رسانه‌ها غالباً در مورد افراد روان پلید یا به اصطلاح سایکوپات صحبت می کنند. اما سایکوپات دقیقاً کیست و روان پلیدی چگونه بروز می کند؟
میلیون‌ها نفر اخیراً برای تماشای جوکر، تصنیفی از زندگی واقعی الهه‌ی انتقام بتمن، به سینما رفتند. بسیاری اظهار داشتند که این فیلم تصویری از بیماران سایکوپات یا روان پلید در کتاب‌های درسی روانپزشکی و روانشناسی است. اما شاید سؤال بزرگ‌تر این باشد که در بین مخاطبان چند نفر ویژگی‌هایی مشابه با این فرد دارند؟ در واقع، آیا ممکن است که خود شما هم یک سایکوپات باشید؟
پیشنهاد نویسنده: نگاهی به زندگی ابرقهرمانان: آیا بتمن یک سوسیوپات است؟
معیارهای رابرت هیر برای شناسایی یک فرد سایکوپات
برای پاسخ به این سؤال، باید معیارهای تشخیصی روان پلیدی ارائه شده در PCL-R را بررسی کنیم. PCL-R در واقع چک‌لیستی است که توسط «رابرت د. هیر» در دهه ۱۹۷۰ تهیه گردید.
به لطف تلاش‌های رابرت هیر، هم‌اکنون متخصصان می‌توانند از PCL-R برای ارزیابی میزان بروز رفتارهای روان‌پلیدانه در طیف گسترده‌ای از افراد استفاده کنند. برآوردها نشان داده است که حدود یک درصد از افراد واجد معیارهای ذکر شده در PCL-R هستند. البته، تصور می‌شود این مقدار در میان زندانیان ۲۵ درصد بوده، و در بین مدیران ارشد شرکت‌ها به ۲۱ درصد هم نیز برسد.
روان پلید واقعی چه تعداد از معیارهای PCL-R را دارا است؟
روان پلید مطلق یا تیپیک می‌تواند حداکثر امتیازی برابر با ۴۰ را از لیست چک‌لیست بیست‌گانه‌ی هیر کسب نماید. در این سیستم امتیازدهی، نمره‌ی صفر بدین معنی است که فرد مورد بررسی اصلاً تمایلات روانی ندارد. کسانی که نمره ۳۰ و یا بالاتر می‌گیرند واجد شرایط برای ارزیابی بیشتر بوده، و نشانه‌های روان پلیدی را نمایان می‌کنند. گفتنی است بسیاری از مجرمان نمراتی بین ۲۲ تا ۳۰ را کسب می‌کنند.
پیشنهاد نویسنده: سایکوپات در مقابل سوسیاپات؛ تفاوت چیست؟
در نتیجه، روان پلیدی شاید بهتر باشد در بهترین حالت به عنوان یک طیف دیده شود؛ چرا که همه‌ی ما در برهه‌ای از زندگی خود برخی از صفات مرتبط با آن را به نمایش می‌گذاریم.
فرد سایکوپات قربانی تربیت ناصحیح شده یا این‌چنین به دنیا آمده؟
این عقیده که روان پلیدی ماحصل تربیت سخت‌گیرانه است، دیگر چندان معتبر نیست. بحث در مورد نقش سرشت و تربیت (وراثت و محیط) در بروز رفتارهای سایکوپاتیک، مدت‌ها است که در رابطه با روان پلیدی مورد بحث قرار گرفته است و هنوز پاسخ روشنی در مورد آن ارائه نشده. اخیراً گفته شده که گرچه وجود یک استعداد ژنتیکی به منظور بروز خصوصیات سایکوپات در فرد ضروری است، اما برخی از عوامل محیطی، از جمله تروما، سوء استفاده جنسی و طرد شدن فرد توسط نزدیکان، می‌توانند مسیر پیشرفت این اختلال را تعیین کنند.
