در حال حاضر برای فرار از آلزایمر تنها باید روی سبک زندگی حساب کنیم

ساموئل گاندی بخشی از حرفه‌ی خود را، نه به خاطر علاقه‌اش، بلکه برای خانواده‌ی خود وقف تحقیقات آلزایمر کرد. او از نزدیک شاهد این بود که چگونه مادرش ابتدا حافظه و سپس توانایی‌های خودمراقبتی خود را از دست داد.

پس از این اتفاق، گاندی که اکنون مدیر مرکز سلامت شناختی در دانشگاه مانت سینا در نیویورک است، فکر کرد شاید بتواند خود را از سرنوشتی مشابه مادرش نجات دهد. اکنون که شش دهه از عمر خود را سپری کرده و شاهد ناکامی تک تک کارآزمایی‌های داروی آلزایمر بوده، باید از ایده‌اش دست بردارد.

گاندی حالا روی کمک به نسل بعدی دانشمندان جوان شاغل در مرکزش تمرکز کرده است:

اکنون می‌خواهم به ریشه‌کنی نهایی کمک کنم. تا جایی که احساس کنم در جهت مقاصدم حرکت می‌کنم، کارم ارزشمند خواهد بود.

ناکارآمدی‌های مکرر داروهای آلزایمر در مراحل نهایی، که کارآزمایی‌های عظیمی هم بودند، گاندی و دیگر محققان را مجبور کرده تا خوش‌بینی خود را درباره‌ی یافتن علاج آلزایمر واسنجی کنند. همزمان با کنفرانس بین‌المللی سالانه‌ی انجمن آلزایمر در لس‌آنجلس، دانشمندان هنوز هم به یافتن علاج آلزایمر در آینده امید دارند، اما این آینده، نزدیک نخواهد بود.

به مدت سه دهه، دانشمندان در این فکر بودند که راز خلاصی از شر آلزایمر در از بین بردن ماده‌ای به اسم پروتئین بتا-آمیلوئید در مغز است. به همین راحتی که پروتئین را از بین ببر و بیماری درمان خواهد شد. حال با عدم موفقیت راهبرد مذکور، دانشمندان می‌گویند ما باید پیش از آن که این پروتئین در مغز گسترش یابد جلوی انتشار آن را بگیریم.

با این حال، تمامی کارآزمایی‌ها بر روی بیماران مراحل اولیه آلزایمر ثابت کرده این فرضیه هم اشتباه است. آمگن، نوارتیس و دولت فدرال ایالات متحده در کنفرانس اعلام کردند که آخرین کارآزمایی ضد آمیلوئیدی خود را به پایان می‌رسانند، چون مضرات دارو بر منافع آن پیشی گرفته است. تقریباً دیگر همه از نظریه بتا-آمیلوئید خسته شده‌اند و باور دارند که مبارزه با آمیلوئید برای مبارزه با آلزایمر کافی نیست.

بر اساس اعلام بنیاد اکتشاف داروی آلزایمر، تا به حال، ۱۰۲ دارو روی بیماران آزمایش شده است. بیشتر این داروها در کارآزمایی‌های مرحله متوسط بودند، به این معنی که در گروه کوچکی از بیماران بی‌خطری آن‌ها به اثبات رسیده، اما هنور کارایی آن‌ها در درمان روی گروه بزرگ‌تری از بیماران آزمایش نشده است. شاید یکی از این داروها تفاوت قابل توجهی بیافریند، ولی همه که به گلوله‌ی جادویی اعتقاد ندارند. دانشمندان باور دارند که پیشگیری و درمان آلزایمر باید ترکیبی از تمام این رویکردها باشد، مثلاً همان طور که برای درمان ایدز ترکیبی از داروها مورد نیاز است.

