پرتونگاری کامپیوتری (CT) ترکیبی از یک سری عکس‌های تهیه شده به وسیله اشعه ایکس می‌باشد که از زاویه‌های متفاوت گرفته شده است. این عکس‌ها با استفاده از کامپیوتر و طی فرآیندی عکسی از سطح مقطع آن ناحیه تهیه می‌شود. با این پرتونگاری می‌توان استخوان‌ها، رگ‌های خونی و بافت‌های نرم داخل بدن را مورد بررسی قرار داد. با استفاده از سی تی اسکن می‌توان جزئیات بیشتری را نسبت به عکس X-ray مشاهده کرد.
این روش استفاده‌های گوناگونی دارد. منتهی می‌توان گفت که بهترین روش تشخیصی برای معاینه سریع آسیب‌های داخلی افرادی است که در تصادف یا انواع دیگر ضربه‌ها، صدمه دیده‌اند. از CT scan همچنین می‌توان برای تجسم تقریبی همه بخش‌های بدن و استفاده از آن برای تشخیص بیماری‌ها یا آسیب‌ها جهت درمان، جراحی یا پرتودرمانی استفاده کرد.
CT scan چرا انجام می‌شود
پزشکتان ممکن است برای شما به دلیل موارد زیر CT scan را پیشنهاد دهند:
- تشخیص اختلالات عضلانی یا استخوانی مانند تومورهای استخوانی و شکستگی‌ها.
- برای نشان دادن محل دقیق تومور، عفونت یا لخته خونی.
- برای راهنمایی فرآیند جراحی، بیوپسی و پرتودرمانی.
- تشخیص و نشان دادن بیماری و عارضه‌ها مانند سرطان، بیماری‌های قلبی، ندول‌های ریوی و توده‌های کبدی.
- کنترل میزان تاثیر درمانی خاص مانند درمان سرطان.
- یافتن صدمه‌های داخلی و خونریزی‌های داخلی.
خطرات
دریافت پرتو
زمانی که از بدن شما عکس CT scan گرفته می‌شود، به مقدار کمی پرتوهای یونیزان دریافت می‌کنید. میزان اشعه‌ای که شما در این حین دریافت می‌کنید؛ بیشتر از عکس‌برداری ایکس ری معمولی می‌باشد. زیرا این عکس‌برداری جزئیات بیشتری از بدن در اختیار شما می‌گذارد. تا به حال ثابت نشده است که سی تی اسکن باعث آسیب‌هایی در بلند مدت شود. همچنین احتمال کمی نیز برای افزایش احتمال سرطان وجود دارد.
سی تی اسکن مزایای زیادی دارد که این خطرات کم در مقابل آنها به چشم نمی‌آید. پزشکان کمترین دوز ممکن از پرتودهی را استفاده می‌کنند تا اطلاعات موردنظرشان را بدست بیاورند. علاوه بر این‌ها، در دستگاه‌ها و روش‌های جدید و سریع به پرتودهی کمی نسبت به قبل نیاز است. در صورت نیاز از پزشک خود در مورد مزایا و معایب CT scan مشاوره بگیرید.
آسیب به نوزادان در رحم
هرچند احتمال خیلی کمی دارد که از طریق پرتوگیری با سی‌تی اسکن به نوزاد آسیبی برسد منتهی در صورتی که باردار هستید به دکترتان در این مورد اطلاع دهید. در این حالت پزشکتان ممکن است روش دیگری مانند سونوگرافی یا MRI را برای جلوگیری از در معرض پرتو قرار گرفتن جنین پیشنهاد کند.
مقاله مرتبط: سونوگرافی تشخیصی
واکنش به مواد حاجب
در بعضی از موارد پزشک ممکن است به شما توصیه کند تا قبل از سی‌تی اسکن از طریق ورید بازویی ماده مخصوصی به نام ماده حاجب به بدن شما تزریق شود. این ماده کنتراست به ندرت ممکن است باعث مشکلات پزشکی یا عکس‌العمل‌های آلرژیک شود.
بیشتر واکنش‌ها ملایم بوده و موجب راش‌های پوستی و خارش می‌شود. در بعضی نمونه‌های نادر یک عکس‌العمل آلرژیک می‌تواند بسیار جدی شود که حتی حیات بیمار را نیز به خطر بیندازد. اگر قبلاً بدنتان به ماده حاجب واکنش نشان داده، بهتر است به پزشک خود اطلاع دهید.
عکس سی تی اسکن چگونه تهیه می‌شود
عکس سی تی اسکن چگونه تهیه میشودبسته به اینکه قرار است کدام بخش از بدن اسکن شود، ممکن است موارد زیر از شما درخواست شود:
- بخشی از لباس‌تان یا کل آن را دربیاورید و روپوش بیمارستانی بپوشید.
