پرتونگاری مقطعی با گسیل پوزیترون یا همان پت اسکن (PET scan) یک شیوه تصویربرداری است که به پزشکان کمک می‌کند تا طرز عملکرد بافت‌ها و ارگان‌ها را بفهمند. در پت اسکن از داروی رادیواکتیو (ردیاب) برای نشان‌دادن عملکرد استفاده می‌شود. پت اسکن گاهی اوقات بیماری را قبل از تشخیص با دیگر آزمایش‌ها یا قبل از بروز علائم آن تشخیص می‌دهد.
بسته به اینکه کدام ارگان یا بافت نیاز است که مورد مطالعه قرار گیرد؛ ماده رادیواکتیو ممکن است به بیمار به صورت تزریق، بلع یا استنشاق داده شود. این ماده در بخش‌هایی از بدن که سطح فعالیت شیمیایی آنها بالاتر است؛ تجمع می‌یابد که در اغلب مواقع با محل درگیر با بیماری مطابقت دارد. در پت اسکن، این نواحی به صورت نقاط روشن ظاهر می‌شوند.
پت اسکن در تشخیص و ارزیابی بیماری‌های متعددی از جمله بسیاری از سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی و اختلالات مغزی مفید است. در اغلب موارد، تصاویر پت اسکن با سی تی اسکن یا ام آر آی ترکیب می شوند تا تصاویر خاصی به وجود بیاورند.
پت اسکن چرا انجام می‌شود
پت اسکن یک راه موثر برای بررسی فعالیت شیمایی در بخش‌های مختلف بدن بیمار است. ممکن است این روش به تشخیص عارضه‌های متعددی از جمله بسیاری سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی و اختلالات مغزی کمک کند. این تصاویر بدست آمده از پت اسکن، اطلاعات مختلفی که نمی‌توان با روش‌های دیگر مانند سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی بدست آورد را به در اختیار پزشک قرار می‌دهد. پت اسکن یا روش ترکیبی سی‌تی-پت اسکن پزشک را قادر می‌سازد تا بیماری را بهتر تشخیص داده و شرایط را بهتر ارزیابی کند.
سرطان
سلول‌های سرطانی در پت اسکن به صورت نقاط درخشان دیده می‌شوند. زیرا این سلول‌ها سطح متابولیکی بالایی نسبت به سلول‌های نرمال دارند. پت اسکن ممکن است در موارد زیر مفید باشند:
- تشخیص سرطان
- آشکارسازی میزان گسترش سرطان
- بررسی اینکه آیا درمان سرطان موثر است یا نه.
- تشخیص عود سرطان
پت اسکن‌های صورت گرفته بایستی به دقت مورد بررسی قرار گیرند. زیرا بیماری‌های غیرسرطانی ممکن است مانند سرطان دیده شوند و برخی از سرطان‌ها در پت اسکن دیده نشوند. انواع زیادی از تومورهای توپر در پت اسکن دیده می‌شوند. مانند:
- مغز
- گردن
- کولورکتال
- مری
- سر و گردن
- ریه
- لنفوم
- ملانوم
- پانکراس
- پروستات
- تیروئید
بیماری‌های قلبی
پت اسکن می‌تواند نواحی از قلب که جریان خون آن کاهش یافته است را معلوم کند. این اطلاعات به بیمار و پزشک مربوطه کمک می‌کند که بهتر تصمیم بگیرند. مثلاً ممکن است براساس تصاویر تهیه شده، روش آنژیوپلاستی (روشی برای باز کردن شریان‌های قلبی بسته شده) یا جراحی بای‌پس عروق کرونری برای درمان بیمار استفاده شود.
اختلالات مغزی
از پت اسکن می‌توان در ارزیابی بیماری‌های مغزی جدی مانند تومورها، بیماری آلزایمر و تشنج استفاده کرد.
مقاله مرتبط:
تشخیص آلزایمر با الماس و PET اسکن
تشخیص آلزایمر تنها با یک تست خونی ۲۰ سال قبل از شروع علائم
خطرات پت اسکن
در پت اسکن، داروی رادیواکتیو در داخل بدن بیمار قرار داده می‌شود. چون میزان پرتویی که بیمار در معرض آن قرار می‌گیرد؛ کم است، به همین خاطر تاثیرات منفی ناشی از آن نیز کم خواهد بود. اما این ماده ممکن است:
- در موارد نادری، منجر به واکنش آلرژیک گسترده شود.