 دو مطالعه در این بین حائز اهمیت بیشتری هستند؛ البته شاید نیاز باشد تا با هم همکاری کنند و رویکردهای ضدآمیلوئیدی هم به آن‌ها اضافه شود. مطالعه‌ی اول بر روی مولکولی به نام پروتئین تاو کار می‌کند. پروتئین تاو موجب درهم‌تنیدگی‌هایی در ماده‌ی مغز شده و با مشکلات بتا آمیلوئید اتحاد خبیثانه‌ای ایجاد می‌کند. به نظر کنت کوسیک، استاد علوم اعصاب دانشگاه کالیفرنیا، سانتا باربارا، خلاص شدن از دست تاو قسمت امیدوارکننده‌ی ترکیب ضدآلزایمری فرضی است.

مطالعه‌ی دوم بر التهاب تمرکز دارد. نشانه‌هایی از وجود التهاب خفیف در فرآیند آسیب‌زایی در بیماری آلزایمر وجود دارد که در نهایت با وقوع یک سری وقایع به تشخیص آلزایمر می‌انجامد.

محققان حتی پرسش‌هایی هم درباره‌ی فرضیه‌ی درمان پیش از تخریب مغز توسط آلزایمر دارند. دلایل زیستی زیادی مبنی بر درست نبودن این فرضیه وجود دارد.

استاتین‌ها، داروهای کاهنده‌ی کلسترول، برای کسانی طراحی شده که یک بار حمله‌ی قلبی را تجربه کرده‌اند و حال باید از حمله‌ی دوم جلوگیری نمایند، ولی این سؤال که آیا استاتین می‌تواند از همان حمله‌ی اول هم پیشگیری کند، هنوز پاسخ درخوری دریافت نکرده است. ایده‌ی درمان آلزایمر پیش از تخریب مغز و بروز نشانه‌های ناتوانی خوب به نظر می‌رسد، ولی درمان مردی ۵۵ ساله با این فکر که شاید روزی آلزایمر بگیرد، قانع کننده به نظر نمی‌رسد. شاید در آینده چنین رویکردی اثبات شود، ولی حال که ما دارویی نداریم تا جلوی تخریب مغز را بگیرد، چطور دارویی خواهیم داشت که از شروع آن جلوگیری کند!

در این اثنا، اجماع افزاینده‌ای پدیدار گشته که می‌گوید با وجود نیاز به دارو، مردم با قدم‌هایی عینی برای کاهش خطر آلزایمر در پیری در پیش بگیرند. برای مدیریت این همه‌گیری، پیشگیری مرحله‌ی کلیدی است.

اعمال تغییرات در سبک زندگی، مثل استفاده از استاتین و ترک سیگار هم اکنون نیز آمار زوال عقل را نسبت که دهه‌های پیشین کاهش داده، ولی چون طول عمر مردم نسبت به دهه‌های قبل افزایش داشته، آمار خام بیمار رو به افزایش است. بر اساس آمار انجمن آلزایمر، قریب به ۵.۸ میلیون آمریکایی هم اکنون با زوال عقل زندگی می‌کنند.

مطالعه‌ای جدید که ۱۴ جولای در JAMA  منتشر شد، نگاهی کرده بود که ۲۰۰ هزار نفر از مردم بریتانیا و نشان داد که سبک زندگی ناسالم می‌تواند شانس به وجود آمدن زوال عقل را در طول زندگی فرد افزایش دهد. در عوض، سبک زندگی سالم، حتی بین آن‌هایی که در معرض بیشترین خطر ژنتیکی بوده‌اند نیز این احتمال را کاهش می‌دهد.

یک سری کارآزمایی‌های پیشگیرانه موسوم به فینگر (FINGER یا مطالعه‌ی مداخله‌ای سالمندان برای پیشگیری از اختلال و معلولیت شناختی فنلاند) در حال اجراست. برنامه‌ی جهانی که این برنامه نیز بخشی از آن است، ابتدا در سه کشور شروع شد و اکنون در ۲۵ کشور جهان اجرا می‌شود. این مطالعات اطلاعات بیشتری را از تأثیر سبک زندگی بر خطر آلزایمر روشن خواهد کرد.