پیشنهاد نویسنده: چگونه والدین یک مجرم را می‌پرورانند؟
هم‌چنین نباید فرض کنیم شخصی که واجد برخی از معیارهای PCL-R است، سایکوپات به حساب می‌آید. ضروری است در نظر داشته باشیم که همه‌ی روان‌پلیدها جنایتکار نیستند. بسیاری از آنان افراد حرفه‌ای و موفقی هستند. بنابراین کسب نمره‌ی بالا در PCL-R لزوماً از ما یک قاتل خطرناک نمی‌سازد.
مقاله مرتبط: سایکوپات های موفق کدامند؟
«پاتریک بیتمن» ضدقهرمان نفرت‌انگیز رمان «روانی آمریکایی» مطمئناً سایکوپات است؛ اما همه‌ی سایکوپات‌ها پاتریک بیتمن نیستند.
پیشنهاد دکتر مجازی: درون ذهن یک دیوانه!
با این وجود، روان‌پریشی پدیده‌ای کاملاً شایع است. با این حساب، چگونه می‌توانیم آن را تشخیص دهیم؟ از این گذشته، اگر فردی روان‌پریش باشد، تقریباً محال است که آن را بپذیرد.
آزمون تشخیص روان پلیدی در افرد سایکوپات
مطابق با معیارهای PCL-R، بارزترین خصوصیت افراد سایکوپات، چرب‌زبانی، جذابیت و فریبندگی سطحی است. اگرچه، همه‌ی این‌ها می‌توانند جزو صفات به ظاهر مثبت به شمار بیایند. موارد مذکور صفت‌هایی نیستند که در اثر علاقه‌ی واقعی یا همدلی با دیگران ایجاد شده باشد، اما به فرد سایکوپات این امکان را می‌دهد تا اطرافیان خود را فریب داده و به بازی بگیرد. پدیده چراغ گاز (خشونت روانی پنهان) ممکن است یک استراتژی بسیار مطلوب برای افراد روان پلید به حساب بیاید.
مطالعه‌ی بیشتر: پدیده چراغ گاز چیست و چه تأثیری بر روی افراد دارد؟
فرد سایکوپات یا روان پلید چه ویژگی‌های دیگری دارد؟
یکی دیگر از خصوصیات مهم، احساس بزرگ‌منشی نسبت به خود است. البته، این حس اعتماد به نفس عمیق یا خودباوری خارج از حد، ممکن است توضیح دهد که چرا بسیاری از سایکوپات‌ها در دنیای بی‌رحم تجارت پیشرفت‌های بی‌نظیری را تجربه می‌کنند. متأسفانه سایکوپات‌ها عادت دارند که با تحقیر و خوار کردن همکاران و دوستان‌شان، خود را بهتر از آن‌چه که هستند، نشان دهند. آن‌ها حتا ممکن است به صورت بیمارگونه دائماً دروغ بگویند. خلاصه که حواس‌تون به خودشیفته‌ها باشه!
سایر معیارهای موجود در چک‌لیست PCL-R عبارتند از:
- عدم اظهار پشیمانی یا احساس گناه
- ناسزاگویی
- سبک زندگی انگل‌وار
- رفتارهای بی‌قید و بند جنسی
مخلص کلام، افراد روان پلید تمایل به ریسک‌پذیری دارند، و ممکن است کم‌تر ترس خود را نشان داده و یا احساس کنند.
اما آن‌ها همیشه‌ی خدا هم خون‌سرد نیستند. یکی از مشخصه‌های آشکار و رایج آن‌ها، کنترل ضعیف رفتاری است. این ویژگی اغلب در سایکوپات‌هایی به چشم می‌خورد که سابقه‌ی بزهکاری در نوجوانی داشته‌اند. روان‌پلیدان چشمی تیزبین برای مشاهده‌ی رفتار دیگران و تقلید از آن دارند، که ممکن است پیامدهای رفتاری ضد اجتماعی نیز داشته باشد.
براساس گفته‌های فوق، مطمئناً سایکوپات‌های بیشتری در زندگی واقعی ما وجود دارند که در تست رابرت هیر نمره بالاتری کسب می‌کنند. سوال اساسی این است که آیا ممکن است شما یکی از آن‌ها باشید؟