- وسایل فلزی مانند کمربند، جواهرات، دندان مصنوعی و عینک یا هر وسیلهای که ممکن است در عکس مشکل به وجود بیاورد را بردارید.
- از خوردن و آشامیدن چند ساعت مانده به عکس‌برداری خودداری کنید.
ماده حاجب
یک ماده رنگی مخصوص می‌باشد که ماده کنتراست بوده و در بعضی از موارد عکس برداری مانند سی تی اسکن مورد نیاز می‌باشد. این ماده به رنگ آمیزی محلی از بدن که مورد بررسی قرار می‌گیرد، کمک می‌کند. ماده کنتراست جلوی نفوذ اشعه ایکس را گرفته و در عکس این محل‌ها سفید دیده می‌شود که تشخیص بهتر محل عروق خونی، روده و سایر ارگانهای بدن کمک می‌کند.
ماده حاجب ممکن است از راههای زیر به شما داده شود:
- از طریق دهان. اگر قرار باشد که حلق یا معده شما مورد بررسی قرار گیرد، ممکن است نیاز باشد تا نوشیدنی که حاوی مواد کنتراست باشد را قورت دهید. این نوشیدنی احتمال دارد طعم ناخوشایندی داشته باشد.
- از طریق تزریق. مواد کنتراست می‌توانند به صورت وریدی و از بازو به بدن تزریق شوند. از این راه می‌توان به بهتر دیده شدن کیسه صفرا، مجاری ادراری، کبد و عروق خونی کمک کرد.
- از طریق تنقیه. در این روش که برای بررسی روده مورد استفاده قرار می‌گیرد، ماده کنتراست از طریق رکتوم فرد به بدن وارد می‌شود. این فرآیند ممکن است باعث شود که شما در حال باد کردن هستید و حس ناخوشایندی به شما دست دهد.
آماده کردن کودک برای عکس‌برداری
اگر جنین یا کودک نوپای شما نیاز به سی تی اسکن داشته باشد، دکتر ممکن است برای ثابت ماندن کودک، داروی آرام بخش تجویز کند. حرکات بیش‌از حد باعث تاری عکس شده و ممکن است تشخیص را با اشتباه مواجه کند.
چه انتظاری باید داشته باشیم
شما می‌توانید در بیمارستان یا مراکز پزشکی برای بیماران سرپایی از خدمات سی تی اسکن بهره‌مند شوید. این روش بدون درد بوده و با تجهیزات جدید، فقط چند دقیقه طول می‌کشد. کل فرآیند عکس‌برداری معمولاً حدود ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.
حین سی تی اسکن
سی‌تی اسکنرها دستگاهی شبیه یک دونات بزرگ یک طرفه هستند. فرد روی تخت متحرک باریکی دراز می‌کشد و داخل تونل دستگاه می‌رود. شاید از پشتی برای راحت دراز کشیدن فرد استفاده شود. در طی اسکن سر، شاید از محفظه‌ای برای ثابت نگه داشتن سر نیز استفاده گردد.
پس از این که فرد داخل دستگاه مستقر شد، شناساگرها و لوله‌ی اشعه‌ی ایکس دور او می‌گردند و با هر چرخش، چندین تصویر از لایه‌های نازک بدن تهیه می‌شود. شاید صدای وزوز، کلیک و غژغژ کردن شنیده شود.
تکنولوژیست در اتاق مجاور صدای شما را می‌شنود. می‌توانید با دستگاه مخابره با او در ارتباط باشید. شاید او از شما بخواهد در مقاطعی از اسکن، برای جلوگیری از افت کیفیت تصاویر، نفس‌تان را نگه دارید.
بعد از سی‌تی اسکن
بعد از اسکن لازم نیست کار خاصی بکنید. اگر ماده‌ی حاجبی به شما داده شده، شاید دستورالعمل‌های ویژه‌ای دریافت کنید. در برخی موارد، شاید از شما بخواهند مدتی در کلینیک بمانید تا از وضع شما مطمئن شوند. پس از اسکن، احتمالاً توصیه می‌شوید از مایعات زیاد استفاده بکنید تا کلیه‌هایتان تمام ماده‌ی حاجب را دفع کند.
نتایج
تصاویر سی‌تی به صورت اطلاعات الکترونیکی ذخیره می‌شوند و معمولاً روی صفحه نمایش رایانه آنها را بررسی می‌کنند. رادیولوژیست تصاویر را تفسیر کرده و گزارش را به پزشک ارسال خواهد کرد.