ولی همین حالا هم شش کار وجود دارد که قطعاً می‌توانند خطر بروز آلزایمر را کاهش دهند:

1. ورزش منظم. شواهد فراوانی وجود دارد که نشان می‌دهد فعالیت بدنی به طور معناداری خطر آلزایمر را کاهش می‌دهد. مطالعه‌ای جدید نشان داد که ورزش روند آلزایمر را حتی پس از ساخت پلاک‌های آمیلوئیدی کند می‌کند. هنوز معلوم نیست که شدت و میزان این ورزش باید چقدر باشد ولی لازم نیست که در حد ورزشکاران حرفه‌ای عمل نمایید. همان دستورالعمل ۱۵۰ دقیقه ورزش یا فعالیت بدنی دیگر در یک هفته، شامل هم فعالیت هوازی و هم تقویت عضلات، کافی است.
2. تغذیه‌ی سالم، با سبزیجات، میوه‌ها و روغن‌های سالم. برخی از افراد مسن برای تغذیه‌ی مکفی باید کار کنند و برعکس، برخی دیگر نیز باید تلاش کنند تا وزن خود را در حد نرمال کنترل نمایند.
3. فعال نگه داشتن مغز. محققان درباره‌ی نفش بازی‌های کامپیوتری در دور نگه داشتن آلزایمر تردید دارند. این بازی‌ها عمدتاً فقط مهارت افراد را در بازی‌های کامپیوتری بالا می‌برند! شرکت در بازی‌هایی که ذهن افراد را به خود مشغول می‌کنند، مثل خواندن، استفاده از کامپیوتر، شرکت در فعالیت‌های اجتماعی یا مهارتی، از خطر اختلالات شناختی خفیفی که به سمت زوال عقل پیش می‌روند، می‌کاهد.
4. کاهش عوامل خطرزای بیماری‌های قلبی عروقی با کنترل فشار خون، کلسترول، دیابت و استعمال دخانیات. “چیزی که برای قلب خوب است، برای مغز نیز مفید می‌باشد”.
5. کیفیت و کمیت خواب. شواهد روزافزون نشان می‌دهند خواب برای آلزایمر بسیار مهم است. با این حال هنوز معلوم نیست که خواب بد در میانسالی و بعد از آن چگونه بر ایجاد آلزایمر و اولین نشانه‌های بیمار تأثیر می‌گذارد.

و این که، هیچ کدام از موارد مذکور عوارض جانبی داروهایی که حتی کارایشان نیز اثبات نشده را ندارند. سبک زندگی سالم خطر بیماری‌های مزمن و بستری‌های بیمارستانی را تا ۶۰ و ۲۰ درصد کاهش می‌دهد. کیفیت مرتبط با سلامت زندگی هر چقدر بالاتر باشد حال مردم هم همان قدر خوب خواهد بود. هیچ وقت برای شروع تمرین رفتارهای سالم دیر نیست، البته هیچ وقت زود هم نیست! “من هنوز جوانم” بهانه‌ی خوبی نیست.

فقدان درمانی اثربخش نباید ما را در منفی‌اندیشی غرق کند. از خاکستر صدها ناکامی از جنس آمیلوئید، هزاران گل خواهد رویید. به نظر متخصصان، تحقیقات در زمینه‌های متنوعی در حال پیشرفت است. با این که سرمایه‌داران پس از این همه ناکامی درباره‌ی سرمایه‌گذاری روی داروهای آلزایمر احتیاط می‌ورزند ولی سرمایه‌گذاری امروزه در این زمینه، نوعی ارزان خریدن در بازار است؛ چون این بازار ممکن است روزی بسیار داغ شود. از نظر تحقیقات آلزایمر اکنون می‌شود گفت وقت خوبی است.

با این که قویاً نظر دانشمندان بر سبک زندگی سالم است، ولی به هر حال به دارو نیاز خواهیم داشت. سبک زندگی جانشین تحقیقات دارویی نمی‌شود.

سرمایه گذاری در تحقیقات آلزایمر طی سال‌های اخیر رشد زیادی داشته، از ۴۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۳ تا نزدیک به ۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد نوعی خوش‌بینی در کار است.