه است.؛ یک لایه‌ی بیرونی که تحت عنوان اپیدرم شناخته شده و لایه پایین‌تر، درم نامیده می‌شود. در زیر این لایه‌ها بافت‌هایی هستند که شامل ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و سایر بافت‌های همبند هستند.
اگر سوختگی و آسیب فقط تا اپیدرم نفوذ کند، ممکن نیست زخم قابل توجهی ایجاد کند. با این حال، آسیب‌هایی که به درم یا بافت‌های زیرین وارد شده ایجاد زخم‌های پیچیده‌ای می‌کند و در نهایت سبب ایجاد اسکار (جای زخم) نیز خواهد شد.
سوختگی ناشی از یخ در برابر سرمازدگی
بین سوختگیِ یخ و سرمازدگی تفاوت کمی وجود دارد. اصطلاح سوختگی با یخ برمی‌گردد به سوختگی‌های ناشی از تماس با یخ یا بسته‌های یخی.
سرمازدگی زمانی اتفاق می‌افتد که بخش‌هایی از پوست و بافت‌های زیرین آن به شدت در دماهای پایین منجمد شوند. سرمازدگی که به بافت‌ها و لایه‌های عمیق‌تر پوست و استخوان نفوذ می‌کند، می‌تواند آسیب دائمی در این نواحی ایجاد کند.
مقاله‌ی مرتبط: سرمازدگی مغزی دقیقا چیست و چگونه می‌توان آن را برطرف کرد؟
کمک‌های اولیه و درمان
پس از سوختگی یخ، فرد باید فورا اقدامات زیر را انجام دهد:
- دور شدن از سرما یا از بین بردن آیتم ایجاد آسیب
- برداشتن لباس مرطوب
- اجتناب از دست زدن یا مالش منطقه برای جلوگیری از آسیب بیشتر
- حذف بقایای هرگونه آسیب دیدگی پوست
- گرم کردن پوست با خیساندن آن در آب با دمای ۹۹ تا ۱۰۲ درجه فارنهایت (۳۷-۳۹ درجه سانتیگراد)
- استفاده از پتو یا کمپرس گرم
وقتی که منطقه دوباره گرم شد، فرد باید سعی کند:
- استفاده از گاز استریل برای محافظت پوست از آلودگی و میکروب
- افزایش مصرف مایع برای هیدراتاسیون
- در صورت لزوم، در صورت بروز اختلال درد داروهای OTC مصرف شود
- استفاده از یک پماد تسکین دهنده به پوست؛ مانند پماد آلوئه‌ورا
- مشاوره‌ی پزشکی در مورد ضرورت استفاده از واکسن کزاز
بسیار مهم است که به جای استفاده از آب یا هوای بسیار گرم، پوست بدن را به تدریج گرم کنید؛ زیرا گرمای شدید می‌تواند باعث آسیب بیشتر شود.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
معمولا افراد با استفاده از کمک‌های اولیه می‌توانند سوختگی‌های سطحی یخ را در خانه درمان کنند. این سوختگی‌ها بدون نیاز به مراقبت‌های پزشکیِ بیشتر، بهبود می‌یابند.
اگر فردی سوختگی شدید یخ را تجربه کند، باید به دکتر مراجعه کند تا شاید نیاز به درمان داشته باشد.
علائم و نشانه‌های سوختگی یخیِ شدید عبارتنداز:
- تغییر رنگ پوست؛ سفید، تیره یا خاکستری شدن رنگ آن
- ایجاد بی‌حسی در پوست
- پوستی که بعد از گرم شدن احساس سردی می‌کند
- قسمت آسیب دیده کمتر قادر به عملکرد است
- تاول‌های خونی
- و سایر آسیب هایی که مربوط به مصدومیت ناشی از سوختگی یخ است.
این علائم ممکن است آسیب‌های وارده به نواحی پایین‌تر پوست را نشان دهد. آسیب بافت ممکن است به درمان فوری و جراحی نیاز داشته باشد.
هر علامتی از عفونت نیز نیاز به درمان پزشکی دارد. اگر علائم زیر را تجربه کردید، باید به دکتر مراجعه کنید:
- تغییر رنگ ناحیه
- داشتن ترشحات سبزرنگ یا چرکی در محل سوختگی
- تب
- افزایش درد
- قسمت آسیب دیده توانایی کمی در عملکردش داشته باشد
اگر ناحیه‌ی آسیب دیده به جای رنگ صورتی یا قرمز، سفید، تیره یا خاکستری رنگ باقی بماند و در صورت گرم شدن منطقه، احساس سوزش پدیدار گردد، این امر می‌تواند نشان‌دهنده‌ی آسیب بیشتری باشد که به مراقبت‌های پزشکی بیشتری نیاز دارد.
هر فردی که در مورد سوختگی یخ نگران می‌شود، بهتر است برای ارزیابی درست به یک پزشک مراجعه کند.