- در صورتی که بیمار باردار باشد، نوزاد متولد نشده در معرض پرتو قرار می‌گیرد.
- در صورتی که مادر در دوران شیردهی است، کودک اشعه دریافت خواهد کرد.
بهتر است قبل از انتخاب این روش، با پزشک مربوطه در مورد مزایا و معایب این روش مشورت گردد.
چگونه برای تصویربرداری باید آماده شد
بیمار بایستی به پزشک خود موارد زیر را بگوید:
- اگر سابقه واکنش آلرژیک شدید داشته باشد.
- اگر اخیراً بیمار بوده و یا عارضه پزشکی دیگری مانند دیابت دارد.
- اگر هر گونه دارو، ویتامین یا مکمل گیاهی مصرف می‌شود.
- اگر بیمار باردار است یا فکر می‌کند که ممکن است باردار باشد.
- اگر بیمار در دوران شیردهی است.
- اگر بیمار از فضای بسته می‌ترسد (کلاستروفوبیا)
پزشک مربوطه به بیمار دستورالعمل دقیقی در مورد طرز آماده‌سازی ارائه خواهد داد. در مورد آماده شدن برای پت اسکن، اصول کلی که می‌توان به آنها اشاره کرد؛ شامل عدم فعالیت ورزشی شدید دو روز قبل از تصویربرداری و عدم مصرف خوراکی چند ساعت مانند به تصویربرداری می‌باشد.
از پت اسکن چه انتظاراتی می‌توان داشت
دستگاه پت اسکن یک دستگاه بزرگ است که شبیه یک دونات بزرگ ایستاده است؛ مانند دستگاه سی‌تی اسکن. در تعدادی از موسسات پزشکی از دستگاه ترکیبی سی‌تی-پت اسکن نیز استفاده می‌شود.
برای انجام فرآیند عکس‌برداری حدود ۲ ساعت زمان مورد نیاز است که ممکن است به صورت سرپایی صورت گیرد و نیاز نباشد که بیمار شب را نیز در مرکز بماند. زمانی که بیمار به مرکز عکس‌برداری می‌رسد؛ ممکن است از وی خواسته شود:
- لباس بیمارستانی بپوشد.
- مثانه خود را خالی کند.
سپس داروی رادیواکتیو (ردیاب) به بیمار داده می‌شود. بسته به اینکه کدام نوع از دارو استفاده می‌شود ممکن است طرز مصرف دارو نیز متفاوت باشد. اگر دارو به بیمار تزریق شود، بیمار به طور مختصر در زمان تکان دادن بازو، احساس سردی خواهد کرد. بیمار بایستی ۳۰-۶۰ دقیقه صبر کند تا ماده رادیواکتیو توسط بدن جذب شود.
در حین تصویربرداری
زمانی که بیمار آماده شد، وی روی یک تخت باریک و خالی دراز کشیده و تخت به داخل دستگاه وارد می‌شود. در حین تصویربرداری بیمار بایستی کامل دراز بکشد تا تصویر تار نشود. تقریباً ۳۰ دقیقه طول می‌کشد تا تصویربرداری تکمیل شود. دستگاه در حین تصویربرداری وزوز کرده و صدا تولید خواهد کرد.
این تست درد نداشته و در صورتی که بیمار از فضای بسته می‌ترسد ممکن است در داخل دستگاه کمی مضطرب شود. در صورتی که بیمار هم‌چین مشکلی دارد بایستی به پرستار یا تکنسین بگوید تا آنها به وی داروی آرامبخش بدهند.
در برخی موارد ممکن است بیمار در طی یک عکس‌برداری و به صورت هم‌زمان تحت دو نوع تصویربرداری سی‌تی اسکن و پت اسکن قرار گیرد. در این حالت ابتدا سی‌تی اسکن صورت گرفته و حدود ۱۰ دقیقه زمان خواهد برد.
بعد از تصویربرداری
بعد از آزمایش بیمار می‌تواند طبق معمول کارهای روزانه خود را انجام دهد؛ مگر اینکه پزشک مربوطه به بیمار چیز دیگری گفته باشد. برای دفع کامل ماده رادیواکتیو از بدن، بیمار بایستی مایعات زیاد مصرف کند.
مقالات مرتبط:
تشخیص سرطان با استفاده از مولکول‌‌های قند
با روش جدید تشخیص سرطان آشنا شوید؛ لابیرنت خونی!
